Tahmin ve Varsayım (Öngörü)

Tahmin, kelime anlamı olarak Arapça kökenli bir kelime olup, „‟yaklaĢık olarak değerlendirme‟‟ veya „‟akla, sezgiye veya bazı verilere dayanarak olabilecek bir Ģeyi, bir olayı önceden kestirme‟‟ anlamlarında kullanılmaktadır43

.

Kamu Gözetim Kurumu ise tahmini;

“Yönetimin bilgilerin hazırlandığı tarih itibariyle gerçekleĢtirmeyi beklediği faaliyetlerle (en iyi tahmine dayalı varsayımlar) ve yönetimin meydana gelmesini beklediği geleceğe iliĢkin olaylarla ilgili varsayımlara dayalı olarak hazırlanan ileriye yönelik finansal bilgiler44_‟‟

olarak tanımlamıĢtır.

Muhasebe standartlarında tahminler konusu „‟Muhasebe Politikaları, Muhasebe Tahminlerinde DeğiĢiklikler ve Hatalar Standardı (TMS-8)‟‟nda düzenlenmiĢtir. Ġlgili standardın 1 nolu paragrafında standardın amacı;„‟muhasebe politikalarının seçilmesine ve değiĢtirilmesine iliĢkin kriterleri belirlemek ile muhasebe politikalarında ve tahminlerinde

43 _{Türk Dil Kurumu, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=comgts&arama=gts&guid=TDK , EriĢim 29}

Eylül 2014

44 _{“Kamu Gözetim Kurumu, Güvence Denetim Standardı 3400: Ġleriye Yönelik Finansal Bilgilerin}

meydana gelen değiĢikliklerin ve hataların düzeltilmesine iliĢkin muhasebeleĢtirme ve açıklama esaslarını belirlemek „‟ olarak açıklanmıĢtır 45

.

ĠĢletme faaliyetlerinde var olan belirsizlikler nedeniyle birçok finansal tablo kalemi kesin olarak ölçülemez, ancak tahmin edilebilir. Tahminler ise en son bilgilere dayanan kararlardır. Bu nedenle makul seviyede muhasebe tahminlerinin kullanılması, finansal tabloların düzenlenmesinde vazgeçilmez bir unsurdur ve makul seviyede oldukları sürece, finansal tabloların güvenilirliğini olumsuz yönde etkilemezler46

.

Muhasebe tahminlerindeki değiĢiklik yeni bir bilgi veya geliĢmeden kaynaklanır47

. Tahminler, değiĢikliklerin yapıldığı tarihten sonraki iĢlem ve olaylara uygulanır. Dolayısı ile tahminlerin revize edilmesi, önceki dönemlerle iliĢkili olmadığından hataların düzeltilmesi anlamına da gelmeyecektir.

Muhasebe tahminlerindeki değiĢikliğin etkileri varlık, yabancı kaynak veya özkaynak kalemlerinde değiĢiklik gerektirebilir. Böyle bir durumda, ilgili varlık ya da kaynak hesabı değiĢikliğin yapıldığı dönemde düzeltilir. Ancak değiĢikliğin sadece içinde bulunulan dönemi etkilemediği, gelecek dönemlere ait finansal tabloların da etkilendiği durumlar söz konusu olabilir. Tahminlerdeki değiĢikliğin hem içinde bulunulan dönemi, hem de gelecek dönemi/dönemleri etkilemesi söz konusu ise, değiĢikliğin hem cari döneme ve hem de gelecek dönem finansal tablolarına etkileri hakkında dipnotlarda bilgi verilmelidir. Gelecek dönemlere iliĢkin tahminlerin belirsizlikler nedeniyle mümkün olmadığı hallerde ise herhangi bir açıklama yapılmaz. Ancak belirsizlik nedeniyle açıklama yapılamadığı iĢletme tarafından finansal tablo dipnotlarında açıklamalıdır. Örneğin Ģüpheli hale gelen alacak tutarının tahminindeki bir değiĢiklik, sadece cari dönemi etkileyeceğinden tahmin değiĢiklikleri sadece cari dönemin finansal tablolarına yansıtılacaktır. Oysa varlıkların faydalı ömürleri ya da ekonomik kullanma biçimlerine yönelik tahminlerdeki bir değiĢiklik hem cari dönemin amortisman giderlerini hem de

45 _{http://kgk.gov.tr/contents/files/tms_seti/tmstfrs2011ktp/TMS_8.pdf, EriĢim 29 Eylül 2014} 46 _{Kamu Gözetim Kurumu, TMS 16, Maddi Duran Varlıklar Standardı, paragraf 33}

47

varlığın kalan faydalı ömründeki amortisman giderlerini etkileyecektir. Her iki durumda da cari döneme iliĢkin değiĢikliğin etkisi gelir tablosuna yansıtılmalıdır48

.

