Batı Karadeniz Bölgesi’nde çok sayıda akarsu bulunmaktadır. Yörede yoğun yerleşim, daha çok kıyı bölgelerinde ve akarsu vadilerinde görülmektedir. Yerleşimin bu şekilde olması akarsuların ve kıyı bölgelerinin kirletilmesine neden olmaktadır. Çünkü Batı Karadeniz Bölgesi’nde evsel atık suları herhangi bir işleme tabi tutulmadan akarsulara ya da denizlere boşaltılmaktadır.
Denizlerin, özellikle kıyı bölgelerinin kirlenmesinde ise akarsularla taşınan kirleticiler önemli yer tutmaktadır. Kirleticilerin direkt ve dolaylı şekilde deşarj edildikleri akarsuların hem kendileri olumsuz yönde etkilenmekte hem de bu kirleticilerden devamlı ve dayanıklı olanlarını denizlere taşıyarak kıyı ekosistemini bozmaktadırlar.
Zonguldak ilinde 3 adet ruhsatlı kaynak suyu bulunmaktadır. İçilebilir özellikte kaynak suyu sayısı dokuzdur.
Ancak bu sular bulundukları fiziksel koşullarının uygunsuz olmaları nedeniyle koşulları iyileştirilmeden kullanıma sunulamazlar.
85 Hava Kirliliğinin Önlenmesi Amacıyla Alınan Tedbirler tablosu EK-56 olarak verilmektedir.
Zonguldak ilinde Alaplı Çayı, Devrek ilçesinden geçen Bolu Çayı, Ereğli ilçesinden geçen Gülüç Çayı ve Filyos Irmağı en önemli akarsulardır. Zonguldak il sınırları içerisinde Karadeniz’e dökülen Gülüç Irmağı;
Gülüç ve Aydınlar Çayları ile beslenen, Gülüç ve Kızılcapınar barajlarının sularının denize ulaştığı önemli bir su kaynağıdır. Anılan barajlardan ERDEMİR tesislerinin kullanma suyu temin edildiği gibi Ereğli ilçesinin içme ve kullanma suyu da temin edilmektedir.
Filyos Çayı ve bu çaya karışan Yenice ve Devrek Çayları ile Alaplı Çayı, Gülüç Çayı ile Acılık Deresine atılan evsel ve endüstriyel atık sular kirliliğe neden olmaktadır.
Karabük ilinin en önemli akarsuyu Filyos Irmağıdır. Bu ırmağın iki önemli kolu olan Araç ve Soğanlı Çayları il topraklarındaki önemli akarsulardır. Filyos ırmağı, Gerede yakınlarında Gerede Suyu, Eskipazar yakınlarında Soğanlı Çayı, Araç Çayı ile birleştikten sonra Yenice Irmağı adını alır. Karabük ili, Eflani ilçesindeki toplam 800 ha sulama sahasına sahip üç adet te gölet bulunmaktadır.
Karabük ilinin içme ve kullanma suyunu temin eden iki bölge vardır. Şu an kullanılmakta olan birinci bölge Karabük ili içme ve kullanma suyunun %95 civarını karşılamakta olan Toprak Cuma Karasu bölgesi ve %5 civarını karşılayan Hamzalar bölgesidir. İl genelinde içme ve kullanma suyu olarak kullan 269 adet kaynak ve 121 adet kuyu olmak üzere toplam 390 adet kaynak bulunmaktadır.
Bartın havzasının yağış alanı 2100 km² olup, Bartın ili içme ve kullanma suyu ihtiyacını karşılayan iki adet içme suyu kaynağı bulunmaktadır. Bartın ili merkezinde iki adet içme suyu kaynağı bulunmaktadır.
4.2.4. ATIK SU
Zonguldak Belediyesi tarafından Zonguldak-Ereğli karayolu üzerindeki “Kanalizasyon Sistemi ve Atıksu Arıtma Tesisi” 13.04.2013 tarihinde hizmete açılmıştır. İl genelinde toplayıcı hatlar ve cazibeli basınçlı hatlar ile 7 adet terfi merkezinde toplanan atık sular mekanik arıtıma ve biyolojik arıtıma tabi tutulduktan sonra Karadeniz’e derin deniz deşarjı yöntemiyle bırakılmaktadır. Tesisin yapılmış olması önemlidir ancak hâkim rüzgâr yönü ve yerleşim alanları göz önünde bulundurulmadan yapılan yer seçimi nedeniyle kentte yoğun koku kirliliği yaşanmaktadır.
Alaplı kanalizasyonu Alaplı Çayı vasıtasıyla arıtılmadan denize deşarj edilmektedir. Alaplı-Ereğli arasındaki Gülüç Belediyesine ait evsel atık sular ve Ereğli belediyesi evsel atık suları İller Bankasınca yapılan derin deniz deşarjı yöntemiyle ayrı noktalardan denize verilmektedir. Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları T.A.Ş.
atık su arıtma tesislerinden çıkan arıtılmış sular da denize deşarj edilmektedir.
