ORGANİK ÜRETİM - YÖRESEL ÜRÜNLER
64TARIM ARAZİSİ
%22
TARIM DIŞI ALAN
%5 MERA%4
ORMAN-FUNDALIK
%64 TARIM ARAZİSİ
%29
TARIM DIŞI ALAN
%6MERA
%1
2014-2023 Batı Karadeniz Bölge Planı
İlde örtü altı üretim de son yıllarda önem kazanmıştır. Bu kapsamda en çok merkez ilçeye bağlı köyler olmak üzere, Amasra, Kurucaşile ve Ulus ilçelerinin köylerinde de örtü altı tarım faaliyetleri sürdürülmektedir.
İlde toplam 4.490 örtü altı işletmesi mevcuttur.
Tablo.12: Batı Karadeniz Bölgesi Örtü Altı Sebze Üretimi (Ton)
İL ADI Biber Domates Fasulye
(Taze) Hıyar Kabak
(Sakız) Marul Patlıcan Diğer Toplam Zonguldak 187 2.058 830 2.609 23 265 13 141 6.126
Karabük 135 2.403 158 1.939 30 544 22 165 5.396 Bartın 1.041 7.220 796 5.976 352 2.238 397 1.401 19.421 TR81 1.363 11.681 1.784 10.524 405 3.047 432 1.707 30.943 Kaynak: TÜİK, 2012
1.1.7.2. HAYVANSAL ÜRETİM
Bölge genelinde bitkisel üretimde olduğu gibi hayvansal üretimde de coğrafi ve yerel şartlardan doğan kısıtlar söz konusudur.
Bölgede en çok kanatlı hayvan bulunmaktadır. Kanatlı hayvan yetiştiriciliği son yıllarda önem kazanmaya başlamıştır. Özellikle 2000 yılından itibaren broiler yetiştiriciliğinde önemli bir artış olmuştur. Büyük şirketlerle yapılan sözleşmeli çiftçilik modeli broiler yetiştiriciliği önemli bir istihdam alanı ve gelir kaynağı oluşturmuştur. Zonguldak’ın ilçeleri olan Gökçebey, Devrek, Çaycuma ekseni ile Karabük’ün ilçeleri olan Safranbolu ve Eskipazar’da kanatlı hayvan yetiştiriciliği gelişmiştir. Eflani’de ise hindi yetiştiriciliği mevcuttur.29
Sahip olunan potansiyeller ve Ankara-İstanbul arası konumu göz önünde bulundurularak bölgede kanatlı hayvan yetiştiriciliği desteklenmeli, daha fazla katma değer elde edilebilmesi için organik tavuk/hindi üretimine başlanmalıdır.
İkinci sırada büyükbaş hayvan varlığı gelmektedir. Kanatlı ve büyükbaş hayvan varlığı dağılımı sırasıyla Zonguldak, Bartın ve Karabük şeklindedir.
Tablo.13: İllere Göre Hayvan Varlığı Varlığı Dağılımları (Adet)
Büyükbaş Küçük Baş Kanatlı Arılı Kovan
Zonguldak 66.400 17.950 3.250.000 29.400
Karabük 46.060 16.494 715.897 19.162
Bartın 56.222 4.522 828.163 25.381
TR81 168.682 38.966 4.794.060 73.943
Kaynak: Zonguldak, Karabük, Bartın İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlükleri, 2012
Batı Karadeniz Bölgesi’nde en çok üretimi gerçekleştirilen hayvansal ürün süttür. Süt haricinde yumurta, kırmızı et ve deri üretilen diğer hayvansal ürünlerdir. Çaycuma ilçesi ve Bartın ilinde süt ve süt ürünleri üretimi yoğun olarak gerçekleştirilmektedir. Ancak ilçelerin temel eksiği yeterli sayı ve kapasitede soğuk hava deposuna sahip olunmamasıdır. Soğuk hava depolarının az ve yetersiz olması ürünlerin ömrünü kısaltmakta, pazarlanma süreçlerini olumsuz etkilemektedir.
Bölgede, Zonguldak ve Bartın illerinde balıkçılık faaliyetleri nispeten gelişmiştir. Bölgede su ürünlerinin
% 99’u denizden karşılanmaktadır, mevcut tatlı su potansiyelinin kullanımı ise yeterli değildir. Tablo.14’te görüldüğü üzere ilde yaklaşık 5.000 balıkçı bulunmaktadır. Bartın’da ise yaklaşık 1.800 balıkçı faaliyet göstermektedir. Zonguldak ve Bartın illerinde su ürünleri açısından potansiyel bulunmasına rağmen sektör altyapı ve üst yapı eksiklikleri nedeniyle gıda güvenliği ve pazarlama konusunda sıkıntılar yaşamaktadır. Bu sıkıntıların başında balıkçı barınaklarındaki üst yapıların (soğuk hava deposu, tasnif alanı, vb.) yetersiz olması, balıkçı teknelerinin standartlara uygun olmaması ve balık işleme tesisinin bulunmaması gelmektedir.
