Rüzgar Elektrik Santral Projelerinin Ekonomik Değerlendirmesi

Rüzgar enerji projelerinin maliyeti birçok parametreye bağlıdır. Bunlar; projenin toplam yatırım bedeli, işletme ve bakım giderleri, amortisman süresi ve kredi faiz oranlarıdır. Ayrıca saha kalitesine bağlı olan enerji üretimi, türbinlerin teknik emre amadeliği ve bakım ekibinin güvenilirliği faktörlerinin rüzgar projesinin ekonomik gelişmesi üzerinde büyük etkisi vardır. Rüzgar enerjisindeki üretim maliyetleri aslında aşağıdaki parametrelerle belirlenmektedir:

• Üretim, nakliye ve kurulum maliyetlerinden meydana gelen toplam yatırım maliyeti. proje hazırlık masrafları (izinler), arazi bedeli, altyapı maliyetleri.

• İşletme ve bakım maliyeti.

• Söz konusu sahadaki ortalama rüzgar hızı. • Emre amadelik.

• Teknik ömür. • Amortisman süresi. • Faiz oranı.

5.2.1. RES Proje Aşamasındaki Maliyetler

RES’in yapımı için gereken maliyet kalemlerini aşağıdaki gibi verebiliriz: 1) Proje geliştirme masrafları.

• Banka komisyonları. • Hukuk masrafları.

• Bağımsız müşavir masrafları. • Çeşitli teminat masrafları. 2) RT maliyeti.

3) RES inşaat masrafları. • Saha mobilizasyonu. • Ulaşım yolunun onarımı. • RT temelleri.

• RT’ler arasındaki servis yolları. • Step-up trafo temeli.

• Vinç çalışma sahası. • Kablo kanal inşaatı. • Şalt sahası inşaatı. 4) Diğer elektrik teçhizatları.

• Enerji nakil hattı. • Step-up trafolar. • Kablolar.

• Devreye alma ve testler.

• Şalt sahası ekipmanları (kesiciler, trafo vb.). 5) Proje yönetim masrafları.

• Teknik danışmanlık masrafları. • Proje yönetim giderleri.

• Teknik rapor hazırlatma giderleri. 6) Montaj masrafları.

• RT montajı.

• Step-up trafo montajı. • Şalt sahası montajı.

7) Diğer masraflar.

• İnşaat sırasında sigorta masrafları.

Yukarıda sayılan gider veya masraflar RES yapılana kadar olanlardır. RES devreye alındıktan sonra ise işletme giderleri üzerinde durulmaktadır (M. Durak ve S., Özer, 2007, sözlü görüşme).

5.2.2. RES İşletme Maliyetleri (giderler)

İşletme maliyetleri ülkeden ülkeye ve santralden santrale göre değişir. Başlıca öğeler; bakım, onarım, sigorta, yönetim, saha kirası olarak sayılabilir. Danimarka ve Almanya tecrübeleri, 500 kW – 1500 kW aralığındaki, yeni şebeke bağlantılı rüzgar türbinlerin yıllık işletme ve bakım maliyetlerinin yaklaşık 0.5-0.9 USDc/kWh olduğunu göstermektedir. 10 yıldan eski olan türbinlerde işletme maliyeti 1.3-1.7 USDc/kWh seviyelerine kadar yükselebilmektedir. Emre amadelik ve bu yüzden enerji üretimi, türbinlerin güvenilirliği ve türbinlere ulaşılabilirliğe bağlıdır. Özellikle, deniz üstüne ve dağlık bölgelere kurulmuş olan türbinler yükselen işletme ve bakım maliyetleri ile emre amadelik kayıpları yüzünden yüksek maliyetlere sahip olma potansiyeline sahiptir. Bu bakımdan, erken arıza bulma sistemleri ve makine durumunun izlenmesi sistemlerinin geliştirilmesini hızlandırmak gerekmektedir. Bu sistemler, bakımlar için planlama sistemleri ile birbirine bağlanabilir ve elde edilen veriler rüzgar türbinleri tasarımında güvenilirliği geliştirmek için kullanılabilir. İşletme ve bakım maliyeti; bakım, sarf malzeme, onarım, sigorta, yönetim, arazi kirasını kapsar. Yıllık işletme bakım maliyeti genellikle rüzgar türbinlerinin ex works maliyetinin % 3’ü olarak tahmin edilmektedir. Avrupa makinelerinin teknik ömrü ya da tasarım ömrü genellikle 20 yıldır. Bazı parçalar değiştirilebilir veya daha kısa zaman aralıklarında yenilenebilir. Dişli kutusundaki yağ, fren balataları vs. gibi sarf malzemeler genellikle bir ile üç yıl arasında değiştirilir. Yaw sistemindeki parçalar 5 yılda bir değiştirilir. Yorulma yüklerine maruz kalan ana yatak, dişli kutusundaki yataklar ve generatör gibi hayati parçalar toplam tasarım ömürlerinin yarısında değiştirilebilirler.

