Pasif İstihdam Politika Araçlarının Farkındalığı Bakımından Elde Edilen

 İşsiz kaldığınızda yararlanabileceğiniz yardımlarla ilgili size kim ya da hangi kurum nasıl bir bilgilendirme yapmaktadır?

Görüşme yapılan kişiler genellikle Federal İş Ajansı’nın (iş bürosu) yani Jopcenter’ın kendilerine bu konuda yardımcı olduğunu ve kurumun konuyla ilgili yayınlanan broşürlerinden yararlandıklarını ifade etmişlerdir. Ayrıca kişiler konuyla ilgili bilgileri çevrelerinden ve diğer kişilerden öğrendiklerini ifade etmişlerdir.

A15 kodlu görüşmeci ise benzer ifadelerin yanında ‘Almanya’da bu konularda

danışmanlık hizmeti veren, bizlere yol gösteren Türk danışmanlar var.’ şeklinde

yanıt vermiştir. A6 kodlu görüşmeci ise ‘İşsizlik Parası II (Hartz IV) almak için

başvuru yapıldığında İş Ajansı’ndan bir randevu verilir ve Jopcenter daha sonra bu konu hakkında kişilere mektup gönderir’ demiştir.

 Almanya Federal İş Ajansı’na kayıtlı mısınız? Bu Kurum istihdamla ilgili size veya çevrenizdekilere ne gibi katkılar sağladı ya da sağlamaktadır?

İş Ajansı’na kayıtlı olma durumu ile ilgili olarak görüşülen kişilerden %45‘i (9 kişi) İş Ajansı’na kayıtlı olduğunu ifade etmiştir. Diğer 11 kişi ise kayıtlı olmadığını, genelde işsiz kişilerin kayıtlı olduğunu ifade etmişlerdir. Görüşme yapılan kişiler genellikle kuruma kayıt olma durumu ve dolayısıyla sağladığı katkının iki şekilde ortaya çıktığını ifade etmişlerdir. Bunlardan ilki ‘iş bulmak ve bu sürede işsizlik ödeneği almak için, kişinin iş ilişkisinin ortadan kalktığı 3 ay içerisinde başvurmuş olduğu durum, diğeri ise ‘İşsizlik Parası II’ almak için tamamen işsiz ve muhtaç durumda olanların başvurduğu bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu konuda özellikle görüşülen A1 ve A11 kodlu kişilerin görüşleri konuyu daha net şekilde ortaya koymakta olup,

A11, ‘Federal İş Ajansı’na kişi ya çalışırken işini kaybedip eğer hak kazanabiliyorsa

işsizlik maaşı almak için kayıt yaptırır ya da tamamen işsizse işsizlik yardımı (Hartz IV) almak için kayıt yaptırılır’ şeklinde cevap vermiştir. A1 kodlu kişi ise ‘İşimi kendim bulduğum için ajansa kayıtlı değilim. Fakat ajans, çevremde çoğu insana iş buluyor ve bazı haklardan yararlanılmasına katkı sağlıyor’ şeklinde cevaplamıştır.

 İşsiz kaldığınızda ya da işsiz kalındığında (bildiğiniz kadarı ile) işçinin sosyal ve ekonomik açıdan sıkıntıya uğramaması için devlet (İş Ajansı) ne gibi katkılar sağlamaktadır?

Bu soruda görüşülen kişiler genellikle İşsizlik Parası I ve İşsizlik Parası II yani (Hartz IV) olarak 2 temel araç olduğundan bahsetmişlerdir. Fakat kişilerin özellikle bireylerin çalışamadığında ya da muhtaç olduğunda, İşsizlik Parası II (Hartz IV) olarak verilen pasif istihdam politika aracını daha iyi bildikleri ve üzerinde daha çok durdukları görülmüştür. Belirli miktarda verilen nakdi desteğin yanında Jopcenter’ın belediyelerle birlikte işbirliği yaparak kira ve ısınma yardımı gibi destekler verdiğini ifade etmişlerdir.

İlk üç sorudan anlaşıldığı üzere genel olarak katılımcıların, işsiz kalmaları durumunda nereye başvurması gerektiğini veya işsiz kaldığı süre boyunca hangi yardımlardan faydalanabileceklerini biliyor oldukları görülmüştür. Özellikle Federal İş Ajansı’na bağlı Jopcenter’ın iş bulma veya işsizlik sonrası duyulan temel ihtiyaçların giderilmesine yönelik aktif çalıştığı ifade edilmiştir.

 Almanya’da İşsizlik Parası I, (Birinci Basamak İşsizlik Parası) ödemeleri (şartları, kolaylığı veya zorluğu, miktarı ve süresi) hakkındaki bilgileriniz nelerdir? Çoğu katılımcının İşsizlik Parası I hakkında bilgi sahibi olduğu anlaşılmış ve belli bir süre çalışıldıktan sonra İşsizlik Parası I alma hakkının doğduğunu ifade etmişlerdir. İşsizlik Parası II ‘ye (Hartz IV) göre kıyasladıklarında İşsizlik Parası I alabilmenin kolay olduğunu ifade etmişlerdir.

