Türkiye ve Kanada’daki Halkla İlişkiler Lisans Eğitimi Veren Üniversitelerin Ders

Karşılaştırma ilk olarak teorik dersler açısından ele alındığında, Türkiye'de toplam 126 dersin okutulduğu tespit edilmiştir. Bu derslerden 99'u teorik olarak verilmektedir. Tablo-5'teki verilere göre Türkiye’deki halkla ilişkiler lisans programlarında bulunan derslerin yüzde 78.6'sı teorik derslerden oluşmaktadır. Kanada'da toplam 67 dersin okutulduğu tespit edilmiştir. Bu derslerden 47'si teorik olarak verilmektedir.Tablo-10'daki verilere göre Kanada’daki halkla ilişkiler lisans programlarında bulunan derslerin yüzde 70.1'i teorik derslerden oluşmaktadır.

Her iki ülkede de verilen ortak teorik dersler Tablo 11'de gösterilmiştir.

Tablo-11: Türkiye ve Kanada'daki Ortak Okutulan Teorik Dersler Ortak Okutulan Teorik Dersler

İşletmeye Giriş İletişim Kuramları Pazarlama İlkeleri

İletişime Giriş Halkla İlişkilere Giriş

Siyasal İletişim Sponsorluk

Lobicilik

Halkla İlişkiler Araştırmaları Temel Reklamcılık Uluslararası Halkla İlişkiler

İmaj Yönetimi

Halkla İlişkilerde Yeni Yaklaşımlar Kişilerarası İletişim

İletişim Tarihi Medyaya Giriş

Kültürlerarası İletişim Kurum içi İletişim İnsan Kaynakları Yönetimi Halkla İlişkiler Kampanyaları Kurumsal Sosyal Sorumluluk

Medya İlişkileri Finansal Yönetim İletişim Hukuku ve Etik Kurumsal İletişim Yönetimi Bütünleşik Pazarlama İletişimi

İkna Edici İletişim Kamusal Halkla İlişkiler

Kriz İletişimi Etkinlik Yönetimi

Sosyal Psikoloji Örgütsel Davranış

Türkiye’de tüm bölümlerde zorunlu okutulan, Türk Dili, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi derslerine benzer dersler Kanada müfredatlarında bulunmamaktadır. Kanada’da eğitim dili bölgeye göre Fransızca veya İngilizce olarak değişmektedir. Buna rağmen herhangi bir yabancı dil dersi müfredatlarda tespit edilememiştir. Türkiye müfredatlarında, Türkiye Siyasal Hayatı ve Kurumları, Türkiye'nin Sosyal ve Kültürel Yapısı gibi ülkeye özgü dersler okutulurken buna benzerlik gösteren derslerin Kanada müfredatlarında yer almadığı sadece Küresel Vatandaşlık dersinin

verildiği görülmektedir. Türkiye müfredatlarında Siyaset Bilimi, Siyasal Düşünceler dersleri okutulurken Kanada’da bu dersler yer almamaktadır.

Kanada müfredatlarında sağlık iletişimi dersi veya sağlık alanında halkla ilişkiler uygulamalarına yönelik herhangi bir derse rastlanamamıştır. Türkiye müfredatlarında sağlık iletişimi dersleri verilmektedir. Turizm alanına yönelik halkla ilişkiler dersi de Kanada müfredatlarında bulunmamaktadır. Türkiye’de turizm iletişimiyle ilgili tanıtım derslerinin verildiği tespit edilmiştir.

Halkla İlişkilerde Örnek Olaylar, Halkla İlişkilerde Eleştirel Yaklaşımlar, Propaganda, Kurum Kültürü, Algı Yönetimi, Medya ve İletişim Sosyolojisi ve Medya ve Reklam Psikolojisi dersleri yada bunlara benzerlik gösteren dersler Kanada müfredatlarında yer almamaktadır. Müzakere ve Arabuluculuk dersi ve Sürdürebilirlik İletişimi dersi Türkiye müfredatlarında yer almamaktadır.

Temel Gazetecilik dersi Türkiye müfredatlarında yer alırken Kanada müfredatlarında bulunmamaktadır. Temel Reklamcılık dersi her iki ülkede bulunmasına karşın, Kanada müfredatlarında Kurumsal Reklamcılık, Siyasal Reklam ve Kampanyalar, Radyo ve Televizyon Reklamcılığı, Marka İletişimi ve Yönetimi derslerinin okutulmadığı bilgisine ulaşılmıştır.

