Almanya’da Türklerle Yapılan Odak Grup Görüşmesinden Elde Edilen Bulgular

Odak grup görüşmesi Almanya’nın Berlin kentinde 18 Mayıs 2018 tarihinde 11 Türk’ten oluşan bir gruba, düşüncelerini özgürce ifade edebildikleri ve asgari koşulların sağlanabildiği bir çay ocağında büyük bir masa etrafında gerçekleştirilmiştir. Gerçekleştirilen görüşmeye ait katılımcıların demografik bilgileri Tablo 5.2’de verilmiş olup katılımcılar İ1, İ2, İ3...şeklinde kodlanmıştır.

Tablo 5.2. Almanya’daki odak grup görüşmesi katılımcılarına ait demografik bilgiler Katıl ımc ı Yaşı Cin siyet i E ğitimi M esleği Alma n ya’da Yaşam a S ü re si M ed en i Durumu Çoc u k S ayısı T op lam Çalış m a S ü re si

İ1 59 E Lise Terk Malulen

Emekli 45 yıl Evli 2 40 yıl

İ2 60 E İlkokul Fabrika _İşçisi 37 yıl Evli 2 40 yıl

İ3 62 E Lise Boyacı 49yıl Evli 3 42 yıl

İ4 52 E İlkokul Fabrika _İşçisi 28 yıl Evli 2 35 yıl

İ5 66 E Orta Okul Taksici 40 yıl Evli 4 44 yıl

İ6 70 E İlkokul Su

Tesisatçısı 47 yıl Evli 2 48 yıl

İ7 64 E İlkokul İşçi 48 yıl Evli 3 39 yıl

İ8 69 E Lise Tornacı 46 yıl Evli 4 42 yıl

İ9 52 E Lise _Operatörü Kepçe 28 yıl Evli 5 30 yıl

İ10 73 E İlkokul Emekli 50 yıl Evli 4 44 yıl

İ11 42 E Orta Okul İşçi 20 yıl Evli 1 20 yıl

Almanya’da Türk işçileriyle pasif istihdam politikaları hakkında bire bir yapılan mülakatlar sonrasında hem işçilerin farkındalıkları ölçülmüş hem de daha ayrıntılı bilgi elde edinilmek istenen konular belirlenmiştir. Yapılan odak grup görüşmesi ile belirlenen bu konular hakkında tartışma ortamı yaratılarak derinlemesine daha ayrıntılı bilgi edinilmiştir.

Bu kapsamda sorulan sorular aşağıdaki gibidir;

1. Almanya’da işsiz kalındığında devletin uyguladığı pasif istihdam politikaları hakkında çalışanlar genellikle bilgi sahibi midir? Bilgi sahibi ise bu bilgileri nerelerden edinmektedirler? (Örneğin; çevre, internet, ilgili kurumlar vb).

Katılımcıların hepsi bilgi sahibi olduğunu, genellikle de önce çevreden daha sonra Jopcenter adında İş Bulma Kurumu’nun bürolarından ve internetten bilgi sahibi olabildiklerini ifade etmişlerdir.

2. Bu yardımlardan Türk vatandaşları da eşit şekilde yararlanabiliyor mu? Herhangi bir ayrım var mı?

Bilgi sahibi oldukları bu pasif istihdam politika araçlarından, Türklerin eşit şekilde yararlanabildiğini ve ayrımın kesinlikle olmadığı ifade edilmiştir.

3. Pasif istihdam politikası ile ilgili yardımları veren temel kurumlar hangileridir? Bu kurumlar arasında sizce tam bir bilgi paylaşımı var mıdır? Bir kurumdan alınan yardım başka kuruma bildirilmeden ya da eksik bildirilerek diğer kurumlardan tekrar yardım alabilme imkânı olabilir mi?

Görüşme yapılan kişiler pasif istihdam politikası ile ilgili yardımları veren kurumları temel olarak şu şekilde sıralamışlardır:

 Sozialamt (Sosyal Yardım Kurumu, Hartz IV gibi yardımların verildiği kurum),

 Arbeitsamt (İşsizlik Parası I yani işsizlik maaşının verildiği kurum) ve Federal İş Ajansı’na bağlı Jopcenter kurumudur.

Bu kurumlar arası tam bir bilgiye sahip olma durumunun var olduğu ve hangi birimden yardım alınırsa alınsın diğer birimlerden görülebildiği bir sistemin varlığından bahsetmişlerdir. Bu sebeple eksik bilgi vererek başka bir kurumdan ek yardım almanın imkânı olmadığı ifade edilmiştir. Yardım kurumları arasında tam bir bilgi paylaşımı olduğunu vurgulamışlardır.

4. İşsiz bir kişi pasif istihdam politikasından yararlanırken karşılaştığı zorluklar nelerdir? (Örneğin: Bürokrasi fazla, devamlı iş aradığını ispatlama, meslek kursuna yönlendirilme, çalışmaya zorlama vb.) Bu konuda Türkiye ile farklılıklar olduğunu düşünüyor musunuz?