İşletme ve bakım maliyetleri RT’nin rutin çalışması sırasında meydana gelmektedir. Bu maliyetler aşağıda sıralanmıştır:

• Vergiler. • Arazi kirası. • Sigorta.

• İşletme giderleri. • İletim bedeli.

• Reaktif elektrik bedeli.

Bilindiği gibi, günümüzde bütün dünya ülkeleri enerji sektörlerini serbestleştirme yoluna gitmektedirler. Bunun neticesinde de enerji sektörleri rekabetçi bir hal almaktadır. Bu tip bir piyasaya yapısında rüzgar enerjisinin yer edinmesi, hiçte kolay değildir. Diğer enerji kaynakları ile rekabet edebilmesi için gerek teknik açıdan yapılabilir ve mali açıdan da ekonomik olmak zorundadır. Rüzgar enerjisindeki finansman yapısı iki ana başlık altında toplamak mümkündür. Bunlar, RES’in yapılması için gerekli finansman ve RES’in işletilmesi için gereken finansmandır.

RES projelerinin ekonomisini aşağıdaki parametreler belirlemektedir: • Yatırım maliyetleri.

• İşletme ve bakım giderleri. • Elektrik üretimi.

• RT hayatı. • İskonto oranı.

İşletme sırasında en önemli parametre ise elektrik üretimidir. RES’in tek gelir kalemi olan elektrik üretiminin optimum olması gereklidir. Bunun için en önemli şey ise, bölgenin rüzgar potansiyelidir. Geçtiğimiz yıllarda RT’ler ile ilgili aşağıdaki gelişmeler gözlenmiştir:

• RT kurulu gücü sürekli artış göstermiştir, • RT verimi sürekli artmıştır,

• RT maliyeti artış trendine girmiştir.

Bilindiği gibi, yıllık enerji üretimini belirleyen ana faktörler rüzgar potansiyeli, RT hub yüksekliği, RT güç eğrisi, RT pervane çapı, RT yerleşiminin optimum yapılması olarak sayılabilir. Son yıllarda RT teknolojisindeki gelişmeler yıllık üretim miktarının artmasına neden olmaktadır. 1990’lı yıllardan sonraki RT’ler genel verimi, yıllık % 2-3 civarında bir artış göstermektedir. Tablo 5.1 ile Almanya, Danimarka ve İspanya’daki projeleri temsil eden bir

RES maliyet yapısı görülmektedir. 850 kW-1500 kW arasındaki RT’lerden oluşan karadaki bir RES’e ait rakamlardır (M. Durak ve S., Özer, 2007, sözlü görüşme).

Tablo 5.1 RES maliyet yapısı.

Maliyet Kalemi Maliyet Yüzdesi RT (ex-works, fabrika teslim) 74-82 Temel 3-7 Elektrik Montaj 3-8 Şebeke bağlantı 2-9 Proje Yönetimi 1-3 Arazi Kira 1-3 Finansal Maliyetler 1-5 Yol yapımı 1-5

Tablodaki rakamlar birçok parametreye göre değişim gösterir. Örneğin, şebeke bağlantısı için enerji nakil hattı uzunluğu, proje sahasının yerine bağlı olarak nakliye masrafları, ülkeye özel ortaya çıkabilecek diğer bazı masraflar bunlara örnektir. RES işletmeye alındıktan sonra artık sadece işletme ve bakım masrafları bulunmaktadır. İşletme ve bakım faaliyetleri aşağıdakilerden oluşmaktadır: • Sigorta. • Düzenli bakım. • Onarım. • Yedek parça. • İdari. • Saha kirası. • Diğer maliyetler.

Bu maliyetlerden sigorta, düzenli bakım, idari ve saha kirası gibi maliyetler kolaylıkla tahmin edilir ve tahmin edilenden büyük bir sapma göstermez. Onarım ve yedek parça maliyetleri ancak arıza veya bozulma meydana geldiğinde bilinebileceğinden önceden tahmin

edilmeleri mümkün değildir. Özellikle MW sınıfı RT’ler çok yeni olduğundan 10 yaşını ancak bulmuşlardır. Almanya, İspanya, İngiltere ve Danimarka’daki tecrübelerden işletme ve bakım maliyetleri 1.2–1.5 c€/kWh civarındadır. Bu değer RT’nin bütün ömrü boyunca olan ortalama değerdir. İspanya’da bu değerin % 60’ı yedek parça ve idari ile öngörülmeyenlere; % 40’ı arazi kirası ve sigorta maliyetleri olarak gerçekleşmektedir (M. Durak ve S. Özer, 2007, sözlü görüşme).