• Bakanlıklar (Tanm ve KöyiĢleri, Sanayi ve Ticaret, Orman, Çevre, Maliye), • KĠT'ler (ÇAYKUR, TEKEL, TĠGEM, TġF Aġ, TMO, TZDK, TÜGSAġ)
• Devlet Su isleri, Devlet Planlama TeĢkilatı, Türk Standartlan Enstitüsü, GAP Bölge Kalkınma idaresi.
Bu yapı içinde en önemli kısmı kooperatifler, ziraat odaları ve birlikler oluĢturmaktadır (Ekmen, 2003).
Türkiye‟de, mevcut tarımsal örgütlenme yapısını, ekonomik amaçlı tarım kooperatifleri, yetiĢtirici ve ihracatçı birlikleri, çiftçilerin ortaklığındaki Ģirketler, daha çok sosyal
amaçlı meslek odaları (Veteriner Hekimler ve Ziraat Mühendisleri Odaları v.b) dernekler, vakıflar ve mesleki amaçlı Türkiye Ziraat Odaları‟nın oluĢturduğu söylenebilir.
6 Temmuz 2004 tarihinde çıkan 5200 sayılı “Tarımsal Üretici Birlikleri Kanunu” ve bu kanuna dayalı olarak ürün bazında kurulan üretici birlikleri hakkında kısaca bilgi vermek gerekirse; Kanunun amacı, ürün bazında üreticileri bir araya getirmek suretiyle üretimi pazara göre planlamak, ürün kalitesini iyileĢtirmek, üreticilerin iç ve dıĢ pazarlarda rekabet gücünü artırmak olarak özetlenebilir.
Bu kuruluĢlar üreticilerin ürün veya ürün grubu bazında gönüllülük esasına göre oluĢturdukları tüzel kiĢiliği haiz organizasyonlardır. Birliklerin organları genel kurul, yönetim kurulu ve denetleme kuruludur. Gelirleri üye aidatları, değiĢik kaynaklardan sağlanan bağıĢ, fon ve yardımlar, üyelere sağlanan hizmetler karĢılığı alınan ücretlerden oluĢmaktadır. Aynı ürün ya da ürün grubunda faaliyet gösteren en az yedi tarımsal üretici birliği bir araya gelerek Merkez Birliği kurulabilir. Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı‟nın Üretici Birliklerini idari yönden denetleme yetkisi vardır.
Çizelge 2. ‟ de, halen 5200 sayılı yasaya göre değiĢik ürün bazında kurulmuĢ 422 adet üretici birliği ve 8 adet merkez birliği verilmiĢtir. Süt, Bal, Sebze ve Süs Bitkileri, Meyve, Tarla Bitkileri ve Yumurta üreticileri ise birleĢerek kendi Merkez Birliklerini oluĢturmuĢlardır. Bu Birliklere üye 28 bin üretici bulunmaktadır (Sungur,2009).
Türkiye‟deki üretici birliklerini Çizelge 2.‟de görüldüğü gibi; % 50,23‟ünü 212 adet birlikle hayvansal üretimle ilgili birlikler, % 24,64‟ünü 104 adet birlikle meyve üretimi ile ilgili birlikler, % 12,08‟ini 51 adet birlikle sebze üretimi ile ilgili birlikler, % 11,61‟ini 49 adet birlikle tarla bitkileri üretimi ile ilgili birlikler, % 1,42‟sini 6 adet birlikle süs bitkileri üretimi ile ilgili birlikler oluĢturmaktadır. Hayvansal üretimle ilgili olan birlikler bu anlamda en büyük oran ve sayı ile ön plana çıkmıĢtır. Özellikle süt üretimi ile ilgili birlikler örgütlenmede daha aktif olmuĢlardır.