Karşılaştırma uygulamalı dersler açısından ele alındığında, Türkiye'de toplam 128 dersten 29'u uygulamalı olarak verilmektedir. Tablo-5'teki verilere göre Türkiye’deki halkla ilişkiler lisans programlarında bulunan derslerin yüzde 22.6’sı uygulamalı derslerden oluşmaktadır. Kanada'da toplam 67 dersten 20'si uygulamalı olarak verilmektedir. Tablo-10'daki verilere göre Kanada’daki halkla ilişkiler lisans programlarında bulunan derslerin yüzde 29.9’u uygulamalı derslerden oluşmaktadır.

Tablo-12: Türkiye ve Kanada'daki Ortak Okutulan Uygulamalı Dersler Ortak Okutulan Uygulamalı Dersler

Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri İletişimde Araştırma Yöntemleri Sunum Teknikleri ve Etkili Konuşma

Pazar Araştırması ve Analizi İletişimde Araştırma Yöntemleri

Halkla İlişkiler Yazarlığı Temel Fotoğrafçılık Dijital İçerik Üretimi

Dijital Medya Sosyal Medya Bitirme Projesi

Staj

Araştırma yöntemleri derslerine bakıldığında, iki ülke müfredatlarında da temel derslerin verildiği görülmektedir. Türkiye müfredatlarında alana özgü Halkla İlişkiler ve Reklam Araştırmaları dersi verildiği bu dersin Kanada müfredatlarında bulunmadığı tespit edilmiştir. Türkiye müfredatlarında yer alan Temel Bilgi Teknolojileri, bilgisayar kullanımı ve ofis uygulamaları eğitimini içeren dersin Kanada müfredatlarında bulunmadığı görülmektedir. Bunun yerine Kanada’da İnternet Uygulamalarına Giriş dersi verildiği düşünülmektedir. Yazılım teknolojisine yönelik olan Veritabanı Yönetimi dersinin Türkiye müfredatlarında yer almadığı görülmektedir.

Halkla İlişkiler Yazarlığı dersi hem Türkiye hem Kanada müfredatlarında bulunmaktadır. Bunun devamı niteliğinde olan İleri Halkla İlişkiler Yazarlığı dersinin Kanada müfredatlarında bulunduğu tespit edilmiştir. Reklam Çözümlemesi, Metin ve Yorumları derslerinin Türkiye müfredatlarında verildiği Kanada müfredatlarında buna benzer çözümleme ve analiz derslerinin verilmediği görülmektedir. Sunum Teknikleri dersi iki ülkede de ortak verilmekte buna ek olarak Sunuculuk ve Spikerlik dersinin sadece Türkiye müfredatların bulunduğu tespit edilmiştir.

Kamera ve Işık, Kısa Film Yapımı, Kurgu gibi teknik derslerin Kanada müfredatlarında yer almadığı görülmektedir. Kanada müfredatında sadece bu dersleri genel olarak yüzeysel kapsayan Videoya Giriş dersinin bulunduğu görülmektedir.

Sosyal Medya dersleri iki ülkede ortak ders olarak bulunmakta, Kanada müfredatlarında İleri Sosyal Medya ve Sosyal Medya Laboratuarı isminde ileri düzey sosyal medya dersleri verilmektedir. Tasarım içerikli derslere bakıldığında, Grafik Tasarım ve Web Tasarım derslerinin Kanada müfredatlarında bulunmadığı tespit edilmiş bu dersleri genel anlamda kapsamı içersine alan Dijital İçerik Üretimi dersinin Kanada müfredatlarında verildiği görülmektedir.

Haber Toplama ve Yazma Teknikleri ve Röportaj Teknikleri dersleri Türkiye müfredatlarında bulunmasına karşın, bu derslere benzer herhangi bir dersin Kanada müfredatlarında bulunmadığı tespit edilmiştir. İşaret Dili dersi sadece Türkiye müfredatlarında yer almaktadır. Türkiye müfredatlarında Güzel Sanatlar dersi geniş bir yelpazede öğrencilere sunulurken Kanada müfredatlarında uygulamalı sanat dersinin olmadığı görülmektedir. Spor Dersleri de Türkiye müfredatlarında aynı şekilde farklı spor dallarını içeren geniş kapsamlı dersler olarak sunulurken Kanada müfredatlarında sadece Sağlıklı Yaşam dersi verildiği tespit edilmiştir.