Bu konuda A4 kodlu görüşmeci; ‘İşsizlik Parası I alabilmek için öncelikle işsiz

kalmak gerekmektedir. Genel olarak İşsizlik Parası I’in fazla şartı olmadığı için almak kolaydır fakat işini kaybeden kişi son 2 yıl içerisinde 1 yıllık sigorta primini ödemişse işsizlik ödeneği almaya hak kazanabilir, bu durumlar yoksa işsizlik ödeneği alamaz.’ demiştir.

İşsizlik Parası I ödeneğinin miktar ve süresiyle ilgili de genellikle çoğu katılımcıların bilgi sahibi olduğu görülmüştür. Fakat kişinin almış olduğu net ücrete göre miktarının değişiklik gösterdiği ve süresinin yaşa ve sigortalı çalışılan süreye göre değiştiğini ifade etmişlerdir. Bu konu hakkında görüşülen kişilerin bildiği en net bilgi

ise çocuğu olan işsiz kişiye almış olduğu ücretin %67’sinin verildiği, çocuğu yoksa %60’ı kadar ödeme yapıldığı ifade edilmiştir. Aynı zamanda İşsizlik Parası I’den genellikle 1 yıl süresince yararlanılabildiği ifade edilmiştir.

Ayrıca İşsizlik Parası I alırken yeni bir iş aranması gerektiği ve bu iş aramalarında kanıtlanması gerektiği özellikle vurgulanmıştır.

Bu konuda A1 kodlu kişi ‘iş arayan işsizlere İş Ajansı tarafından uygun görülen

işyerleri ile görüşmesi için verilen belgeler vardır. Bu belgeleri İş Ajansı’nın yönlendirdiği işverene göstermeniz ve işe kabul edilip edilmediğinize dair onaylatmanız gereklidir. Dolayısıyla iş aradığınızı ispatlamak koşuluyla İşsizlik Parası I ödemeleri devam etmektedir.’ şeklinde ifade etmiştir.

Genel olarak değerlendirildiğinde ise İşsizlik Parası I alma şartları, süre ve miktarı hakkında katılımcıların genellikle bilgi sahibi oldukları ve dolayısıyla bu konuda farkındalığa sahip oldukları dikkat çekmiştir.

 Almanya’da İşsizlik Parası II, (Hartz IV) ödemeleri (şartları, kolaylığı veya zorluğu, miktarı ve süresi) hakkındaki bilgileriniz nelerdir?

Görüşülen kişilerin yaklaşık tamamına yakını İşsizlik Parası II’ nin ne olduğunu ya da ne gibi şartlar dâhilinde alındığını, süresini ve miktarını İşsizlik Parası I’e göre çok daha iyi bildikleri anlaşılmıştır. Çünkü görüşülen kişiler Almanya şartlarında İşsizlik Parası II’yi almanın gerekli olduğunu ifade etmişlerdir. Özellikle en yüksek giderlerinin kira olduğunu ve mutlaka kira yardımı alınması gerektiğini vurgulamışlardır. Öncelikle Hartz IV alabilmek için Almanya’da ikamet edilmesi gerektiği, kişinin sahip olduğu gelirinin temel ihtiyaçlarını kısmen veya tamamen karşılayamaması yani muhtaç olması durumunda verilebileceği ifade edilmiştir. Görüşülen kişiler bunun yanında kişi eğer işsizse ya da işi olmasına rağmen zorunlu giderlerini kısmen karşılayamıyorsa İşsizlik Parası II alabileceğini ifade etmişlerdir. Fakat yardım alacak kişinin sahip olduğu malı ya da servetinin (belli sınırlarda olabilir) olmaması gerektiği gibi birçok şartın var olduğu ifade edilmiştir.

Görüşülen kişilere bu yardımdan yararlanmanın kolaylığı veya zorluğu hakkındaki düşünceleri sorulduğunda ise daha çok zor olduğu yanıtı alınmıştır. Yararlanmanın zor olarak görülmesinin nedenleri de genellikle şu şekilde ifade edilmiştir:

İlk olarak özellikle bu yardımı almak isteyenlerin çok iyi araştırıldığı, gerçekten muhtaç durumda olup olmadığı, aile bireylerinin sayısı, çocuklarının yaşları, eşinin çalışıp çalışmadığı gibi birçok kritere bakıldığı ifade edilmiştir. Bu konuda katılımcılardan A15 ‘öncelikle herhangi bir yan gelir, ek iş kesinlikle olmamalı,

tamamen muhtaç durumda olunmalı hatta bir kişinin ziynet eşyasının bile olmaması gerekir’ şeklinde ifade etmiştir.

