Türkiye’nin Jeotermal Enerji Potansiyeli

Türkiye’de ilk jeotermal kaynak kullanımı 1963 yılında gerçekleştirilmiştir. Bu alan İzmir Balçova’da 40 m derinlikte 120C sıcaklık değerinde bulunmuştur. Jeotermal potansiyelinin yaklaşık % 70’i Marmara Bölgesindedir (Ilgar, 2005). Türkiye’nin jeotermal potansiyeli yaklaşık 31.000 MW’tır (Kaygusuz, 2003). Türkiye sahip olduğu ısıtma amaçlı jeotermal enerji potansiyeli ile dünyada ilk 7 ülke arasındadır. Jeotermali doğrudan kullanımda da Türkiye dünyada 5. sırada yer almaktadır.

Tablo 4.5 Jeotermalin doğrudan kullanımında dünyadaki ilk dokuz ülke sıralaması (Hammons ve diğ., 2003).

Ülkeler

Kurulu Güç

(MWt)

Üretim

(GWh/Yıl)

Çin 2.282 10.531 Japonya 1.167 7.482 ABD 3.766 5.640 İzlanda 1.469 5.603 Türkiye 820 4.377 Yeni Zelenda 308 1.967 Gürcistan 250 1.752 Rusya 308 1.707 Fransa 326 1.360

Tablo 4.6 Türkiye’de merkezi ısıtma sistemlerinin mevcut durumu (www.jeotermaldernegi.com). Yer Adı Isıtılan Konut Sayısı Devreye Alma Tarihi Jeoter. Su Sıc. (oC) Yatırımcı 9 Eylül Ünv. Kampüsü

2500 1983 115-60 Valilik + Üniversite Rektörlüğü

Gönen 3400 1987 80 Belediye ağırlıklı Anonim Şirketi

Simav 4500 1991 137 Belediye

Kırşehir 1800 1994 57 Valilik ağırlıklı Belediye Anonim

Şirketi

Kızılcahamam 2500 1995 80 Belediye ağırlıklı Anonim Şirketi

Balçova 15000 1996 137 Valilik ağırlıklı Limited Şirketi

Afyon 4500 1996 95 Valilik ağırlıklı Belediye Anonim

Şirketi

Kozaklı 1200 1996 90 Valilik ağırlıklı Belediye Anonim

Şirketi

Narlıdere 1500 1998 125 Valilik ağırlıklı Limited Şirketi

Sandıklı 3200/5000 1998 70 Belediye ağırlıklı Anonim Şirketi

Diyadin 400 1999 70 Valilik ağırlıklı Anonim Şirket

Salihli 3000/24000 2002 94 Belediye

Sarayköy 1500/5000 2002 140 Belediye ağırlıklı Anonim Şirketi

Edremit 1300/7500 2003 60 Belediye ağırlıklı Limited Şirketi

Bigadiç 500/3000 2005 96 Belediye

Termal tesis ve 635 dönüm sera ısıtması (Şanlıurfa, Dikili, Balçova vb)

Jeotermal sahada yatırım Valilik +Sera yatırımı Özel Sektör

Türkiye genelinde yaygın olan bu enerji kaynağına yönelik günümüze kadar yapılan çalışmalar sonucunda Dünya standartlarına uygun olarak düşük (20-700C), orta (70-1500C) ve yüksek (>1500C) sıcaklık olmak üzere 173 adet jeotermal saha keşfedilmiştir. Bu sahalardan Denizli–Kızıldere Sahası (2420C), Aydın–Germencik–Ömerbeyli Sahası (2320C), Manisa– Alaşehir–Kurudere Sahası (1840C), Manisa–Salihli–Göbekli Sahası (1820C), Çanakkale–Tuzla Sahası (1740C), Aydın, Salavatlı Sahası (1710C), Kütahya–Simav Sahası (1620C), İzmir– Seferihisar sahası (1530C), Manisa–Salihli–Caferbey Sahası (1500C), Aydın–Yılmazköy Sahası

(1420C), Aydın–Sultanhisar (1450C), İzmir–Balçova (1360C) ve İzmir–Dikili Sahası (1300C) içerdiği akışkan sıcaklığına göre elektrik üretimine uygundur. Elektrik üretimine yönelik 20MW’lık Denizli–Kızıldere sahası dışında Aydın–Germencik’te 25 MW kapasiteli jeotermal elektrik üretim Santrali BOT yatırımının çalışmaları devam etmektedir. Aydın–Salavatlı’da 7.951 MW Binary Cycle Jeotermal elektrik üretimi santrali kurulmaktadır. Kızıldere Jeotermal Santralinin atığı olan 1400C Jeotermal sudan 6.85 MW kapasiteli, Çanakkale–Tuzla jeotermal alanında 7.5 MW kapasiteli bir jeotermal elektrik santrali kurulması için üretim lisansı alınmıştır. 10 MW kapasiteli Simav Jeotermal Elektrik Üretim Santrali proje aşamasındadır. Balçova, Seferihisar, Afyon–Ömer, Sivas–Sıcak–Çermik, Edremit–Havran, Sandıklı–Hüdai, Urfa–Karaali, İzmir–Dikili ve Sındırgı–Hisaralan’da sera ısıtmasında jeotermal enerjiden yararlanılmaktadır. Kızıldere’de Jeotermal akışkandan 120.000 ton/yıl karbondioksit Üretimi yapılmakta, Gönen’de deri tabaklama, Kızıldere–Sarayköy’de yün ağartmada yararlanılmaktadır. Türkiye’de 350C’nin üstünde jeotermal akışkan içeren 170 adet jeotermal saha bulunmaktadır. Elektrik üretimine uygun olan 9 Jeotermal alan bulunmakta olup bu alanlar ile bilgiler şöyledir (Köse, 2007; EÜAŞ, 2007).