Bitirme Projesi ve Staj uygulamalarının her iki ülkede verildiği açık bir şekilde görülmektedir. Bitirme projeleri, ödevleri, mezuniyet çalışmaları tüm lisans programlarında zorunludur. Stajın zorunlu olduğu programlarda müfredatlarında belirtildiği görülmektedir. İsteğe bağlı staj uygulaması olan üniversitelerin müfredatlarında staj dersinin yer almadığı tespit edilmiştir.

SONUÇ VE ÖNERİLER

Halkla ilişkilerin stratejik iletişimi yöneten ve yönlendiren boyutu göz önüne alındığında günümüz dünya şartlarının sürekli değişim ve yenilik içerisinde olmasından dolayı eğitimin çok önemli bir yere sahip olduğu ortadadır. Halkla ilişkiler alanında başarı, mesleğin gerektirdiği bilgi ve tecrübeye sahip, iyi eğitim almış bireylerle sağlanabilir. Bu bireylerin gelişimi, verilecek eğitimin kalitesiyle doğru orantılıdır (Solmaz vd,. 2017:270).

Halkla ilişkiler eğitiminde önemli bir basamak olan lisans eğitimi alanda başarılı olacak halkla ilişkiler uygulayıcıları için ciddi bir başlangıç noktası konumundadır. Bundan dolayı eğitimin içeriği, alınan dersler, yapılan uygulamaların seçimi çağımızın gerekliliklerine uygun olmalıdır.

Türkiye ve Kanada'daki halkla ilişkiler lisans programları incelendiğinde, Türkiye programlarının 8 dönemden oluştuğu, Kanada programlarının ise 6 dönemden oluştuğu tespit edilmiştir. Dolayısıyla Türkiye'deki programlarda Kanada'ya göre daha fazla ders verilmektedir.

Bu çalışmanın bulgularına göre yapılan karşılaştırmanın sonucu, Türkiye’deki halkla ilişkiler lisans müfredatlarında alana yönelik teorik derslerde geniş bir ders havuzunun olduğu, öğrenciye zorunlu ve seçmeli olarak halkla ilişkilerin tüm faaliyet alanlarında bilgi ve beceri kazandırılmasına yönelik derslerin bulunduğu görülmektedir. Bununla beraber halkla ilişkilerin ilişkili olduğu diğer bilim ve meslek dallarıyla ilgilide teori ve bilgi kazandırıldığı da görülmektedir. Türkiye’deki halkla ilişkiler lisans müfredatlarında teorik eğitimin yoğunluğunun öğrencilerin çalışmak isteyecekleri halkla ilişkiler alanlarına göre daha fazla fikir sahibi olmalarında fayda sağlayacağı düşünülmektedir.

Türkiye’deki halkla ilişkiler lisans müfredatlarında Kanada'ya göre üzerinde durulması gereken derslerden birisinin, Sosyal Medya uygulamaları olduğu tespit edilmiştir. Günümüzde sosyal medyanın öneminin gittikçe arttığı görülmektedir. Bir çok halkla ilişkiler faaliyetlerinin bu mecra üzerinden gerçekleştirildiği öğrencilerin hem teorik hem uygulamalı olarak sosyal medya eğitimi alması, sosyal medya

hesaplarının yönetiminde profesyonelleşmeleri alanda başarı sağlamaları açısında önemli bir husustur. Kanada halkla ilişkiler lisans müfredatlarında sıklıkla yer alan bir ders ise Halkla İlişkiler Yazarlığı dersidir. Bu ders ileri düzey ve uygulamalı olarak yoğun şekilde öğrencilere verildiği görülmektedir. Öğrencilerin ana dillerinde yetkin olmaları, etkili yazım becerilerine sahip olmaları, yazılı içerik üretimleri konularında ki eğitimleri stratejik iletişim süreçleri açısından önemli görülmektedir. Türkiye müfredatlarında da Halkla İlişkiler Yazarlığı dersine daha fazla vurgu yapılmasının öğrencilerin yararına olabileceği düşünülmektedir.