Balıkçılığın bir diğer sorunu ise kirliliktir: Son yıllarda önlem alınmaya başlansa da kanalizasyon atıklarının direkt olarak denize boşaltılması ve endüstriyel kirlilik denizdeki canlılara zarar vermektedir. Karadeniz’de 200 metrenin altındaki derinliklerde oksijen olmaması ve hidrojen sülfit yoğunluğunun çok yüksek oluşu nedeniyle deniz yaşamı gelişememektedir. Bu durum kıyı temizliğinin önemini daha da arttırmaktadır.
Kıyı sularının bozulması balık stoku üzerinde olumsuz etki yapmaktadır.
Tablo.14: Balıkçılık Kıyı Yapısı Bulunan İllerde ve İç Sularda TKİB Tarafından Ruhsatlandırılmış Balıkçı Gemisi ve Gerçek Kişiler
Balıkçı Gemisi
(adet) Barınak Sayısı (adet)
Balıkçı Gemisi/
Balıkçılık Kıyı Yapısı
Balıkçı (gerçek kişi)
Balıkçı / Balıkçılık Kıyı
Yapısı
Zonguldak 640 5 128 4.856 971
Bartın 273 4 68 1.764 441
Kaynak: DLH, 2011
2014-2023 Batı Karadeniz Bölge Planı
Mevcut Durum Analizi
Bölge, zengin florası ile arıcılık faaliyetleri için uygun koşullar sağlamaktadır. Hali hazırda Zonguldak Orman Bölge Müdürlüğünce Bartın, Karabük ve Ereğli’de bal ormanları oluşturulmaktadır. Mevcut bal ormanlarının yanı sıra her sene 50 hektarlık bir alanda bal ormanı çalışmasının yapılması kurumun faaliyetleri arasında yer almaktadır.
Mevcut bitki örtüsü içerisinde bulunan defne, ıhlamur, böğürtlen, ormangülü, meşe, akasya ve yoğun miktardaki kestane ağacının varlığı sayesinde üretilen balın Türkiye genelinde üretilen ballar içerisinde antibiyotik ve antioksidan özelliği yönünden en değerli bal olduğu tespit edilmiştir.30 Ana arı, arı sütü, polen, propolis üretimi ile Türkiye’de ilk defa 2013 yılında arı zehri üretiminin yapıldığı bölgede özellikle Devrek- Ereğli İlçeleri arasında yer alan köyler ve Alaplı ilçesi arıcılık ve organik bal üretiminin en verimli yapılabileceği alanlardır.
Arı yetiştiricilerinin bilinçlendirilmesi için kurulmuş olan “Uygulamalı Eğitim Merkezi” nin bulunduğu ilde herhangi bir bal dolum ve paketleme tesisinin olmaması ise önemli bir sorundur.
30 Zonguldak Arı Yetiştiricileri Birliği, 2013
GÜÇLÜ YÖNLER ZAYIF YÖNLER
FIRSATLAR TEHDİTLER
GÜÇLÜ YÖNLER ZAYIF YÖNLER
FIRSATLAR TEHDİTLER
85
2014-2023 Batı Karadeniz Bölge Planı
84
1.2.1. İTHALAT
Batı Karadeniz Bölgesi ülke ithalatının yaklaşık %1’ini gerçekleştirmektedir. 2002 yılından 2012 yılına kadar geçen 10 yıllık süreçte bölge payı %0,74 ila %1,35 arasında değişmiştir.
Bölgede en fazla ithalatı Zonguldak İli gerçekleştirmektedir. 2008 yılına kadar bölge ithalatının yaklaşık
%90’lık kısmını tek başına yapan il, her sene payının bir kısmını Karabük İline aktarmış ve 2012 yılı itibariyle bölgede gerçekleştirilen 1 Milyar 754 Milyon ABD Doları ithalatın yaklaşık %72’sini gerçekleştirmiştir.
Zonguldak ilinde 2011 yılı verilerine göre 93 adet ithalatçı firma bulunmaktadır. İthalatçı firma başına 16 Milyon 538 Bin ABD Doları ithalat yapılmıştır. Yine aynı dönemde kişi başına ithalat ise 2.512 ABD Doları’dır.
Karabük İli 2002 yıllarında 18 Milyon 720 Bin ABD Doları olan ithalatını 2012 yılı itibariyle 482 Milyon 827 Bin ABD Doları seviyesine çıkartmış ve %4 olan bölge payını da %27 civarına yükseltmiştir. Karabük İlinde 2011 yılı verilerine göre 26 adet kayıtlı ithalatçı firma bulunmaktadır. İthalatçı firma başına 16 Milyon ABD Doları ithalat yapılmıştır. Kişi başına ithalat ise 1.902 ABD Doları’dır.
