Sokullu Mehmed Paşa Hamamı

Çizelge 3.12. Sokullu Mehmed Paşa (Üç Şerefeli) Hamamı

ADI: Sokullu Mehmed Paşa (Üç Şerefeli) Hamamı

PAFTA: ---- ADA: 206 PARSEL: 2

ANIT

İLİ: Edirne İLÇESİ: Merkez MAH. KÖY veya

MEVKİ:

Üç Şerefeli Cami Yanı SOKAK ve KAPI NO:

Hükümet Caddesi

Mehmed Paşa Sokak No:13

YAPIM TARİHİ: M 1579

YAPTIRAN:

Sokullu Mehmed Paşa (Mimar Sinan Yapısı)

GENEL TANIM: Üç Şerefeli yanında, Paşa Kapısı Caddesi’nde on üçüncü numarada yer alan hamam, yapım tarihi olan M 1579 (H 987) yılında şehit edilen, vezir-i azam Sokullu Mehmet Paşa tarafından yaptırılmıştır (Şekil 3.187). Mimarının ise, Koca Mimar Sinan olduğu Tezkire-tül Bünyan'da bildirilmiştir [36]. Günümüzde (2012) mevcut olan, Edirne’de yapılmış son hamamdır.

KORUMA DURUMU X İYİ ORTA KÖTÜ

ORİJİNAL KULLANIM: Hamam GÜNÜMÜZ KULLANIMI: Hamam MÜLKİYETİ: Vakıflar Genel Müdürlüğü YAPILAN ONARIMLAR: II. Dünya savaşı sırasında bir ara hamam işlevinden uzaklaşmış ve ot deposu olmuş, bu arada içerisindeki mermer taşları yok olmuştur. Savaş sonrası onarılan hamam, günümüzde (2012) işlevini sürdürmektedir. Hamamın, yakın zamanda tekrar onarımı düşünülmektedir. Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından, hamamın Rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri 2007 yılında hazırlatılmıştır (EVBMA, 2012).

106

KENT İÇİ KONUM: PLAN:

AYRINTILI TANIM:

G: Giriş C: Camekan I:Ilıklık W: Hela A: Aralık H: Halvet K:Külhan E: Eyvan S:Sıcaklık SD: Su Deposu

Çifte hamam tipinde olup, soyunmalık kısımları kubbelidir. Hamamda, kadınlar ve erkekler kısmı yan yana bulunmakta, fakat girişleri ayrı yönlerdedir (Şekil 3.188). Erkekler girişi, ana cadde (Hükümet Caddesi) üzerinden, kadınlar girişi ise yan yoldan (Mehmed Paşa Sokak) verilmiştir (Şekil 3.187). Beden duvarlarında, iki sıra tuğla ve bir sıra kesme taş kullanılmıştır. 1960’lı yıllarda belediyenin imar faaliyetleri kapsamında, Sarayiçi’ne giden yolu genişletmek amacıyla hamamın ön tarafında bulunan dükkanlar kesilerek, yok edilmiştir [35] (Şekil 3.189, 3.190). Hamamın soyunmalıkları boyunca uzanan ve adeta kesiti alınan, zemini dükkan üst katı ocaklı oda olan mahallerin beden duvarlarında izleri bulunmaktadır ve son restorasyonda durumlarını muhafaza edecek şekilde dondurulmuştur (Şekil 3.191).

Kadınlar kısmı soyunmalığının oldukça sade girişine karşılık, erkekler soyunmalığı giriş kısmının önünde iki sütun ve yan duvarların taşıdığı üç kemerli revak, abidevi bir portik durumundadır (Şekil 3.194, 3.201). Beden duvarlarından revak içine çıkıntı yapan abidevi portal iç içe profilasyonlarla çevrilmektedir. Dikdörtgen nişin iki yanında küçük mihrabiye nişleri bulunmakta ve bunların üst kısımları büyük nişin üzerinde olduğu gibi kademeli bir şekilde stalaktitlerle daralmaktadır. Çift kanatlı giriş kapısının üzerindeki yay kemer bir ters bir düz sıralanan renkli taş palmetlerle birbirleri ile kenetlenmekte, kemer profilasyonu üzerinde kitabe yeri bulunmakta ise de, kitabe günümüze (2012) ulaşamamıştır [35]. Erkekler kısmı soyunmalığını, zeminden 60 cm yükseklikteki sekiler çevrelemektedir

Şekil 3.187. Sokullu Hamamı yerleşim yeri hava fotoğrafı [46]

Şekil 3.188. Sokullu Hamamı planı [35]

