Üst Örtü Düzeni Z01 mekanı

Z01-a mekanında altıgen dilimli kubbe kullanılmıştır. Kubbe merkezinin orta noktasında bir adet, etrafında altı adet çapı 20 cm olan dairesel filgözü ışıklığı bulunmaktadır. Kubbe örgüsünde 29 cm x 34 cm x 4 cm olan kubbe tuğlası kullanılmıştır. Kubbenin et kalınlığı 30 cm dir. Kubbenin içten yüksekliği 5.98 m dir. Kubbeye geçişte köşelerde türk üçgeni kullanılmıştır. Duvarda ise kubbe kasnağına geçiş için, tepe noktasında 45 cm et kalınlığına sahip çift sıra tuğla örgülü 23 cm derinlikli mızrakucu kemere benzer sivri kemer uygulanmıştır. Z01-c mekanında aynı uygulama söz konusudur. Ancak Z01-c üzerini örten kubbe yıkılmış durumdadır (Şekil 4.17, EK-B/ Şekil 20). Bu kemerlerin başlangıç ve bitiş kotları mekanı enlemesine bölen büyük kemerler ile aynı seviyededir. Z01-b mekanı ise orta mekan niteliğinde olduğundan, dilimli kubbe farklı olarak sekizgen kasnağa oturmaktadır. Kubbenin içten ölçülen yüksekliği 6.57 m dir. Kubbe merkezinde 67 cm genişliğinde kubbe feneri açıklığı mevcuttur. Kubbe fenerinin etrafında 15 cm çapında sekiz adet filgözü ışıklığı bulunmaktadır (EK-B/ Şekil 17). Kubbeye geçiş öğelerinde kullanılan tuğlalarda deformasyon fazla olduğundan, geçiş öğesinin tipi tam anlaşılamamaktadır ancak türk üçgenine benzer sade bir geçiş uygulandığı tahmin edilmektedir.

Z02 mekanı

Z02-a mekanında üst örtü öğesi sekizgen kasnağa oturan sekizgen dilimli kubbedir. Kubbe merkezinde bir adet, kenarlarında simetrik dört adet 30 cm açıklığa sahip filgözü ışıklığı yer almaktadır (EK-B/ Şekil 26). Kubbe üst kotu +6.19 m dir. Kubbe et kalınlığı 30 cm olup, C ve D aksında bulunan duvarlarda kubbeye geçişi sağlamak amacıyla, 220 cm genişliğinde 45 cm kalınlığında çift sıra tuğla örülü, tepe noktası +4.18 m kotunda olan dar sivri kemer uygulaması görülmektedir. Ancak bu kemer tipinde, kemer karnında bulunan eğrilik ile kemer sırtını oluşturan kavisin eğriliği birbirinden farklıdır. Tepe noktası duvar yüzeyinden 65 cm içeride sonlanan kemer iki tip kemer çeşidinin bir arada uygulanmasının örneğidir. Kemer ile duvar arasında kalan bölgede ise kemer sırtının kavsinden gelen eğrisellikten dolayı pandatife yakın türk üçgeni kullanılmıştır. Z02-c mekanında da aynı tip uygulama görülmektedir (EK-B/ Şekil 25, 75, 76). Z02-b mekanında ise, orta mekan olduğundan dolayı sekizgen kasnak sekizgenin bir dış açısı olan 45°C’nin yarısı kadar bir açıyla döndürülerek

139

uygulanmıştır. Kubbeye geçişi de farklılaşarak bindirme tekniği ile yapılmıştır. Kubbe merkezindeki fener çapı 72 cm olup, sekiz adet 20 cm çaplı filgözü ışıklık bulunmaktadır (EK-B/ Şekil 23, 74). Kubbe 1.5 tuğla ile örüldüğünden et kalınlığı 45 cm olmaktadır. Kubbenin üst kotu ise +6.70 m dir (Şekil 4.17).