Tahminlerin uygulanmasıyla ilgili bilinmesi gereken bir diğer konuda varsayımlardır. Yönetim finansal tabloların hazırlanması sırasında önce belirli öngörüde (varsayım)bulunur ve sonrada bu öngörüye dayanarak bir takım tahminlerde bulunur. Kelime anlamı olarak varsayım „‟deneylerle henüz yeter derecede doğrulanmamıĢ ancak doğrulanacağı umulan teorik düĢünce, faraziye, hipotez‟‟ anlamına gelmektedir49

. Muhasebede kullanıldığı anlam ise biraz daha geniĢtir. Muhasebede, bir standardın uygulanabilmesi için var olan tüm değiĢkenlerin bilinmesi mümkün olamadığından, bu değiĢkenlerin bazılarının, belirli bir değere sahip olacağı iddia olunur. Aksi halde çalıĢmanın tamamlanabilmesi mümkün olamayacaktır. Finansal tabloların tabii olacakları usul ve esasların belirlendiği50 Kavramsal Çerçeve‟de temel varsayım iĢletmelerin sürekliliği olarak belirtilmiĢtir. Anılan çerçevenin 4.1 baĢlıklı paragrafında;

„‟Finansal tablolar normal olarak iĢletmenin devamlılığı ve öngörülebilir bir gelecekte de faaliyetlerini sürdüreceği varsayımına dayanılarak hazırlanırlar. Böylece, ne tasfiyeye niyetinin ne de ihtiyacının olduğu, faaliyet hacminin de önemli ölçüde azalmayacağı varsayılır51

.‟‟

denilmiĢtir.

Yönetici tarafından oluĢturulan finansal tablolardaki temel varsayım iĢletmenin sürekliliği olduğundan, önemli muhasebe tahminlerinin makul olup olmadığı ayrıca değerlendirmelidir. Hileli finansal raporlamalar genellikle, muhasebe tahminlerinde kasıtlı olarak yanlıĢlıklar yapılarak ve bu yanlıĢlıklar ile bilgi kullanıcıları yönlendirilerek gerçekleĢtirilmektedir. KarĢılıkları düĢük ya da yüksek göstererek kârlılık düzeyini dönemlere yaymak suretiyle hedeflenmiĢ kârlılık düzeyine ulaĢılmıĢ algısı yaratmak yönlendirme kapsamındaki çalıĢmalara örnek olarak verilebilir. O halde muhasebe de

48 _{Kamu Gözetim Kurumu, TMS 16, Maddi Duran Varlıklar Standardı, paragraf 38}

49 _{http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK , EriĢim 29 Eylül 2014} 50 _{http://www.verginet.net/dtt/1/KavramsalCerceve_3909.aspx, EriĢim 6 Aralık 2014}

51

kullanılan manipülasyon (hileli yönlendirme) yöntemlerini bilmek bunların denetimini planlamak açısından bize yol gösterecektir.

Tahminlerin gerçekçi olmaması veya kötüye kullanılması, finansal tabloların yanıltıcı bilgiler taĢımasına neden olacaktır. Bu nedenle hata, hile veya usulsüzlük kadar önemlidir. Bu nedenden dolayı denetçinin; denetim kanıtları doğrultusunda yaptığı tahminler ile finansal tablolarda kullanılan tahminler arasındaki farklılıkları gözden geçirmesi, varsa tahminlerdeki hataların hile ve usulsüzlük içerip içermediğini belirlemesi ve buna bağlı olarak iĢletmenin kârlılığı ve performansı ile ilgili olarak yanıltıcı bilgi sunulmasını engellemesi gerekir. (Gürdal, 2003-1)