Bartın İlinin ithalattaki bölge payı 10 yıllık süreç içerisinde neredeyse hiç değişmemiş ve %1’lik seviyesini korumuştur. Bartın İlinde 2011 yılı verileri incelendiğinde 20 adet ithalatçı firma bulunduğu görünmektedir. İthalatçı firma başına 742 Bin ABD Doları ithalat yapılmıştır. Kişi başına ithalat ise 79 ABD Doları seviyesindedir.
Bölge genelinde ithal edilen ürünlerin sektörel dağılımları incelendiğinde yaklaşık %63’lük payıyla en fazla madencilik ve taş ocaklığı sektöründe ürün ithal edildiği görünmektedir. İlgili sektörü %30,61’lik payı ile imalat sektörü ve %6’lık payıyla toptan ve perakende ticaret takip etmiştir.
Grafik.18. Batı Karadeniz Bölgesinde İthal Edilen Ürünlerin Dağılımı
Kaynak: TÜİK, 2013 Yılı Ekonomik Faaliyetlere Göre İthalat (1000 ABD Doları)
1.2.2. İHRACAT
Batı Karadeniz Bölgesinin ülke ihracatındaki payı 2012 yılı itibariyle %0,33 seviyesindedir. Son on yıllık süreç incelendiğinde bu oranın %0,12 ila %0,5 arasında değiştiği görülmektedir. 2002 yılından sonra ülke ihracatındaki genel artışa paralel olarak bölge ihracatı da artmıştır. Hatta bölge ihracatı ülke ihracatından daha fazla büyümüş ve 2010 yılına kadar bölgenin payı oransal olarak her yıl artmıştır. 2010 yılında ekonomik krizin etkisiyle bölge ihracatı azalmış ancak 2011 yılında yükselmiş ve rekor kırarak toplam 680 Milyon ABD Doları seviyesine çıkmıştır. 2012 yılında ise tekrar 500 Milyon ABD Doları seviyesine inmiştir.
2011 yılı verilerine göre bölgede faaliyet gösteren 100 adet ihracatçı firma bulunmaktadır. İllerin potansiyellerine göre ihracatçı firma başına düşen ihracat tutarı değişmekle birlikte 2011 yılı için bölgede bu tutar 6 Milyon 800 Bin ABD Doları’dır. Kişi başına düşen ihracat ise 667 ABD Doları’dır. Bu ortalama ile bölge, 26 düzey 2 bölgesi arasında 13. sırada yer almaktadır.
Bölgelerin ihracat tutarlarına göre sıralamasına bakıldığında Batı Karadeniz Bölgesi 26 Düzey 2 Bölgesi arasında 2012 yılı itibariyle 19. sırada bulunmaktadır. Bölgenin son beş yıllık performansı dikkate alındığında on yedinci, on sekizinci ve on dokuzuncu sıralarda yer aldığı görünmektedir.
Bölgenin ihracatına yön veren il Zonguldak’tır. Grafikte görüldüğü üzere 2009 yılına kadar bölge ihracatı Zonguldak ilinin ihracatına paralel şekilde bir performans sergilemiştir. Son yıllarda ise Karabük İlinin yükselen performansıyla birlikte bölge ihracatı da farklı bir eğim kazanmıştır. 2012 yılı verilerine göre Karabük İli bölge ihracatını %33’lük kısmını oluşturmaktadır. Bartın İlinin bölge payı yıllar itibariyle değişse de genellikle %3 seviyesinde kalmıştır.
Grafik.19: Batı Karadeniz Bölgesinin 2002-2012 Yılları Arası İhracatta Ülke Payı
Kaynak: TÜİK, İller Bazında İhracat Rakamları (2002-2012)
Bölge ihracatına yön veren sektörler incelendiğinde Zonguldak ve Karabük İllerinin de ihracatına yön veren çelik sektörünün baskın olduğu anlaşılmaktadır. 2012 yılında bölge ihracatının yaklaşık %70’ini çelik ihracatı oluşturmaktadır. Bu sektörü %9’luk payı ile çimento cam seramik ve toprak ürünleri sektörü takip etmektedir. Diğer sektörlerin payları nispeten daha az yer kaplamaktadır. 2011 yılı incelendiğinde sıralamada ciddi bir değişiklik olmadığı ancak çelik sektörünün ihracat payının yaklaşık %79 seviyesinde olduğu görünmektedir.
Gra k.1 9: Batı Karadeniz Bölgesinin 2002-2012 Yılları Arası İhracatta Ülke Payı
Kaynak: TÜİK, İller Bazında İhracat Rakamları (2002 -2012)
Gra k. 20: Bölgenin İhracatında Öne Çıkan Sektörler (2012)
Kaynak: TİM, İller Bazında Sektör Rakamları (2012) 0,00%
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
70%