Türkiye’de Uygulanmakta Olan Pasif İstihdam Politika Araçları Hakkında Yapılan

Bire bir görüşme yapılan kişilere ait demografik bilgiler aşağıdaki Tablo 5.3’de verilmiş olup katılımcılar T1, T2, T3…şeklinde kodlanmıştır.

Tablo 5.3. Türkiye’de bire bir görüşülen katılımcılara ait demografik bilgiler

Katıl ımc ı Yaşı Cin siyet i E ğitimi M esleği T op lam Çalış m a S ü re si M ed en i Durumu Çoc u k S ayısı

T 1 32 K Lise Sekreter 10 yıl Evli 1

T 2 26 E Lisans Gazeteci 4 yıl Bekâr -

T 3 39 E Lise Fotografçı 14 yıl Evli 2

T 4 31 E Lise Şoför 10 yıl Evli 3

T 5 32 E Lise Depocu 13 yıl Evli 1

T 6 38 E Lise Tekstil İşçisi 13 yıl Evli 1

T 7 46 E İlkokul Fabrika Ustabaşı 25 yıl Evli 2

T 8 23 K Lise Sağlıkçı 10 ay Bekâr -

T 9 30 K Lisans Satış Danışmanı 2,5 yıl Evli -

T10 32 E Lisans Şoför 11 yıl Evli -

T11 22 K Ön lisans _{Bakım Teknikeri} Evde Hasta 10 ay Bekâr -

T12 26 K Ön lisans Büro Asistanı 6 yıl Bekâr -

5.3.1. Türkiye’deki Pasif İstihdam Politika Araçlarının Farkındalığı Bakımından Elde Edilen Bulgular

 İşsiz kaldığınızda yararlanabileceğiniz yardımlarla ilgili size kim ya da hangi kurum nasıl bir bilgilendirme yapmaktadır?

Görüşülen kişilerin çoğunluğu belirli bir kişi ya da kurumun bu konuda bire bir bilgilendirme yapmadığını fakat internette, İŞKUR sayfasında, konu ile ilgili her bilgiye ulaşılabileceğini ifade etmişlerdir. T6 kodlu kişi ‘işten çıkarıldığımda

işveren bize bu konular hakkında bilgi verdi ve işsizlik ödeneğinden yararlanabileceğimizi söyledi. Ayrıca çalışmış olduğum fabrikada yapılan aylık toplantılarda Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’ndan gelen kişilerde bu konular hakkında bilgi veriyorlardı’ demiştir. T7 kodlu kişi ise ‘işten çıkarıldığımızda ilk olarak bağlı bulunduğumuz muhasebecilerin yanına gidiyoruz. Onlar bizi bu konular hakkında bilgilendiriyor’ demiştir.

 İŞKUR’a kayıtlı mısınız? Bu kurumun istihdamla ilgili size ya da çevrenizdekilere ne gibi katkıları vardır?

Görüşülen kişilerin çoğunluğu İŞKUR’a kayıtlı olduğunu, bu kurumun genellikle yeni bir iş arayışında aracı olarak faaliyetlerde bulunduğunu ifade etmişlerdir. T4 kodlu kişi ‘6 aylık kısa süreli işlerde bulunabiliyor’ diyerek toplum yararına program olan (TYP) işlerden bahsetmiştir. T1 kodlu kişi ise 6 kez iş değişikliği yaptığını ve her defasında işini kendisinin bulduğunu ifade ederek fazla katkısının olmadığını söylemiştir.

İşsiz kaldığınızda ya da işsiz kalındığında (bildiğiniz kadarı ile) çalışan işçinin sosyal ve ekonomik açıdan sıkıntıya uğramaması için devlet (İŞKUR) ne gibi katkılar sağlamaktadır?

Görüşülen kişilerin çoğu işsiz kalındığından işsizlik sigortası verildiğini ve kıdem tazminatı alabildiklerini ifade etmişlerdir. Bunların dışında başka bir bilgiye sahip olmadıklarını söylemişlerdir.

İşinizi kaybettiğinizde size sağlanmış olan bazı desteklerden (işsizlik sigortası gibi) sizce herkes bilgi sahibi midir? Bu konuda bilgileri nerelerden ediniyorsunuz? Bilgisizlik nedeniyle çevrenizde veya duyduğunuz kadarıyla bu yardımlardan yararlanamayan oluyor mu?