Görüşmeye katılan kişiler bürokrasi işlemlerinin çok fazla olduğunu ifade etmişlerdir. Kişilerin, İşsizlik Parası I ve Hartz IV alırken sürekli yeni işlere yönlendirilerek çalışma, aynı zamanda meslek kurslarına katılma konularında zorlandığını vurgulamışlardır. Bu konular açısından Türkiye ile kıyaslama yapılması istendiğinde kesinlikle Türkiye’den daha fazla bürokrasi, yönlendirme ve zorlama yapıldığını söylemişlerdir. Eğer bulunan işler kabul edilmezse verilen yardımlar ve İşsizlik Parası I’ in azalabildiği ya da kesilebildiği ifade edilmiştir. Özellikle yardım alma süresi uzarsa dolayısıyla hiçbir iş kabul edilmez ise yardım alan kişilerin, bıkkınlık yaratmak için, saatliği 1 Euro ya da 2 Euro’luk işleri yapmaya zorlandıkları ifade edilmiştir.

5.Sosyal devlet anlayışı kapsamında Almanya’nın mı yoksa Türkiye’nin mi işsizlere daha fazla sosyal katkı yaptığını düşünüyorsunuz?

Görüşülen kişiler, Türkiye’ye gittiklerinde duydukları ve gördüklerine göre değerlendirme yaptıklarında, bu konularda Almanya’nın biraz daha önde olduğunu fakat Türkiye’de de konu ile ilgili olumlu gelişmelerin yaşandığını ifade etmişlerdir. Katılımcılar Almanya’nın olumlu şartlarının ve para kazanma kolaylığının Doğu ve Batı Almanya birleştikten sonra azaldığını ifade etmişlerdir. Her ne kadar Almanya’da sosyal yardımlar fazla gibi görünse de geçim şartlarının çok zor olduğunu zaten o yüzden böyle yardımların verildiğini ifade etmişlerdir. Ama tabi ki Türkiye’deki tanıdık ve yakınlarının Almanya’daki şartları tam olarak bilmedikleri için burada fazla para kazanıldığına dair bir önyargının olduğunu ve aslında birikim yapabilme imkânının çok zor olduğunu vurgulamışlardır.

6. Almanya’da bu sosyal yardımların yüksek olmasının işgücü piyasasına etkileri nelerdir? (Çalışmamayı teşvik etme, kayıt dışı istihdamı artırma, ücretlerin artmasına yol açma gibi)

Çoğu katılımcı bu yüksek yardımların bazen kayıt dışı çalışmayı ve hatta çalışmamayı teşvik ettiği yanıtını vermiştir. Nedenini ise sosyal yardımlar sayesinde zorunlu ihtiyaçların hepsinin karşılandığını, çalışma durumunda ise yardımlar kesildiği için bazen kısa süreli ya da kayıt dışı çalışmanın olabildiği ifade edilmiştir.

7. Pasif istihdam politikaları sizce işsizlerin sosyal hayatının devamı için yeterli midir?

Verilen Hartz IV yardımı ile zorunlu ihtiyaçlarını karşılayabildiklerini fakat İşsizlik Parası I için bunun her zaman mümkün olmadığını belirtmişlerdir. Çünkü Türk işçilerin genellikle en zor ve vasıfsız işlerde çalışmaları nedeniyle maaşlarının düşük olduğu ve buna bağlı olarak İşsizlik Parası I tutarının düşük kaldığı ifade edilmiştir. Bu sebeplerden dolayı İşsizlik Parası I‘in oldukça yetersiz olduğunu vurgulamışlardır.

8. Şu anda zamanı tekrar geriye döndürme imkânınız olsa Almanya’ya tekrar işçi olarak gelir misiniz? Çalışma hayatı bakımından değerlendiriniz?

Çoğu katılımcı şu an ki Almanya’nın çalışma hayatı bakımından herhangi bir cazibesinin kalmadığını, Almanya’nın bu konudaki avantajlarının çok önce ki dönemlerde var olduğunu günümüzde özellikle çocukları için Almanya’da kalmaya devam ettiklerini ifade etmişlerdir.

9. Çocuklarınızın burada çalışmasını ister misiniz? Neden? Türkiye’ye göre üstünlükleri nelerdir?

Bu konuda katılımcılar arasında ortak bir görüş birliğinin olmadığı tespit edilmiştir. Türkiye yerine Almanya’da çocuklarının çalışmasını isteyen kişilerin gerekçesi, genellikle Türkiye’de fazla iş imkânının olmaması ve çocukları eğitim alsalar bile tam anlamıyla vasıflarına uygun bir iş bulamama ihtimallerinin olmasıdır. Bunun yanında Almanya’da mesleki eğitim sisteminin çok daha yaygın olduğunu bu nedenle çocuklarının işsiz kalmadığını vurgulamışlardır.

Diğer bazı katılımcılar ise; çocuklarının burada büyümüş olduklarından dolayı Türkiye’de çalışmak istemeyeceklerini Türkiye’ye giderek yabancılaştıklarını ve Türkiye’de çocukları için fazla bir çevre kalmadığını, bu nedenle çalışma imkânlarının da olmayacağını ifade etmişlerdir. Katılımcılar çocuklarının Türk örf, adet ve yaşam tarzlarından uzak kalmaları ve hatta değişmeleri ile ilgili olarak,

‘bizler buraya gelerek bu durumlara sebep olduk’ diyerek öz eleştiride

bulunmuşlardır.

5.3. Türkiye’de Uygulanmakta Olan Pasif İstihdam Politika Araçları Hakkında