• Sonuç bulunamadı

Gerçeğe Uygun Değerin Avantajları ve Dezavantajları

BÖLÜM II: MUHASEBE TAHMĠNLERĠ ve GERÇEĞE UYGUN DEĞER

2.2. Gerçeğe Uygun Değer

2.2.4. Gerçeğe Uygun Değerin Avantajları ve Dezavantajları

2.2.4.1. Gerçeğe Uygun Değerin Avantajları

Geçeğe uygun değer, finansal raporlamanın amacı ve niteliksel özellikleri açısından diğer metotlara göre daha iyi bir yöntemdir. Gerçeğe uygun değer ile yatırımcıya ihtiyacı olan en uygun bilgiler sağlanmaktadır.

Avantajları aĢağıdaki biçimde sıralayabiliriz.

 Cari koĢulları yani piyasanın durumunu yansıtmaktadır.

 Ekonomik koĢullardaki değiĢikliklere bağlı olarak ortaya çıkan fiyat değiĢimlerinin neden olduğu kayıp ve kazançlar rapor edilmektedir.

 KarĢılaĢtırılabilirliği arttırmaktadır.

 Maliyet bedeli küçük olan varlık, borç ve finansal araçların da finansal raporlarda yer alması sağlanmaktadır.

 Varlıklar ve kaynaklar cari piyasa değerlendirmelerini yansıttığından, iĢletmenin gelecekteki nakit akımlarının güncel hale getirmesine gerek kalmamaktadır.

 Bazı finansal araçlar, özellikle de türev ürünler72, gelecekteki nakit akımları ile karĢılaĢtırıldığında oldukça düĢük maliyetlidir. Bu yüzden maliyet temelli muhasebe yönteminde türev ürünlerin ekonomik değerleri finansal tablolara tam olarak yansıtılamaz; ancak gerçeğe uygun değer kullanımı bu sorunu ortadan kaldırmaktadır.

 Gerçeğe uygun değer firmaya özgü faktörlerden etkilenmemekte; benzer varlık ve borçlar için tarafsız değerlendirmeler sunmaktadır. Bundan dolayı yatırımcılar ve değiĢik iĢletmeleri ve farklı dönemleri karĢılaĢtırabilmektedirler.

 Gerçeğe uygun değer ölçümleri, yönetimin varlık edinme veya varlıkları elden çıkarma, borçlanma gibi kararlarının etkilerini hemen yansıtmaktadır. Bu nedenle yönetimin performansının değerlendirilmesi açısından iyi bir göstergedir. Bu

72

Türev Ürünler, iĢletmelerin karĢılaĢabilecekleri faiz oranı, döviz kuru, likidite gibi risklere karĢı korunmak için kullanabilecekleri finansal araçlardır. Türev ürünler değeri hisse senetleri, tahviller, yabancı para, faiz gibi bazı temel varlıklara bağlı olan finansal ürünlerdir. Bu ürünler türev piyasalarda ya da vadeli iĢlem piyasalarında iĢlem görmektedir. Türev piyasalarında iĢlem yapan yatırımcıları Riskten korunmaya çalıĢanlar (hedgers), Spekülatörler ve Arbitraj yapanlar olarak üçe ayırmak mümkündür. (Demirci, 2003)

gösterge hem mevcut ve potansiyel yatırımcılar, hem de hissedarlar için oldukça önemlidir. Aynı zamanda iĢletmenin gelecekteki pozisyonu hakkında fikir sahibi olmak açısından da önem arz etmektedir.

Kavramsal Çerçevede finansal raporlamanın amacının, mevcut ve potansiyel yatırımcılara, kreditörlere ve diğer borç sağlayan taraflara, iĢletmeye kaynak sağlama kararlarını oluĢturmaya yönelik finansal bilgi sağlamak olduğu açıkça ifade edilmiĢtir. Tarihi maliyetlere göre gerçeğe uygun değer, yatırımcılara daha gerçekçi verileri sunmaktadır. Ancak, uygulamada gerçeğe uygun değerin kullanımından kaynaklanan sorunlarda bulunmaktadır.

2.2.4.2. Gerçeğe Uygun Değerin Dezavantajları

Gerçeğe uygun değer, tarihi maliyetlere göre yatırımcı gereksinimlerine daha uygun bilgiler sağlamaktadır. Ancak gerçeğe uygun değer ölçümleri ile ilgili bazı endiĢelerde bulunmaktadır. Bu endiĢeler daha çok güvenilirlik sorunu ve piyasaların iĢleyiĢi üzerinde yoğunlaĢmaktadır. EleĢtiriler genel olarak aĢağıdaki gibidir.

 Pek çok varlık için gözlemlenebilir piyasa fiyatları düzenli olarak mevcut değildir. Ve gerçeğe uygun değer tahmini değiĢik değerleme tekniklerinin kullanılmasını gerektirmektedir. Bu durum, özellikle fabrika ve tesisler73

ile gayrimenkuller gibi uzun süre kullanılmak üzere edinilen maddi duran varlıklar ile patenler, know- how ve haklar gibi iĢletmeye özgü maddi olmayan duran varlıklarda kendini göstermektedir.