Görüşülen kişilerin çoğu bu konu hakkında herkesin bilgi sahibi olmadığını ifade etmiş ve bu sebeple mevcut haklardan yararlanamayanların oldukça fazla olduğunu söylemişlerdir. Bilgi sahibi olanların da genellikle çevreden, internetten ve daha önce faydalanan arkadaşlarından bilgi aldıkları öğrenilmiştir. Bu durumu destekler şekilde T7 kodlu kişi ‘Kesinlikle çalışanların %50’si bilgi sahibi değil. Tanıdığım çoğu kişi

işsiz kaldıktan çok sonra işsizlik ödeneğini öğrendi ve faydalanamadı’ demiştir. T1

kodlu kişi ise: ‘İnsanlar işsizlik sigortası hakkında henüz bilinçsiz. Bu desteklerden

haberi olan kişiler ise bir şekilde faydalanıyor. Özellikle belli bir süre çalışmadan ücret alabilmek için işverene işten çıkarılması için istekte bulunanlar var. Bu nedenle bir yandan işsizleri rahatlatsa da diğer bir yandan insanları tembelliğe itiyor’ demiştir.

T9 kodlu kişi ise, ‘İşsizlik maaşının miktarı çok önemli bir ölçüt. İşsizlik ödeneği ile

kişilerin maaşı arasında çok farkın olmaması kişileri çalışmamaya yönlendirir. Özellikle duyduğum kadarı ile bazı işverenler çalışanlarına asgari ücret vermiyor. Yani asgari ücret yatırıyor fakat işveren işçiden belli bir miktarın üstünü geri istiyor. Bu sebeple kişiler vasıfsız ve düşük ücrette çalışmış olduklarından dolayı işsizlik ödeneğine hak kazandıkları andan itibaren işten çıkarılmak için çaba gösteriyorlar. Çünkü işsizlik maaşı çalışmadan verildiği için büyük bir öneme sahip’ demiştir.

Bu yardımdan (işsizlik sigortası) yararlanabilmenin kolaylığı veya zorluğu hakkında ne düşünüyorsunuz? Zor ya da kolay ise bunun nedenleri nelerdir? Açıklayınız.

Görüşülen kişilerden bu konu hakkında farklı yanıtlar alınmıştır. Bazı kişiler işsizlik sigortası alabilme şartlarını yerine getirmiş oldukları için kolay olduğunu ifade etmişler, diğer kişiler ise alabilme hakkının kolay olmadığını söylemişlerdir.

T3 kodlu kişi ‘İşsizlik maaşı alabilmek zor. Çünkü alabilme şartlarından sadece bir

maddesi sağlanamadığınızda alma hakkınız kalmıyor. Bu nedenle yararlanabilme şartları ağırdır’ demiştir.

T4 kodlu kişi ise ‘işverenlerin düzensiz ve eksik sigorta primi yatırmalarından dolayı

zorlaşıyor’ demiştir. Konuyu destekler nitelikte T7: ‘Kolay ya da zor olarak ifade edebilmek mümkün değil. Bu durum devletten ziyade birazda işverene bağlıdır. İşveren priminizi yatırmamış olabilir veya eksik yatırılmış olabilir. Bu durumu kontrol etmek gerekiyor. O yüzden sıklıkla sigortanın yatırılıp yatırılmadığını kendimiz takip etmek zorundayız. Aksi halde işveren yüzünden de hak kaybına uğranılabiliyor’ demiştir.

İşsizlik sigortasından faydalanabilme şartları nelerdir? Miktarı ve süresi ne kadardır? Bunları etkileyen faktörler nelerdir? İşsizlik sigortasından faydalanırken bu desteği sosyal hayatın devamı için yeterli buluyor musunuz? Yeterli olmadığı takdirde geçiminizi nasıl karşılıyorsunuz?

Görüşülen kişilerin çoğunluğu işsizlik sigortasından faydalanmanın sadece işten kendi istekleri dışında çıkarılmaları durumunda gerçekleştiğini, bunun dışındaki diğer şartları çok ayrıntılı olarak bilmediklerini ifade etmişlerdir. Bu konu hakkında görece daha ayrıntılı bilgiye sahip az sayıdaki bazı katılımcılar (T9 ve T10 kodlu kişiler) ise işsizlik sigortası süresinin yeterli olduğunu bunun zaten çalışma süresinin fazlalığına bağlı olduğu, fakat miktarının biraz daha yüksek olmasının iyi olabileceğini ifade etmişlerdir. İşsizlik sigortasından yararlanan kişilerden bazıları ise ödeneğin yetmemesinden dolayı genellikle borçlandıklarını, gereksinimlerini kredi kartından karşıladıklarını ve aile desteği alarak geçimlerini sağladıklarını ifade etmişlerdir. Bu ifadelere ek olarak T6 kodlu kişi ‘almış olduğum işsizlik maaşı 800

TL idi. Bu miktar benim sadece kiramı karşılayabildi. O yüzden verilen miktar az’

demiştir.