Çatalağzı Termik santralinden oluşan günde 2500 ton kül ve cüruf için sulandırma suyunun sağlanmakta olduğu gölet havzasına kül barajı yapılması için Çevre ve Orman Bakanlığından ÇED Olumlu Kararı alınmış ve test çalışmalarına başlanmıştır. Filyos Çayı’nın getirdiği evsel atık sular ve Çaycuma Oyka Kağıt Fabrikası gibi sanayilerin endüstriyel atık suları Hisarönü Beldesi Saz Köy Mevkiinden denize ulaşmaktadır.
Karabük ilinde en fazla kirlenen ve kirliliği gün geçtikçe artma eğilimi gösteren nehirler Araç Çayı ve Filyos Çayı’dır. Bu nehirlerin kirlenmesine yol açan etkenlerin başında endüstriyel tesislerden kaynaklanan atıkların ve atık suların miktar ve çeşitlerinin artması, bu atıkların hiçbir arıtıma tabi tutulmadan doğrudan alıcı su ortamına verilmesi gelmektedir. İl sınırları içerisinde bulunan yüzeysel sular etrafında kurulmuş olan yerleşim yerlerinden kaynaklanan evsel atık sular da önemli derece kirliliğe neden olmaktadır. İlde atık su arıtma tesisi ve 25-30 km civarında yağmur suları drenaj hattı mevcuttur.
Bartın’da ilde en fazla kirlenen ve kirliliği gün geçtikçe artma eğilimi gösteren nehir Bartın Çayı’dır. Bu nehrin kirlenmesine yol açan etkenlerin başında endüstriyel tesislerden kaynaklanan atıkların ve atık suların miktar ve çeşitlerinin artması, bu atıkların hiçbir arıtıma tabi tutulmadan doğrudan alıcı su ortamına verilmesi gelmektedir. İl sınırları içerisinde bulunan yüzeysel sular etrafında kurulmuş olan yerleşim yerlerinden kaynaklanan evsel atık sular da önemli derece kirliliğe neden olmaktadır.
2014-2023 Batı Karadeniz Bölge Planı
Mevcut Durum Analizi
Bölge genelinde atık suların yol açtığı kirlenmenin nedenlerine bütünleşik olarak bakmak gerekirse, özellikle kanalizasyon şebekesinin olmaması veya yetersiz olması, yerleşim yerlerinde evsel nitelikli atık suların arıtılmaması, sanayi kuruluşlarında atık suların arıtılmaması ve fosseptik çukurların sağlıklı şekilde inşa edilmemesi olduğu söylenebilir.86
4.2.5. KATI ATIKLAR
İllere genel olarak bakıldığında, öncelikle evsel atıkların bertarafının iyileştirilmesi adına adımlar atıldığı ancak yeterli seviyeye ulaşılamadığı görülmektedir. Bununla birlikte tıbbi atıklarla ilgili yapılan çalışmalar da dikkate alındığında önümüzdeki yıllarda katı atıkların bölge için sorun olmayacağı söylenebilir. Ancak vahşi olarak depolama yapılan alanlarda iyileştirme yapılması son derece önemli ve maliyetli bir işlemdir.
Zonguldak’ta günde ortalama 472 ton/gün katı atık üretilmektedir. 2005 yılında katı atıkların bertarafı için Zonguldak merkez ilçe ve civar belediyeler birleşerek bir birlik oluşturmuş, Kasım 2008 yılı itibarı ile düzenli depolamaya geçilmiştir. Tesis proje süresi 25 yıldır. Düzenli Depolama Tesisi, Tıbbi Atık Sterilizasyon Tesisi, Ambalaj Atıkları Toplama Ayrıştırma Tesisi aynı mevkide bulunmaktadır.
Karabük ilinde ise Çevre Hizmetleri Birliği kurularak, Karabük-Merkez, Safranbolu, Yenice, Eskipazar, Eflani, Ovacık İlçe Belediyeleri ile Yortan pazarı, Ovacuma Beldelerinden oluşan 210.000 kişilik nüfusa ait 69.000 ton/yıl atık inşaatı halen devam etmekte olan düzenli depolama alanında bertaraf edilecektir.
Depolama sahası kullanım ömrü 22 yıl olarak planlanmıştır. Karabük ilinde lisanslı tehlikeli atık bertaraf tesisi bulunmamakla beraber bu atıkların miktarları ve bertaraf şekilleriyle ilgili herhangi bir veriye ulaşılamamıştır.
Bartın il sınırları içerisinde düzenli depolama alanı bulunmamakla beraber her belediye atığını kendi belirlediği sahada bertaraf etmektedir. Ancak Bartın Belediyeler Birliği Bartın-Merkez, Amasra, Ulus, Kurucaşile İlçe Belediyeleri ile Kozcağız, Arıt, Hasankadı, Kumluca, Abdipaşa Belde Belediyeleri atıklarının düzenli depolanmasının yapılması için proje hazırlamışlardır.
Sağlık kuruluşlarından kaynaklanan atıklar, evsel katı atıkların dışında havada, suda ve toprakta kalıcı özellik gösteren ve ekolojik dengeyi bozan atıklar olduğundan tehlikeli ve zararlı atık sınıfına girmekte ve bu tür atıkların üretim, taşıma, depolama ve bertarafına ilişkin özel önlemler alınması gerekmektedir.