Üreticileri Birlikleri
Adet Sebze Üreticileri
Birlikleri Adet
Süs Bitkileri
Üreticileri Birl. Adet Ġlgili Üretici Birl. Hayv. Üretimle Adet
Tarla Bitkileri Üreticileri
Birlikleri Adet
Meyve 24 Sebze 22 Kesme Çiçek
1 Kırmızı Et 8 Tahıl
Organik Tahıl 7 9
Elma 4 Mantar 2 Ġç ve DıĢ Mek.Süs B. 2 Kanatlı Hayvan Eti 7 Çeltik 11
ġeftali 2 Organik Sebze 2 Süs Bitkileri 3 Süt 126 Çay 2
YumuĢak Çekirdekli Meyveler 1 Patates 6
Bal 42 Tıbbi ve Kokulu Baharat
Bitkileri
1
Turunçgiller 9 Örtü Altı Sebze 10 Yumurta 16 Yonca 1
Üzüm 11 Domates 1 Koza 1 Kanola 10
Üzümsü Meyveler 2 Soğan 4 Alabalık YetiĢtiricileri 2 HaĢhaĢ 2
Organik Fındık 4 Havuç 2 Ġç Su Ürün. YetiĢ. 7 Ayçiçeği 2
Fındık 3 Karnabahar 1 Deniz Ürünleri YetiĢtiricileri 3 Yağlı Tohumlu Bitkiler 3
Meyve Fidanı 5 Lahana 1 Yem Bitkileri 1
Meyve ve Asma Fidanı 1
Sert Çekirdekli Meyveler 6
Böğürtlen 1 Kivi 10 Ceviz 2 Çilek 3 Zeytin 3 Organik Muz Muz 1 3 Erik 1 Kiraz 5 Kayısı 1 Nar 2 TOPLAM 104 51 6 212 49 YÜZDE 24,64 12,08 1,42 50,23 11,61 422 ÜRETĠCĠ BĠRLĠĞĠ 430
NOT : Ayrıca ; süt, yumurta,bal , meyve, sebze ve süs bitkileri, tarla bitkileri ile yağlı tohumlar üreticileri merkez birliği kurulmuĢtur. (8 adet düĢülecek )
Kaynak:http://www.tedgem.gov.tr/uretici_birlikleri/uretici_bir_urunlere_gore_dagilimi.htm
30
2004 yılında yürürlüğe giren 5200 sayılı Üretici Birlikleri Yasası‟nda belirtilen bazı hususlar ana hatları ile aĢağıda belirtilmiĢtir (Sayın, 2006);
4. 3. 1. Amaç
Üretimi talebe göre planlamak, Ürün kalitesini iyileĢtirmek,
Kendi mülkiyetine almamak kaydıyla pazara geçerli norm ve standartlara uygun ürün sevk etmek ve ürünlerin ulusal ve uluslararası ölçekte pazarlama gücünü artırıcı tedbirler almak üzere tarım üreticilerinin, ürün veya ürün grubu bazında bir araya gelerek, tüzel kiĢiliği haiz tarımsal üretici birlikleri kurmalarını sağlamaktır.
4. 3. 2. KuruluĢ
Birlikler; ürün veya ürün grubu bazında faaliyet gösteren ve tüzüklerinde belirlenen miktardaki tarımsal üretimi bu kuruluĢlar aracılığıyla pazarlamayı taahhüt eden, en az onaltı tarım üreticisinin bir araya gelmesiyle, asgarî ilçe düzeyinde kurulur. Birliğin toplam üretim kapasitesinin ürün bazında, Bakanlık tarafından yönetmelikle belirlenecek asgarî düzeyin altında olmaması gerekir.
Aynı ürün veya ürün grubu için ilçe düzeyinde en fazla bir birlik kurulabilir, Birlik en az ilçe düzeyinde kurulabilir,
Gönüllülük esasına göre kurulur.
4. 3. 3. Ürün Grupları
Bitkisel Üretim (Meyve, sebze ve süs, tarla bitkileri)
Hayvansal Üretim (Süt, kırmızı et, kanatlı eti, yumurta, bal, koza ve ham ipek)
Su Ürünleri Organik Ürünler
4. 3. 4. Kapasiteler (Bitkisel Üretim)
Birlik asgari üretim kapasitesi (ürün veya ürün gruba bazında), ilçe toplamının %10‟u olmalı,
4. 3. 5. Üst Örgütlenme
Merkez Birliği: En az 7 birlikten oluĢur. Aynı ürün veya ürün grubu için birden fazla Merkez Birliği kurulamaz.
4. 3. 6. Birliğin Görevleri
Ürünlerle ilgili piyasa araĢtırmaları yapmak ve yaptırmak, Ürünlere pazar bulmak, pazar arzını düzenlemek,
Üretim teknikleri, hasat, depolama, paketleme konularında teknik destek sağlamak,
Girdi temininde yönlendirici yardımlarda bulunmak,
Ġç pazara ve ihracata uygun çeĢitlerin üretilmesini sağlamak, Eğitim ve yayım hizmeti vermek, danıĢman hizmeti sağlamak,
Ürün kalitesini iyileĢtirici tedbirler almak ve ürün standartlarını uygulamak, Çiftlik düzeyinde yapılan tarımsal uygulamaları izlemek, kayıtlarını tutmak ve
belge düzenlemek,
Paket ve ambalajlarla ilgili standartların uygulanmasını sağlamak, Çevreyle uyumlu üretim tekniklerini yaygınlaĢtırmak,
Ürün depolanmasına, depo kiralanmasına yardımcı olmak, Ürünlerin tanıtımıyla ilgili faaliyetlerde bulunmak,
Ürünlerle ilgili her türlü kaydı tutmak,
Türkiye Cumhuriyetinin kabul ettiği uluslararası ürün veya ürüne özgü ortak piyasa düzenlemelerinin gerektirdiği görevleri yürütmek,
SözleĢmeli üretim kapsamında, üyeleri adına örnek tip sözleĢmeler düzenlemek ve bununla ilgili faaliyetleri koordine etmek.
4. 3. 7.Birliğin Gelirleri
Üyelik aidatları (Yıllık: Asgari ücretin yarısından fazla olamaz), Üyelere sağlanan danıĢmanlık hizmetleri karĢılığında alınan ücretler, Yurt içi ve yurt dıĢından sağlanan bağıĢ, fon ve yardımlar,
TaĢınır ve taĢınmaz mallardan elde edilen gelirler, Reklam, tanıtım ve yayın gelirleri,
Birlik aracılığı ile pazarlanan ürünlerin satıĢ bedeli üzerinden kesilecek hizmet payı (Binde 2 yi geçemez),