Z03 mekanı

Hamamın merkezi olan bu mekanda, Z03-a ve Z03-c bölümlerinde üst örtü tamamen yıkılmış durumdadır (EK-B/ Şekil 7, 34, 71, 73). Bu mekan üst örtülerinin nasıl olduğuna dair herhangi bir iz tespit edilemediğinden, üst örtü hakkında kesin bir bilgi vermek güçtür. Ancak gerek dikdörtgen olan mekansal boyutlar gerekse benzer örneklerden hareketle bu iki eyvan üzerinde aynalı tonoz uygulandığı tahmin edilmektedir. Z03-b mekanı ise hamamın merkezi niteliğindedir (Şekil 4.17). Kubbenin üst kotu +7.98 m olup, içten ölçülen yüksekliği 7.55 m olmaktadır (EK-B/ Şekil 72). Kubbenin et kalınlığı 1.5 tuğla örülü 45 cm dir. Kubbenin ortasında yer alan fener yıkılmış vaziyettedir. Fener açıklığının etrafında çift sıra halinde çapı 20 cm olan 16 adet filgözü ışıklık bulunmaktadır (EK-B/ Şekil 30). Bunların bir kısmı fenerin yıkılan kısmına dahil olmuştur. Plan düzleminde 60 cm kalınlığında tuğla kemerler ile 3.80 m x 3.60 m lik kareye yakın formdan çift sıra bindirme tekniği ile yapılan daraltma ile çapı 2.60 m olan kubbeye geçilmiştir. Kare formdan dairesele geçişte ilk sırada dört köşede bindirme küpleri konulmuştur. Oluşan dairesel kasnağı daraltmak amaçlı ikinci bir daire oluşturulmuştur. Geçişte, dairesel kasnağın içi çevresi etrafında 16 adet yarım daire şeklinde boşaltılarak hem yük hafifletilmiş hem de süsleme amacı güdülmüştür (EK-B/ Şekil 28, 30). Merkezi kubbe, geleneksel kubbe formundan uzaktır. İç yüksekliği kasnaktan itibaren 1.60 m olup diğer kubbelere göre dikey olarak fazla yükseltilmiş durumdadır. Kubbe kasnağı kubbe yüksekliği içerisinde çözülerek kubbeye ‘stupavari’ bir görünüm verilmiştir (EK-B/ Şekil 72).

Z04 Mekanı

Mekanı oluşturan duvarlarda çepeçevre dönen 120 cm yüksekliğindeki iri prizmatik üçgenlerden oluşan mukarnas kuşak ile dairesel kubbeye geçilmiştir (EK-B/ Şekil 36, 37). 58 cm çapındaki kubbe fenerinin etrafında 20 cm çaplı altı adet filgözü ışıklık bulunmaktadır. Kubbe üst kotu +6.33 m olup, et kalınlığı tek sıra tuğla ile örülü 30 cm dir.

140

Z05 Mekanı

Dairesel olan kubbenin üst kotu +6.54 m, et kalınlığı ise tek sıra tuğla örülü 30 cm dir. Kubbenin merkezinde 85 cm açıklığa sahip fener ve etrafında çift sıra kuşak halinde dizili 20 cm çapında 12 adet filgözü ışıklık yer almaktadır. Kubbeye geçişte duvarlarda 1.00 m yüksekliğinde iri prizmatik üçgenlerden oluşan kuşak kullanılmıştır (EK-B/ Şekil 44).

Z06 Mekanı

Z05 mekanı üst örtüsü benzer düzene sahip olan mekanda kubbe çapı 2.90 m olup, kubbe üst kotu +6.60 m dir. Et kalınlığı 30 cm olarak ölçülmektedir (EK-B/ Şekil 47).

Z07 Mekanı

Z07 mekanı üst örtüsü tamamen yıkılmış vaziyettedir. Ancak 4 aksında bulunan duvar boyunca +3.00 m kotunda başlayan tonozdan kalıntı mevcuttur (EK-B/ Şekil 48). Tuğla ile örülmüş olan tonoz kalıntısının çeper kalınlığı 75 cm yi bulmaktadır. Nitekim mekanın üst örtüsünün tonoz şeklinde olduğu, EKVTVKBK (2012) ‘dan edinilen 1960

Şekil 4.17. İbrahim Paşa Hamamı +6.50 m kotu çatı planı (F.Aşut, Rölöve, 2012)

141

yılına ait rapor ekinde verilen fotoğraftandan da görülmektedir (EK-C/ Şekil 18). Z08 mekanı üst örtüsü tamamen yıkılmış durumdadır (EK-B/ Şekil 52).

4.3. Cephe Özellikleri