Diğer bütün kuruluşlarda olduğu gibi sağlık kuruluşlarında da her geçen gün atık miktarı verdikleri hizmet ölçüsünde hızla artmaktadır. Bu artışın neden olabileceği tehlike risklerinin ortadan kaldırılması için gerekli önlemlerin alınarak toplamadan bertarafa kadar yönetim aşamalarının belirlenmesi gerekmektedir.
Zonguldak ilinde devlet hastaneleri, özel hastaneler, sağlık istasyonları, sağlık ocakları, ana çocuk sağlığı merkezleri, teşhis ve tedavi kliniği, diş polikliniği, göğüs hastalıkları hastanesi, Hıfzıssıhha Laboratuvarı ve özel laboratuvarlar olmak üzere toplam 80 adet tıbbi atık üreten kurum bulunmaktadır. Zonguldak İlinde günde 1537 kg tıbbi atık üretilmektedir. Bartın ve Karabük İllerinin tıbbi atıkları da Zonguldak tıbbi atık sterilizasyon tesisinde bertaraf edilmektedir. Ambalaj atıkları toplama ayrıştırma sistemi ise 2010 yılının sonlarında hizmete açılmıştır.
Atıklar, Zonguldak ve Karabük’te öncelikli olarak toprak kirliliğine neden olmaktadır. Bartın ilinde ise atıklar özellikle yer altı sularını etkilemektedir. Doğal hayata olumsuz etki ve koku problemi gibi konular da tedbir alınması gereken başlıklar arasındadır.87
86 Atık Suların Yol Açtığı Kirlenmenin Nedenleri tablosu EK-57 olarak verilmektedir.
87 İl Sınırları İçinde Yerleşim Merkezlerinde Oluşan Atıkların Oluşturduğu Sorunlar tablosu EK-58 olarak verilmektedir.
GÜÇLÜ YÖNLER ZAYIF YÖNLER
GÜÇLÜ YÖNLER ZAYIF YÖNLER
2014-2023 Batı Karadeniz Bölge Planı
FIRSATLAR TEHDİTLER
FIRSATLAR TEHDİTLER
5. ULAŞIM VE LOJİSTİK ALTYAPI
5.1. GENEL DURUM
Batı Karadeniz Bölgesi, gerek Karadeniz’e kıyısının bulunması, gerekse Ankara ve İç Anadolu hinterlandına hitap etmesiyle önemli bir lojistik potansiyeline sahiptir. Ancak, sadece konum üstünlüğü rekabet için yeterli olmamakta, ulaşım ağlarının çeşitliliği ve entegrasyonu da büyük önem taşımaktadır.
Batı Karadeniz Bölgesi’nde denizyolu, demiryolu, karayolu ve havayolu ulaşım imkânlarının hepsi birlikte bulunmaktadır. Ulaşım ağının çeşitliliği açısından güçlü bir bölge olmasına rağmen, altyapı eksiklikleri ve diğer nedenlerle bölgede ulaşım ağlarının kullanımları yeterli düzeyde değildir. Ulaşım ve lojistik altyapıların iyileştirilmesi, ulaşım ağları arasındaki entegrasyonun arttırılması ve diğer eksiklerin giderilmesiyle birlikte bölgenin coğrafi konumu ve sahip olduğu ulaşım çeşitliliği önem kazanacaktır.
5.2. BATI KARADENİZ BÖLGESİNİN ALTYAPI VE ERİŞİLEBİLİRLİK DURUMU
Bölgelerin temel altyapı imkânlarına sahip olması rekabet edebilirlik için gerekli olan ortamın mevcudiyeti açısından önemlidir. Uluslararası Rekabet Araştırmaları Kurumu Derneği (URAK) ve Deloitte tarafından 2010 yılında hazırlanan İller arası Rekabetçilik Endeksi’ne göre Zonguldak ve Bartın illerinin endeksleri ve sıralamadaki yeri yıllar itibariyle devamlı olarak yükselmiş olup, Karabük’ün endeksi ve sıralamadaki yeri ise yaklaşık olarak sabit kalmıştır. Bunun önde gelen nedenlerinden biri demiryolu ağına bağlı Zonguldak Havaalanı’nın iç ve dış hat uçak seferleri ile erişilebilir olmasıdır (URAK 2010).
147
2014-2023 Batı Karadeniz Bölge Planı
146
Tablo.27: Erişilebilirlik Açısından Batı Karadeniz Bölgesindeki İllerin Karşılaştırılması
2009-2010 2008-2009 2007-2008
İL Endeks Değeri Sıra Endeks Değeri Sıra Endeks Değeri Sıra
BARTIN 34,23 44 29,60 47 23,52 58
KARABÜK 29,83 49 29,29 48 28,32 47
ZONGULDAK 60,59 9 50,86 15 38,08 29
İSTANBUL 94,58 1 94,36 1 93,48 1
TÜRKİYE ORTALAMASI 35,45 34,61 33,87
Kaynak: URAK 2010