İşsizlik maaşı almaya hak kazanamadığınız takdirde alabileceğiniz başka herhangi bir yardım var mı? Var ise hangi kurumlardan alınmaktadır? (Belediyeler / Kaymakamlıklar/ Sosyal bir kurum gibi). Bu yardımlar nakdi ya da ayni (kömür, gıda yardımı gibi) ne şekilde olmaktadır?

Görüşülen katılımcılardan bazıları işsiz kalan kişinin kaymakamlık, belediye ve muhtarlıklardan yardım talebinde bulunabildiğini, uygun görülürse kömür ve gıda yardımı yapılabildiğini ifade etmişlerdir. T3 kodlu kişi ise ‘Belki vardır ama ben

bilmiyorum. Ülkemizde bu konular hakkında genellikle kişiler bilgisiz. Haklarımızı bilmiyoruz ve araştırmıyoruz. Bu nedenle de hiçbir haktan yararlanamıyoruz’

demiştir.

 Doğrudan pasif istihdam politikası ile ilgili ya da diğer yardımları veren temel kurumlar arasında sizce tam bir bilgi paylaşımı var mıdır? Bir kurumdan alınan yardım başka kuruma bildirilmeden ya da eksik bildirerek diğer kurumlardan yardım alınabilir mi?

Görüşülen kişiler İŞKUR, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, belediyeler, bazı vakıflar ve derneklerin işsiz ya da muhtaçlara yardım verdiğini ifade etmişlerdir. Fakat bilgi paylaşımı konusunda görüş birliği yoktur. Bazı kişiler bilgi paylaşımının tam olduğunu ve bir kurumdan alınan yardımın başka bir kurum tarafından görülebileceğini söylemiştir. Bazı kişiler ise kurumlar arası bilgi paylaşımı olmadığını ve yardıma ihtiyacı olmayan kişilerinde kurumları yanıltarak yardım alabildiklerini duyduklarını ifade etmişlerdir. Bilgi paylaşımı olduğunu düşünmeyen T10 kodlu kişi ‘ülkemizde her yerden yardım alınabilir işsiz kişilere destek

verilebilir. Fakat bu durum şeffaf değil. Genellikle bir kurumdan alınan yardıma rağmen, bazen başka bir kurumdan bilgi vermeden yardım alınabildiğini duyuyoruz’

demiştir.

5.3.2. Türkiye’deki Pasif İstihdam Politikalarının Sosyal Anlamda Koruma Gücüne Yönelik Elde Edilen Bulgular

İşsizlik sigortası alırken ne gibi sosyal güvenlik alanlarından faydalanıyorsunuz? (Sağlık sigortası ve emeklilik primi vb.)

Görüşülen kişilerin çoğunluğu bu konuyu bilmediğini ifade etmiş, bildiğini ifade eden bazı kişiler ise emeklilik priminin ödenmediğini fakat sağlık sigortasının olduğunu ifade etmişlerdir.

5.3.3. Türkiye’deki Pasif İstihdam Politikalarının İşgücü Piyasasına

Yerleştirilmeyi Sağlaması Bakımından Etkinliği ile İlgili Elde Edilen Bulgular

İşsizlik ödeneği alınırken İŞKUR tarafından yeni bir işe ya da istihdam ile ilgili kurslara yönlendirildiniz mi? Yönlendirildiyseniz ne gibi yararları oldu? Eğer yönlendirilmediyseniz konu ile ilgili bilgileriniz nelerdir?

Görüşülen kişilerin çoğunluğu bildikleri kadarı ile işsizlik ödeneği alırken yeni işe ya da herhangi bir kursa yönlendirilme yapılmadığını ifade etmişlerdir. T7 kodlu kişi konuyu destekler nitelikte: ‘hiçbir şekilde yönlendirme yapılmıyor, yeni bir iş

aranması konusunda da baskı oluşturulmuyor’ demiştir.

5.4. Türkiye ve Almanya’daki Pasif İstihdam Politikalarının Güçlü ve Zayıf