Kanada'daki halkla ilişkiler lisans müfredatlarında Türkiye müfredatlarına göre Kurumsal İletişim dersinin az sayıda verildiği tespit edilmiştir. Kurum ve kuruluşların halkla ilişkiler departmanlarında çalışacak öğrenciler için bu dersin daha fazla üniversitede verilmesinin yararlı olacağı ön görülmektedir. Az sayıda tespit edilen bir diğer ders ise Kurumsal Kimlik ve İmaj Yönetimi dersidir. Bu ders de Kurumsal İletişim dersi gibi sektörde öğrencilerin bilgi edinmesi ve deneyim kazanması gereken derslerden biridir.

Halkla ilişkilerin sıkça uygulandığı önemli bir alanın ise Sağlık iletişimi olduğu bilinmektedir. Kanada müfredatlarında sağlık iletişimine yönelik dersler yeterli sayıda bulunmamaktadır. Sağlık sektöründe çalışmayı tercih edecek öğrenciler için bu dersin müfredatlarda olması gerektiği düşünülmektedir. Siyasal İletişim dersi de Kanada müfredatlarında nadir olarak bulunmaktadır. Lobicilik, Propaganda gibi derslere müfredatlarda yer verilmesi siyasal alanda halkla ilişkiler çalışmalarında rol alacak öğrenciler açısından önemli bir etkendir. Uluslararası Halkla İlişkiler dersinin Kanada müfredatlarında yeterli ölçüde verildiği tespit edilmiştir. Bunun yanında turizm ve tanıtım faaliyetleri içerikli derslerin eklenmesiyle müfredatların daha güçlü olacağı kanısına varılmaktadır.

Eğitimler konusunda sektörün ihtiyaçlarının belirlenmesi ve bunlara uygun derslerin verilmesi hususunda Üniversitelerin yeterli çalışmaları yaptıkları açıkça görülmektedir. Üniversite mezuniyetinden sonra bu alınan eğitim ve kazandırılan yeteneklerin iş hayatında aktif olarak kullanılması açısından üniversite ve sektör iş birlikleri sağlanmalı, istihdama özen gösterilmelidir. Üniversitelerde mezun birlikleri

oluşturulmalı ve üniversite hayatına yeni başlayan öğrencilere uzmanlar tarafından tavsiyeler verilmeli gerekli yönlendirmeler yapılmalıdır.

KAYNAKÇA

Acar, Mehmet (2012). Örgütsel İletişimin Etkinliği, Türmav Yayınları, Konya. Ada, Sefer, Z. Nurdan Baysal (2010). Türk Eğitim Sistemi ve Etkili Okul Yönetimi, Pegem A Yayıncılık, Ankara.

Akay, Rafet Aykut (2014). Etkinlik Yönetimi Uygulamalarında Yaratıcı Rekabet ve Sosyal Medyanın Entegrasyonu, The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, October 2014, 4 (4), 55-70.

Aksoy, Necdet (2006) Yerel Yönetimler, Halkla İlişkiler ve Teknoloji Kullanımı, Türk İdare Dergisi, 452, 53-62.

Akyüz, Hüseyin (1992), Eğitim Sosyolojisinin Temel Kavram ve Alanları Üzerine Bir Araştırma, MEB Yayınları 2320, İstanbul.

Alaylıoğlu, Ruşen ve Oğuzkan, Ferhan (1968). Ansiklopedik Eğitim Sözlüğü, Arif Bolat Kitabevi, İstanbul.

Alikişioğlu, Mehmet (2009). Halkla İlişkiler, Okan Üniversitesi Yayınları, İstanbul.

Arık, M. Bilal, ve Bayram, Fatih (2011). "İletişim Eğitimi ve İletişim Akademisyenleri: Veriler Işığında Genel Bir Değerlendirme." Akdeniz İletişim, 15, 81-98.

Arklan, Ümit (2009). Halkla İlişkiler ve Bilgi Edinme Hakkı, Literatürk Yayınları, Konya.

Aslan, A. Kadir (2001). “Eğitimin Toplumsal Temelleri”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (5): 16-30.

Asna, Alaeddin (2004). Notlar ve Değinmelerle Bir PR’ cının Meslek Anıları, Mediacat Yayınları, İstanbul.

Asna, Alaeddin (2012). Kurumda ve Uygulamada Halkla İlişkiler, Pozitif Yayınları, İstanbul.

