Tahtakale Hamamı Çizelge 3.4 Tahtakale Hamamı

ADI: Tahtakale Hamamı PAFTA: 50L-Ic ADA: 527 PARSEL: 11-29-30-31

ANIT

İLİ: Edirne İLÇESİ: Merkez MAH. KÖY veya

MEVKİ:

Tahtakale Mahallesi SOKAK ve KAPI NO:

Saraçlar Caddesi No:73 Balıkpazarı Yakını

YAPIM TARİHİ: M 1434-35

YAPTIRAN: II.Murat

GENEL TANIM: II. Murat tarafından çifte hamam tipinde yaptırılmış olup camekânı kubbedir. Dar-ül Hadis Camii’ne vakfedilmiştir. Tahtakale Mahallesi yakınında olduğu için bu ad verilmiştir [36] (Şekil 3.71). Hamamın yapım tarihi M 1434-35’dir [45]. Mimarı belli değildir. Eşhasa aittir [49].

KORUMA DURUMU İYİ X ORTA KÖTÜ

ORİJİNAL KULLANIM: Hamam GÜNÜMÜZ KULLANIMI: Restoran-Bar MÜLKİYETİ: Özel Mülkiyet

YAPILAN ONARIMLAR: Hamam sahipleri tarafından 1970’de yapılan tadilat sırasında halvet iç düzeni değiştirilerek, erkekler kısmında yer alan orijinal kurnalar onarım esnasında sökülüp, giriş kapısı önüne bırakılmıştır [45] (Şekil 3.93).

YAPININ DURUM DEĞERLENDİRMESİ: Yapı, günümüzde (2012) özel bir mülkiyete aittir. Hamamın, Saraçlar Caddesi'nden gözüken kısmı, erkekler soyunmalığı olup, günümüzde (2012) bar mekanına dönüştürülmüştür (Şekil 3.75). Bu kısım, hamamın geri kalanından tamamen ayrıdır. Erkekler soyunmalığına esas giriş, dükkanlar arkasında kalmış, ön yoldan muhdes bir giriş kapısı açılmıştır (Şekil 3.76). Yapının duvarları almaşık düzende olup, üç sıra tuğla ve bir sıra taş örülerek inşa edilmiştir (Şekil 3.95). Soyunmalık kısımları hariç, diğer mekanları örten kubbeler ve kubbe etekleri çimento harçla sıvanmıştır (Şekil 3.96).

70

KENT İÇİ KONUM: PLAN:

AYRINTILI TANIM:

C: Camekan I: Ilıklık S: Sıcaklık H: Halvet A: Aralık E: Eyvan

Tahtakale Hamamı’nı tanımlayan en önemli özelliği, şüphesiz erkekler kısmı soyunmalığının 16 m açıklıklı kubbesidir (Şekil 3.73, 3.74). Edirne hamamları arasında en büyük açıklığa sahip sekizgen kasnağa oturan kubbenin ortasında aydınlık feneri bulunmaktadır (Şekil 3.83). Günümüzde (2012) bar olarak kullanılan erkekler kısmı soyunmalığına ana cadde üzerinden verilen giriş, pencereden bozularak sonradan açılmıştır [42]. Orijinal kullanımda, soyunmalık girişi kuzey cepheden verilmiştir, günümüzde (2012) bu giriş yola bakan dükkanlar arkasında kalmıştır (Şekil 3.77). Hamamın bu kısmı iki katlı olup, ikinci katı ahşap balkonla çevrili asma kat niteliğindeydi ve ortasında şadırvan bulunmaktaydı [42]. Günümüzde (2012) bar olarak kullanılan mekanda ortadaki şadırvan kaldırılmış, tavan kubbe kasnağı hizasında çadır malzemesi ile düz olarak kapatılmıştır (Şekil 3.79, 3.82). Asma kat niteliğinde olan ahşap balkonlar, sahneye hakim localar olarak kullanılmaktadır (Şekil 3.81). Hamam sahiplerinden öğrenilen bilgilere göre, mekan iç ve dış dizaynı esnasında yapılan her türlü kaplama işlemi mantolama yoluyla yapılmış, duvarlara fiziksel hasar verilmemiştir (Şekil 3.80).

Şekil 3.71. Tahtakale Hamamı yerleşim yeri hava fotoğrafı [46]

Şekil 3.72. Tahtakale Hamamı planı [42]

71

Çifte hamam tarzında yapılmış olan hamamın, erkekler kısmı kadınlar kısmına göre daha büyük olup, her iki kısmın sıcaklıkları yan yana bulunmaktadır. Bütünü kalın L harfini andıran plan düzenindedir. Boyu 48 m, eni 29 m ölçülerinde olan hamamın planı geniş bir alanı kaplamaktadır [42] (Şekil 3.72).