107

(Şekil 3.195). Seki altlarında terlik koymaya yarayan küçük nişler bulunmaktadır (Şekil 3.196). Girişin yanında yer alan ahşap merdivenle asma kat durumundaki ikinci kata ulaşılmaktadır. Onikigen kasnaklı kurşun kaplamalı soyunmalık kubbesinin ortasında, sekizgen aydınlık feneri yer almaktadır. Aydınlık fenerinin izdüşümünde ise, dairesel dilimli şadırvan mevcuttur. Giriş kapısının karşısına denk gelen, soyunmalığın kuzeybatı duvarı ortasından tonoz örtülü uzun dikdörtgen bir mekan olan ılıklığa geçilmektedir (Şekil 3.197, 3.198). Planda gösterilen, soyunmalıktan ılıklığa geçişi sağlayan ara hücre (aralık) girişi kapatılarak, doğruca ılıklığa giriş sağlanmıştır. Batı kenarda, uzunca koridor şeklinde dehliz niteliğindeki mekan tuvalet ve temizlik kısmına aittir (Şekil 3.199). Soyunmalıktan ılıklığa geçişi sağlayan kapının karşısına da, sıcaklık girişi yer almaktadır (Şekil 3.200). Sıcaklık, merkezi bir kubbenin etrafında bulunan dört eyvan ve dört köşede yer alan halvet hücresinden müteşekkil olup, haçvari plan tipindedir.

Kadınlar kısmı soyunmalığı, erkekler kısmına göre daha sade ve daha küçük ebatlardadır. Dört köşede büyük tromplarla kubbe geçişi sağlanan mekanın ortasında erkekler kısmına olduğu gibi bir şadırvan ve kubbe ortasında da aydınlık feneri bulunmaktadır (Şekil 3.202). Soyunmalığın kuzeybatı duvarından, yine tonozlu bir mekan olan ılıklığa geçilmektedir (Şekil 3.203). Ilıklığın kuzey uç kısmında tuvalet ve temizlik bölümü yer almaktadır. Ilıklığın batı kenar sonundan, sıcaklığa geçilmektedir. Eyvanı bulunmayan sıcaklık ana mekanı, kuzey ve batısında üç halvet hücresini barındırmaktadır (Şekil 3.204). Burada bulunan orijinal gelin ve kaynana kurnalarından, kaynana kurnası daha büyük ve gösterişli, gelin kurnası ise daha zarif görünümlüdür (Şekil 3.205, 3.206). Halvet hücrelerinin yanına ve arka tarafında yer alan su depoları ve külhan, plan bütünlüğünü bozmayacak şekilde yerleştirilmiştir.

YAPININ DURUM DEĞERLENDİRMESİ: Günümüzde (2012), Edirne’de hamam olarak işlev veren üçüncü hamamdır (Şekil 3.192, 3.193). Yukarıda belirtildiği gibi, imar faaliyetleri kapsamında, ana caddeyi genişletmek amacıyla hamamın ön tarafında bulunan dükkanların kesilmesi neticesinde, hamamın ön cephesi tuhaf bir görünüm sergilemektedir (Şekil 3.191).

108

YAPININ PLAN VE RESİMLERİ:

Şekil 3.189. Sokullu Hamamı (EVBMA, 2010)

Şekil 3.191. Sokullu Hamamı kadınlar kısmı soyunmalık duvarı- Günümüz (2010)

Şekil 3.192. Sokullu Hamamı hava fotoğrafı- Günümüz (2010)

Şekil 3.194. Erkekler Kısmı Soyunmalık Girişi (15.10.2011)

Şekil 3.190. Sokullu Hamamı 1986 yılı genel görünüm (EVBMA, 2010)

Şekil 3.193. Sokullu Hamamı sıcaklık kubbeleri hava fotoğrafı (2010)

109 Şekil 3.195. Erkekler Kısmı Soyunmalığı (27.02.2012)

Şekil 3.196. Soyunmalık sekisi altında yer alan nişler (27.02.2012)

Şekil 3.197. Erkekler ılıklık mekanı (27.02.2012)

Şekil 3.198. Erkekler ılıklık mekanı aynalı tonoz üst örtüsü (27.02.2012)

Şekil 3.199. Ilıklık mekanından tuvalet ve temizlik kısmına geçiş kapısı (27.02.2012)

Şekil 3.200. Ilıklık mekanından sıcaklığa geçiş kapısı (27.02.2012)

110 Şekil 3.201. Kadınlar Kısmı Soyunmalık Girişi (15.10.2011)

Şekil 3.202. Kadınlar Kısmı Soyunmalık Mekanı (15.10.2011)

Şekil 3.203. Kadınlar Kısmı Ilıklık Mekanı (15.10.2011)

Şekil 3.204. Kadınlar Kısmı Sıcaklık Mekanı ve ortada göbek taşı (15.10.2011)

Şekil 3.205. Kaynana Kurnası denilen orijinal mermer kurna (15.10.2011)

Şekil 3.206. Gelin Kurnası denilen orijinal mermer kurna (15.10.2011)

111

3.5.13. Mahmudiye Kışlası Hamamı