Asna, Alaeddin. (1997). Puclic Relations. İstanbul: Sabah Kitapları.

Aydede, Ceyda (2001). Teori ve Pratikte Halkla İlişkiler Uygulamaları, Mediacat Yayınları, İstanbul.

Bakan, Ömer (2005). Kurumsal İmaj: Oluşumu ve Etkili Faktörler, Tablet Kitapevi, Konya.

Bakır, Kemal (2011). Demokratik eğitim, John Dewey’in eğitim felsefesi üzerine, Pegem A Yayıncılık, Ankara.

Barry, Amanda. (2003). Halkla İlişkilerin Gücü, (Çev. Aysın Önen Steidle), Elips Kitap, Ankara.

Bıçakçı, İlker. (2003). İletişim ve Halkla ilişkiler, Mediacat Yayınları, Ankara. Biber, Ayhan (2004). Halkla İlişkilerde Teorik Bir Çerçeve. Vadi Yayınları, Ankara.

Biber, Levent, Öztekin, Ahmet (2008). Görsel ve Teknik İletişim, Genel ve Teknik İletişim, Ed: Metin Işık, Eğitim Kitapevi, Konya, 235- 291.

Bourgeous, Daniel, Johnson, Andrew (2007) “Repositioning the Canadian State and the Minority Languages” Ed. Stephen Tierney, Multiculturalism and the Canadian Constitution, UBS Press, Canada.

Brissette, Susan (2005). Reputation Management, Canada: Nuclear Plant Journal.

Budak, Gönül, Budak, Gülay. (2000). Halkla İlişkiler Davranışsal Yaklaşım, Barış Yayınları, İzmir.

Bülbül, A. Rıdvan (1998). Halkla İlişkiler, Nobel Yayıncılık, Konya.

Campbell, E. David (2004). “The Civic Implications of Canada’s Education System”, (Ed. Patrick J. Wolf, Stephen Macedo, David Jo Ferrono, Charles Venegoni), Educating Citizens, International Perspectives on Civic Values and School Choice, The Brookings Institution, Washington D.C.

Can, Halil, Güney, Semra.(2007). Genel İşletme. İstanbul: Arıkan Basım Yayım Dağıtım.

Canöz, Kadir (2007). Halkla İlişkiler Uygulaması Olarak Lobicilik, Nüve Kültür Merkezi Yayınları, İstanbul.

Canpolat, Nesrin (2013).‘‘Türkiye’de Halkla İlişkiler Eğitimi: Halkla İlişkiler Ders Programlarının Değerlendirilmesine Yönelik Bir Araştırma’’, Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 2 (2), s.139-162.

Coombs, W. Timothy, Rybacki, Karyn (1999). Public relations education: Where is pedagogy? Public Relations Review, 25(1), 55-63.

Cutlip, Scott M.; Center, Allen H. and Brom, Glen M. (1994). Effective Public Relations, Prentice- Hall Seventh Edition, Englewood Cliffs, New Jerney.

Çakmak, Osman. (2003). Bilgi Çağında Eğitim ve Üniversite, Nesil Yayınları, İstanbul.

Çamdereli, Mete (2000). Ana Çizgileriyle Halkla İlişkiler, Çizgi Kitapevi, Konya.

Çelik, Vehbi (2010). Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi, Pegem A Yayıncılık, Ankara.

Demirel, Özcan (2010). Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Program Geliştirme, Pegem A Yayıncılık, Ankara.

Deryakulu, Deniz (1992). “Eğitim İletişimi Kavramı”, AÜ. Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, Ankara, 25(2), 787–794.

Er, Tülay (1997). “Eğitim – Sosyolojiilişkisi: Eğitim Sosyolojisi”, (Editör: Leyla Küçükahmet), Eğitim Bilimine Giriş içinde, Gazi Kitapevi, Ankara.

Erden, Münire (1995). Eğitimde Program Değerlendirme, Arkadaş yayınları, Ankara.

Erdoğan, İrfan (2005). İletişimi Anlamak, Erk Yayınları, Ankara.

Erdoğan, İrfan (2006). Teori ve Pratikte Halkla İlişkiler, Erk Yayınları, Ankara.