Erkekler kısmı ılıklığı, diğer hamamlara nispeten çok ferah ve geniştir. Ilıklık batı yönünde derin bir eyvan ve doğu yönünde iki küçük hücre ile genişlemektedir. Ilıklık ve soyunmalık arasında aralık denen mekanın iki yanında usturalık ve hela kısımları yer almaktaydı [35]. Günümüzde (2012), aralık mekanı bar mekanına katılarak, tuvalet olarak değerlendirilmiştir (Şekil 3.84). Aralık mekanından ılıklığa geçiş kapatılarak, bar kısmı ile hamamın diğer kısımları ile olan bağlantı kesilmiştir (Şekil 3.87). Ilıklık mekanına dışarıdan giriş verilerek, sonradan konulduğu anlaşılan ahşap soyunma kabinleri ile, soyunmalık olarak kullanılmıştır (Şekil 3.85, 3.86).

Erkekler sıcaklık kısmı, dört eyvan plan şemasına sahiptir. Mahal, Edirne’deki diğer hamamlar ile kıyaslandığında, en büyük ve en etkileyici sıcaklık planına sahiptir (Şekil 3.88, 3.90). Dört yönden nişli üzerleri yarım kubbe ve tonoz ile örtülü eyvanlarla ve dört köşede de halvet hücreleri ile mekan genişlemektedir (Şekil 3.89). Özellikle batı eyvan üzerindeki mukarnaslı tonoz, mekanın niteliğini daha da arttırmaktadır (Şekil 3.91). Kadınlar kısmı soyunmalığı, erkeklerinkine göre daha küçüktür, girişi ise arka yoldan verilmiştir (Şekil 3.76, 3.78). 10 m açıklığa sahip olup, iki katlıdır ve ikinci katı ahşap balkonla çevrili asma kat tarzındadır (Şekil 3.92). Soyunmalıktan sonra geçilen ılıklık, doğu yönünde küçük bir hücre ile genişlemektedir. Kare planlı sıcaklık, doğu ve batı yönlerinde iki eyvanla ve üç köşede yer alan halvet hücreleri ile plan şeması tamamlanmaktadır. Sıcak su sarnıcı ve külhan güney cepheyi boydan boya kaplamıştır (Şekil 3.93, 3.94). Günümüzde (2012) bu kısımların üzerini örten tonoz ve kubbeler, soyunmalık bölümleri dışında, tamamen çimento harçla kaplıdır (Şekil 3.96).

Kadınlar bölümünde ılıklığa bitişik sıcaklık halvetinin yakın zamana kadar Yahudi batağı olarak kullanılmaktaydı [45].

72

YAPININ PLAN VE RESİMLERİ:

Şekil 3.75. Saraçlar Caddesi’nden Günümüz Görünümü (15.10.2011)

Şekil 3.77. Erkekler Soyunmalık

Orijinal Girişi (15.10.2011) Şekil 3.78. Kadınlar Soyunmalık Girişi (15.10.2011) Şekil 3.76. Arkada erkekler ve kadınlar soyunmalık kubbeleri (25.02.2012) Şekil 3.73. Tahtakale Hamamı Erkekler

73 Şekil 3.79. Günümüzde bar olarak

kullanılan erkekler soyunmalık mekanı (25.02.2012)

Şekil 3.80. İç mekan tasarımının asma kattan görünüşü (25.02.2012)

Şekil 3.81. Servis barı ve üstte loca işlevi gören asma kat (25.02.2012)

Şekil 3.82. Tavan kaplama malzemesi ve taşıyıcı sistem (25.02.2012)

Şekil 3.83. Soyunmalık kubbe geçişi, altta mekanı örten tavan kaplaması (25.02.2012)

Şekil 3.84. Aralık kısmı- Mekana hizmet eden tuvaletler (25.02.2012)

74 Şekil 3.85. Ilıklık kısmı girişi

(25.02.2012)

Şekil 3.86. Ilıklık mekanında ahşap soyunma yerleri (25.02.2012)

Şekil 3.87. Aralık ve ılıklık arası kapatılan geçiş (25.02.2012)

Şekil 3.88. Sıcaklık mekanı (25.02.2012)

Şekil 3.89. Sıcaklık mekanı kubbe geçiş öğeleri (25.02.2012)

Şekil 3.90. Sıcaklık kubbesi ve ışık gözleri (25.02.2012)

75

Şekil 3.91. Batı eyvan üst örtüsü (25.02.2012)

Şekil 3.92. Kadınlar soyunmalık bölümü (25.02.2012)

Şekil 3.93. Sıcak su deposu ve

külhan kısmı (25.02.2012) Şekil 3.94. Su deposu önündeki kuyu ve dışarı çıkarılmış orijinal kurna (25.02.2012)

Şekil 3.95. Beden duvarı-üç sıra tuğla bir sıra kesme taş almaşık örgü sistemi (25.02.2012)

Şekil 3.96. Hamam üst örtü düzeni- çimento sıvayla yapılan

76

3.5.5. Yeniçeri Hamamı