• Kızıldere (Denizli) Jeotermal Alanı

Türkiye’de elektrik üretimine elverişli ilk jeotermal alan 1968 yılında Denizli Kızıldere’de keşfedilmiştir. Türkiye’nin en yüksek sıcaklığına sahip (2400C) olan bu alan önemli jeotermal enerji potansiyeline sahip olup Batı Anadolu’daki büyük Menderes grabeninin doğu kısmında yer almaktadır. TEK (EÜAŞ) tarafından yaptırılan ve 1984 yılında devreye giren 20.4 MW gücündeki Denizli–Kızıldere Jeotermal Santrali ülkemizin ilk ticari jeotermal santrali olmuştur. Kızıldere alanında elektrik olmayan gazlardan sıvı karbon dioksit (CO2) ve kuru buz üretimi amacıyla

yıllık kapasitesi 120000 ton olan bir tesis kurulmuş olup 1986 yılından beri üretimini sürdürmektedir. Santralden atılan 145oC sıcaklık ve yaklaşık 700 ton/saat debideki jeotermal akışkan Sarayköy ilçesindeki 1500 konutun ısıtılması için kullanılmaktadır. Ayrıca Kızıldere Jeotermal sahasında 5.5 MW kapasiteli bir jeotermal Enerji Üretim A.Ş. tarafından üretim lisansı alınmıştır (EÜAŞ, 2007).

• Germencik (Aydın) Jeotermal Alanı

Sahada bugüne kadar derinlikleri 285–2398m arasında değişen toplam 9 adet kuyu açılmıştır. Kuyularda ölçülmüş sıcaklıklar 200-2320C arasındadır. Sahada 25.2 MW kapasiteli bir Jeotermal Santral kurulması için Gürmat Elektrik Üretim A.Ş. tarafından üretim lisansı alınmıştır (EÜAŞ, 2007).

• Salihli – Göbekli (Manisa) Jeotermal Alanı

Göbekli sahası Gediz grabeni üzerinde yer almaktadır. Sahada taban derinliği 1.447 m olan bir kuyu açılmış olup 1820C sıcaklık ölçülmüştür.

• Tuzla (Çanakkale) Jeotermal Alanı

Elektrik üretimine uygun olan bu sahada ilk derin kuyu 814 m derinlikte açılmıştır. Bu kuyunun üretim debisi 130 ton/saat olup akışkan sıcaklığı 1740C’dir. Sahada 7.5 MW kapasiteli bir Jeotermal santral kurulması için Dardanel Elektrik Üretim A.Ş. tarafından üretim lisansı alınmıştır (EÜAŞ, 2007).

• Seferihisar – İzmir Jeotermal Alanı

Sahada 1983 yılında 1417 m derinlikli ve 1986 yılında 1948 m derinlikli iki kuyu açılmıştır. Rezervuar sıcaklığı 1530C’dir (EÜAŞ, 2007).

• Aydın – Salavatlı Jeotermal Alanı

1987 yılında sahada iki derin kuyu açılmıştır. 1510 m derinlikteki ilk kuyudan 1620C sıcaklıkta 300 ton/saat buhar–sıcak su 962 m derinliğindeki ikinci kuyudan ise 1710C sıcaklığında buhar–sıcak su üretilmiştir. Sahada 7.951 MW kapasiteli bir jeotermal santral kurulması için Menderes Jeotermal Yaratan Elektrik Üretim A.Ş. tarafından üretim lisansı alınmıştır (EÜAŞ, 2007).

• Kütahya – Simav Jeotermal Alanı

1985 yılında sahada açılan 150 m derinliğindeki ilk kuyu 1580C sıcaklık ölçmüştür. 1987 yılında 725 m derinliğinde açılan ikinci kuyuda rezervuar sıcaklığı 1620C olarak ölçülmüştür ve 262 ton/saat buhar–sıcak su üretilmiştir. Yeni teknolojilerin kullanılması halinde bu sahadan elektrik üretmek mümkün görülmektedir (EÜAŞ, 2007).

• Aydın – Yılmazköy Jeotermal Alanı

Sahada ilk kuyu 2000 yılında 1501 m derinliğinde açılmış ve 1420C rezervuar sıcaklığı ölçülmüştür. Yeni teknolojilerin kullanılması halinde bu sahadan elektrik üretmek mümkün görülmektedir (EÜAŞ, 2007).

• Manisa – Salihli Jeotermal Alanı

Bu sahada 1990 yılında 1189 m derinlikte bir kuyu açılmış ve 1550C sıcaklık ölçülmüştür. Yeni teknolojilerin kullanılması halinde bu sahadan elektrik üretmek mümkün görülmektedir” (EÜAŞ, 2007).

Elektrik üretimine uygun yukarıda isimleri verilen 9 sahada açılan kuyularda belirlenen üretim verilerine göre Türkiye’nin jeotermal elektrik üretim potansiyeli 765 MW olup brüt potansiyel için 4500 MWe değeri ileri sürülmektedir (EÜAŞ, 2007).

Belgede Yenilenebilir enerji kaynaklarının Türkiye açısından önemi ve bir rüzgar enerjisi uygulaması / The importance of renewable energy sources the point of Turkey and application of one wind energy (sayfa 41-45)