Ergün, Mustafa (1986). Eğitim Sosyolojisi, Ocak Yayınları, Ankara. Ergün, Mustafa (2014). Eğitim Felsefesi, A.Pegem Akademi, Ankara.

Ergüven, Mehmet Sinan (2017). Halkla İlişkilerde Kullanılan Ortamlar, Araçlar ve Yöntemler, Editör: Aydın Ziya Özgür, Halkla İlişkiler, Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları: 1676, Eskişehir, 82-105.

Fidan, Mehmet (2011). Halkla İlişkiler Gelişim Süreci, (Editörler: Ahmet Kalender ve Mehmet Fidan), Halkla İlişkiler, Tablet Yayınları, Konya, 49-76.

Fidan, Nurettin, Erden, Münire (2001). Eğitime Giriş, Alkım Yayınları, İstanbul.

Geçikli, Fatma (1999). “Süreç, Bilim, Meslek ve Sanat Olarak Halkla İlişkiler”. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Sayı: 9, 251-262.

Geçikli, Fatma (2008). Halkla İlişkiler ve İletişim. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.

Grunig, E.James ve Hunt, Todd (1984). Managing public relations. Fort Worth, TX: Harcourt Brace.

Grunig, James E. (2005). “İletişim, Halkla İlişkiler ve Etkin Örgütler: Kitaba Genel Bir Bakış” Halkla İlişkiler ve İletişim Yönetiminde Mükemmellik, (ed. James, E. Grunig, çev. Elif Özsayar), Rota Yayınları, İstanbul.

Gülsünler, M. Evrim (2008). "Türkiye ve Almanya'daki Halkla İlişkiler Eğitiminin Karşılaştırılması Ve Türkiye için Yeni Bir Model Önerisi", Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Konya.

Güneş, Firdevs (1996). Yetişkin Eğitimi, Ocak Yayınları, Ankara.

Gür, M. Turgut (2003). "Araştırma ve Eğitimde Disiplinler Arasılık", (Editör: Oğuz N. Babüroğlu), Eğitimin Geleceği, Sabancı Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 181-209.

Gürgen, Haluk (1997). Örgütlerde İletişim Kalitesi, Der Yayınları, İstanbul. Güz, Hanife (2006). “Halkla İlişkiler Eğitimi: Halkla İlişkiler Eğitiminin Algılanması Üzerine Bir Araştırma ve Model Önerisi”, II. Ulusal Halkla İlişkiler Sempozyumu, Kocaeli.

Haberal, Funda (2002). “Eskişehir Halk Eğitimi Merkezi Bilgisayar ve İngilizce Eğitim Programlarının Değerlendirilmesi”. Yüksek Lisans Tezi, Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.

Hearit, K. Michael (2005). Chase Issues Management Cycles. (Editor: Robert Lawrence Heath), Encyclopedia of Public Relations, Thousand Oaks, CA: Sage.122- 124

Işıkyakar, Fikret. (1987). Halkla İlişkiler Ipra Raporu, Çev. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları No:251, AÖF Yayın No:120.

İnal, Kemal, Kaymak, Murat (2014). Toplum ve Eğitim İlişkisinin Bilimi: Eğitim Sosyolojisi, Pegem Akademi Yayınları, Ankara.

Jugo, Damir, Ciboci, Lana, Alavanja, Maro (2017). Trends in education of communication professionals: The perspective of educators and employers in Croatia. Public Relations Review, 43(5), 998-1006.

Kadıbeşegil, Salim (2003). Kriz Geliyorum Der!, Mediacat Yayınları, İstanbul. Kadıbeşegil, Salim (2006). İtibar Yönetimi, Mediacat Yayınları, İstanbul. Kalender, Ahmet (2011). Halkla İlişkiler: Kavramlar, Tanımlar ve Uygulama Alanları, (Editörler: Ahmet Kalender ve Mehmet Fidan), Halkla İlişkiler, Tablet Yayınları, Konya, 11- 47.

Kalender, Ahmet (2015). Kavram Olarak Halkla İlişkiler, Dünyada ve Türkiye’de Halkla İlişkilerin Tarihsel Gelişimi, (Editör: Aydın Ziya Özgür), Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları: 1676, Eskişehir, 4-6.

Karakaya, Şerafettin (2004). Eğitimde Program Geliştirme Çalışmaları ve Yeni Yönelimler, Asil yayınları, Ankara.