 Gerçeğe uygun değer tespitinde, aktif piyasa fiyatlarının yokluğu halinde, kullanılan teknikler iĢletmenin kendi varsayımlarını yansıtmaktadır, gözlemlenemeyen girdilerin kullanımına da izin vermektedir. ĠĢletme yönetiminin kiĢisel yargılarına dayalı olarak belirlenmesi nedeniyle değer tespitleri gerçekçi olmayabilir ya da yöneticiler tarafından net geliri yükseltmek ya da borçların değerini düĢürmek gibi manipülasyon amaçlı yapılmıĢ olabilir.

73 Bunların her bir bölüm ve/veya makine ve teçhizat ayrı ayrı dikkate alınarak değerlenmesi mümkündür.

Ancak pek tabidir ki, bir bütün olarak dikkate alındıklarında ortaya çıkan değer ile her bir parça veya bölümün tek tek değerlenmesi halinde ortaya çıkan toplam değer birbirinden farklı olacaktır.

 Gerçeğe uygun değer, dürüstçe tahmin edilmiĢ olsa bile piyasalardan kaynaklanan tam olmayan bilgi ile yatırımcıların tutum ve davranıĢlarındaki gerçekçi olmayan yaklaĢımlar gibi nedenlerle çoğu zaman mükemmel iĢlememektedir. Piyasalarda spekülatif ĢiĢkinlik ve daralmalar olabileceği göz ardı edilmektedir.

 AĢırı dalgalanma dönemlerinde piyasa fiyatları oynak hale gelir ve bu oynaklıklar varlıkların, borçların ve diğer kalemlerin değerlerini etkileyerek finansal tablolara gerçekçi olmayacak bir biçimde taĢınmasına neden olur.

 Normal olmayan piyasa koĢullarında gerçeğe uygun değer kullanımı yanlıĢ sonuçlar üretebilir ve iĢletme performansının yatırımcılar tarafından yanlıĢ anlaĢılmasına neden olabilir. Bu yanlıĢ anlaĢılma ise iĢletmenin piyasa değerinin düĢmesine yol açarak iĢletmenin uzun dönemdeki iĢleyiĢine zarar verebilir. (Örneğin bilanço günü itibariyle borsada iĢlem fiyatları çok düĢük olduğundan, iĢletme tarafından bir iĢlem yapılmamıĢ olabilir. Bu durumda, kâr veya zarar tutarları iĢletme performansından ziyade makroekonomik performansa bağımlı hale gelebilir.)Tarihi maliyetler ise finansal tablolarda finansal istikrarı sağlayarak bu tür olumsuz sonuçların ortaya çıkmasını engellemektedirler.

 Gerçeğe uygun değerin bir diğer dezavantajı ise kullanım değerini dikkate almamasıdır. Hissedarlar ve potansiyel yatırımcılar için dikkate alınması gereken değer, kullanım değeridir. Diğer bir ifade ile kullanım değeri varlığın iĢletmede kullanılmasıyla yaratacağı beklenen net nakit akımlarının bugünkü değeridir. Oysaki piyasa değeri, varlıkların iĢletmedeki mevcut kullanımı altında oluĢacak nakit akımlarını yansıtmayabilir. Herhangi bir varlığın elinde bulunduran açısından arz ettiği değer, potansiyel alıcıların o varlık için teklif edecekleri fiyattan çoğu zaman farklılık gösterir. Ayrıca potansiyel alıcının hiç olmadığı ya da çok az olduğu durumlarda varlık, sahibi açısından büyük bir değere de sahip olabilir.

 Gözlemlenebilir piyasa fiyatlarının olmadığı durumlarda, gerçeğe uygun değerlerin belirlenmesi değiĢik tekniklerin kullanımını içeren, uzmanlık gerektiren çalıĢmaların yapılmasını gerektirebilir. Bu durumda, gerçeğe uygun değerin belirlenmesi süreci pahalı ve zaman gerektiren bir hal alır ki, bu da iĢletme açısından ekstra maliyet demektir. Örneğin Picasso‟ya ait bir tablonun açık arttırma ile satıĢını iĢleme alalım. AçılıĢ fiyatı 28 milyon $ olsun. AçılıĢın fiyatından sonra katılımcılar fiyatı 29 milyon $‟ a kadar yükseltiler. Tam

satılacakken bir katılımcı heyecanla tabloyu kesin almak için 35 milyon $ önerdi. Bu durumda tablonun gerçeğe uygun değeri nedir, eĢdeğer tablonun gerçeğe uygun değeri nedir? Muhasebe standartları açısından tablonun gerçeğe uygun değeri 29 milyon $‟dir. (Özkan & Terzi, Gerçeğe Uygun Değer Ölçümünün Uluslararası Muhasebe Standartları ve Amerikan Muhasebe Stanadrtları Açısından Ġncelenmesi, 2009, Sayı 92).

Ayrıca geliĢmekte olan piyasalarda sermaye piyasalarının yeterli derinliğe ve göstergelere sahip olmaması nedeniyle gerçeğe uygun değerin belirsizlikler taĢıyabileceği de unutulmamalıdır. (Kahyaoğlu, Kasım-Aralık 2013)