Bunların yanında diğer katılımcıların da söylemiş olduğu kişinin mal miktarı, sahip olduğu evi ve arabasının lüks olup olmama durumu gibi birçok kritere de bakıldığı aynı zamanda bu konular hakkında zorunlu belgelerin doldurulması gerektiği ifade edilmiştir. Bu konuda İşsizlik Parası II alabilmek için doldurulan ve oldukça ayrıntılı bilgi istenen, örnek formun bir kısmı Ek 4’te verilmiştir. Bu kapsamda kişilerden alınan bilgilere göre Hartz IV alabilmek için çok fazla bürokrasi işleminin olduğu ve bu duruma da katlanılmak zorunda kalındığı vurgulanmıştır.

Ayrıca bu yardım verildikten sonra takibin bırakılmadığını kişilerin maddi durumunu etkileyecek herhangi bir olumlu ya da olumsuz değişim karşısında kişinin bildirme yükümlülüğünün olduğu ifade edilmiştir. Özellikle Görüşülen A4 kodlu kişi ‘Bu

yardımı alan kişinin 6 ayda bir mutlaka gelir ve gider durumu incelenir. Eğer geliriniz artmış ise verilecek yardım tekrar hesaplanır, ihtiyacınızın fazlası bir yardım almışsanız da geri ödetilir’ demiştir.

A19 kodlu kişi ise ‘ bu konuda sıkı bir kontrol mekanizması var. İşsizlik parası II

alan bir kişi 3 haftadan fazla bir süre Almanya dışına çıkarsa bu yardım kesiliyor’

demiştir.

Genel olarak, görüşülen kişilerin İşsizlik Parası II’nin şartları, miktarı veya süresi hakkında bilgi sahibi olduğu görülmüştür. Bu konuda en çok dikkat çeken ifadeler ise uygun şartlarda bu yardımların süresiz alınabileceği ve bu yardımın miktarı ile ilgili hesaplamalar yapıldığında bulunan değerinin hemen hemen kişinin çalışarak elde edebileceği ücrete yakın olması şeklindedir. Konuyu destekler şekilde A15 kodlu kişi, ‘Harzt IV’nin yardım miktarı kişiye ve bulunduğu şartlara göre değişiklik

gösterse de ortalama 1000-1300 € arası veriliyor. Evliysen eşin çalışmıyorsa ve çocukların varsa, yaklaşık bu miktarlardadır. Çalışmış olsam 1500 € alacağım ve bu yardım çalıştığım için kesilecek ya da azalacak’ şeklinde ifade etmiştir. Yine benzer

çalışmıyor. Genellikle temizlik, bahçıvanlık gibi işler yapıyor’ demiştir. Görüşülen

birçok kişiden elde edilen bilgiler neticesinde yüksek sosyal yardımların insanları tembelliğe itebildiği ve bu nedenle kayıt dışı çalışmanın yaygınlaşabildiği görülmüştür. Bu nedenle çalışabilir durumda olan Hartz IV yararlanıcılarının işgücü piyasasına kazandırılması adına bıkkınlık yaratıcı uygulamalara da rastlanmaktadır. Örneğin; görüşülen kişiler, yardımdan yararlananların bazen saatliği 1 Euro olan işlere yönlendirildiğini ifade etmişlerdir. Bunun yanında uzun süre işsiz kalan ve İşsizlik Parası II alan kişilerin İş Ajansı tarafından halk kütüphanelerinde çalışma, çocuk oyun alanı inşa etme gibi sosyal yönlü işlere yönlendirildiği, bu işler kabul edilmezse yardımların kesilebileceği belirtilmiştir.

 İşsiz kaldığınızda yararlanabileceğiniz başka (İşsizlik Parası I ve Harzt IV dışında) yardımlar nelerdir? Açıklayınız.

Görüşülen kişilerin çoğunluğu başka bir yardım bilmediklerini ifade etmişlerdir. A18 kodlu kişi ‘bazı vakıfların ve kiliselerin bir kerelik vermiş olduğu yardımlar var’ demiştir.

 Genel olarak pasif istihdam politikaları hakkında ilgili kurumlar tarafından Türklerin daha az bilgilendirildiğini düşünüyor musunuz?

Bu konu hakkında görüşülen kişilerin çoğunluğundan ‘Hayır, herkes aynı bilgiye

sahip’ yanıtının alınmış olması Türklerin bilgisizlik nedeniyle pasif istihdam politika

araçlarını kullanamıyor olmadığını göstermiştir.

A15 kodlu katılımcı ‘Ancak Almanca bilinmediği takdirde kişi biraz zorlanabilir’ demiştir. Bunun dışında ilgili Jopcenter ‘a gidildiğinde bu konular hakkında her türlü bilginin verildiğini hatta internet üzerinden de konu hakkında bilgi alınabildiği ifade etmiştir.

A11 kodlu kişi ise ‘herkes aynı düzeyde bilgi sahibi olamaz. Çünkü kişilerin

durumlarına göre de yardımlar değişebilir. Ancak Jopcenter’a gidildiğinde daha fazla bilgi edinilebilir ve sizin durumunuza göre yardımlar verilir’ şeklinde ifade

5.1.2. Pasif İstihdam Politika Araçlarının Sosyal Anlamda Koruma Gücüne