Kazan, Emine (2007). Eski Türkler ve Osmanlı’ da Halkla İlişkiler, Yakamoz Yayınları, İstanbul.

Kazancı, Metin. (1997). Kamuda ve Özel Sektörde Halkla İlişkiler. Turhan Kitabevi Yayınları. Ankara

Kıncal, Y. Remzi (2011). ‘’Eğitim ve felsefe’’ (Editör: Kıncal, Y.Remzi), Eğitim bilimine giriş, Grafiker Yayınları, Ankara.

Kocabaş Füsun, Elden, Müge, Yurdakul, Nilay (2004). Reklam ve Halkla İlişkilerde Hedef Kitle, İletişim Yayınları, İstanbul.

Koçyiğit Murat ve Salur, M. Nuri (2014). Stratejik Kurumsal İletişim Aracı Olarak Finansal Halkla İlişkiler: BİST’te Bir Uygulama, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 31, Konya, 241-250.

Küken, Gülnihal (1996). Felsefe Açısından Eğitim, Alfa Yayınları, İstanbul. L’Etang, Jacquie, Pieczka, Magda (2002). Halkla İlişkilerde Eleştirel Yaklaşımlar, (Çeviren: Işık, G., vd.), Vadi Yayınları, İstanbul.

Lee, Mordecai, Likely, Fraser, Valin, Jean. (2017) Government Public Relations in Canada and the United States. In: Watson T. (eds) North American Perspectives on the Development of Public Relations. National Perspectives on the Development of Public Relations. Palgrave Macmillan, London

Lowe, G. I. (2002). Outcomes-based Guidelines for the Curriculation of Technikon Level Public Relations Education in South Africa. PhD Thesis, Rand Afrikaans University, South Africa.

Marlow-Ferguson, Rebecca (2002). World Education Encyclopedia: A Survey of Educational Systems Worldwide, Vol. 1 (2nd ed.). Farmington Hills, MI: Gale Group.

Mıhçıoğlu, Cemal (1970). Halkla İlişkiler Nedir?, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 3 (1), 93-108.

Mooney, Linda, Knox, David, Schact, Caroline, Holmes, Morgan (2008). Understanding Social Problems, Nelson Education Ltd, Toronto.

Moss, Danny ve Gary, Warnaby. (2006). The Evolution of Public Relations: Principles and Pratice, Editor: Philips J. Kitchen, Public Relations Principles and Pratice, International Thomson Business Press, London.

Mutlu, Erol. (2008), “Türkiye’de İletişim Eğitimi: Kişisel Bir Tarih Denemesi”, İletişim, 234-259

Odabaşı, Yavuz, Oyman, Mine. (2002). Pazarlama İletişimi Yönetimi.Media Cat Kitapları, Eskişehir.

Oğuzkan, A.Ferhan (1993), Eğitim Terimleri Sözlüğü, Emel Matbaacılık, Ankara.

Okay, Aydemir (1998). Halkla İlişkiler Aracı Olarak Sponsorluk, Epsilon Yayıncılık, İstanbul.

Okay, Ayla ve Okay, Aydemir (2002). Halkla İlişkiler ve Medya, Mediacat Yayınları, İstanbul.

Okay, Ayla ve Okay, Aydemir (2007). Halkla İlişkiler: Kavram, Strateji ve Uygulamaları, Der Yayınları, İstanbul.

Okçabol, Rıfat (2005), Öğretmen Yetiştirme Sistemimiz, Ütopya Yayınevi, Ankara.

Oktay, Mahmut (1996). Halkla İlişkiler Mesleğinin İletişim Yöntem ve Araçları, Der Yayınları, İstanbul.

Onal, Güngör (2000). Halkla İlişkiler, Türkmen Kitabevi, İstanbul.

Özer, M. Akif (2013). Yerel Yönetimlerin Varlık Nedeni Olarak Halkla İlişkiler, Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fak. Dergisi, 4 (5), 19-50.

Peltekoğlu, Filiz (2007). Halkla İlişkiler Nedir?, Beta Yayım Dağıtım, İstanbul. Regester, Michael, Larkin, Judy (2005). Risk Issues and Crisis Management: A Casebook of Best Practice, Kogan Page, London.

Sabuncuoğlu, Zeyyat (2001). İşletmelerde Halkla İlişkiler, Ezgi Kitabevi,