Türkiye’de Sosyal Girişimcilik

Özellikle Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde uzun vadeli sermayeye erişimdeki sıkıntılar ve stratejik planlama eksikliği, girişimcilerin önündeki en büyük engeli oluşturmaktadır. Bu anlamda önemli bir misyon üstlenen sosyal girişimcilerin, mümkün olduğunca geniş bir kitleye ulaşıyor olabilmesi ve kalıcı çözümler üretilebilmesi önemlidir.

Bu konuda girişimciler; çok uluslu organizasyonlar, şirketler ve sivil toplum kuruluşları gibi aktörlerden destek alabilmektedirler. Türkiye’de sosyal girişimcilerin kalkınmaya verdikleri önemin tartışıldığı bir araştırmada, Ashoka ve Schwab Vakfı örneklemi içindeki 24 sosyal girişimcinin 17’sinin Binyıl Kalkınma Hedefleri’ni doğrudan etkilediği, 4 tanesinin de dolaylı olarak etkilediği görülmüştür. Dolaylı olarak etkileyen girişimler AKUT, Açıkradyo, Özel Sektör Gönüllüleri Derneği ve ‘www.alisbagis. com.tr’dir. Yine de bu girişimler sürdürülebilir kalkınma alanında emek vermektedir. Doğrudan katkı sağlayanlar ise %37,5 oranında çevre korunması,%29 oranında yoksullukla savaşma (kadının ekonomik olarak güçlenmesi dâhil), %29 eğitim, %16 çocuk ve anne ölümlerinin azaltılması, %12,5 oranında da açlık çeken nüfusun azaltılması konularında faaliyet göstermektedir. TÜSEV’in yaptığı

“Sosyal Girişim ve Türkiye İhtiyaç Analizi Raporu” nda yer alan SWOT (İç Kaynak ve Dış Şartlar) analizinde Sosyal Girişimcilikle ilgili ortamda zayıf yönler ve tehditlerden bahsedilmiştir. Bu alanda özellikle tanım açısından bir kavram kargaşası olduğu, kurumsal yapıların yetersizliği, kısıtlayıcı mali düzenlemeler, kamuda muhatap eksikliği ve aşırı

121 bürokrasiden söz edilir. Güçlü yanlar ve fırsatlar alanında; destekleyici altyapı ve iletişim ağları, iyi örneklerin varlığı, potansiyel teknolojik, mali ve insan kaynağı ile özel sektörle ilişkiler sıralanmıştır. Türkiye’de sosyal girişimcilik örneklerinden bazıları şu şekilde verilebilir (Bahadırlı vd., 2012):

a. AYDER ve Düşler Akademisi: Engellilere yönelik sosyal politika geliştirme ve bunları hayata geçirme konusunda aktif bir rol üstlenen AYDER ve Düşler Akademisi, toplumsal farkındalık yaratma amacı ile engelli bireylerin toplumsal hayata entegre olma sürecini hızlandırmayı amaçlamaktadır. Bulgular, AYDER ve Düşler Akademisi’nin engelliler için çözümler sunan ender kurumlardan biri olduğunu işaret ederken bu alanda yeni girişimlere ihtiyaç duyulduğunu da gözler önüne sermektedir.

b. GENÇTUR: Bir sosyal girişimcilik örneği olmasının yanı sıra başarılı bir sürdürülebilir iş modeline sahip olan GENÇTUR, 1979’dan bu yana toplumun yapısınaözgü ve yenilikçi hizmetler sunarak, ileri görüşlülüğü toplumsal faydayadönüştürmeyi başaran kurumlardan biri olarak hizmetini sürdürmektedir.

c. Buğday: Türkiye’de ekolojik yaşam alanında faaliyet gösteren Buğday Derneği, kurulduğu tarihten bu yana katma değer yaratan % 100 Ekolojik Pazar, BAHÇE ve TaTuTa gibi projelere imza atarak ekolojik yaşam bilincinin ve duyarlılığının gelişimine katkıda bulunmuştur. Faaliyetlerini bireysel atılımlar olarak lanse etmek yerine ekip ruhunu ön plana çıkaran Buğday Derneği, bozulma tehlikesiyle karşı karşıya olan ekolojik dengenin korunması yolunda insana ve doğaya karşı bütünsel bir yaklaşımı benimseyen bir kurumdur.

d. Çöp(m)adam: Atık malzemelerden yaratıcı ve sürdürülebilir ürünler üreten Çöp(m) adam, Ayvalık’ta kurduğu atölyesinde yörede yaşayan kadınlara iş imkânı sunarak ve ortaya konulan emeğin karşılığını alma fikrini benimseyerek yola çıkmıştır. Ana sponsor Unilever’den alınanların yanı sıra yerel halktan ve belediyelerden toplanan ambalaj, cam ve plastik gibi atıkları eğlenceli ürünlerin üretiminde değerlendiren Çöp(m)adam, kadınlara istihdam yaratması ve atık yönetimine katkıda bulunması bakımından karakteristik bir sosyal girişim olarak ön plana çıkmaktadır.

e. KEDV: 1986 yılında kadın emeğini değerlendirmek, kadınların yaşam kalitesini artırmak ve ekonomik durumlarını güçlendirmek amacıyla kurulan KEDV, dar gelirli kadınların yaratma gücü ve hayat deneyimlerinden gelen uzmanlıklarına inanır. Kâr amacı gütmeyen bir sivil toplum örgütü olan KEDV; merkezi ve yerel yönetimler, üniversiteler ve özel sektör kuruluşları ile iletişim içerisindedir. Birleşmiş Milletler ve Dünya Bankası gibi kuruluşlarca düzenlenen bölgesel ve küresel toplantılara katılımının yanı sıra, KEDV aynı zamanda Citibank, Ideefixe, Estore ve Microsoft gibi şirketlerle ve kendi gönüllüleriyle çalışmaktadır.

Sosyal sorunlara yeni bir bakış açısı sağlayacağı düşünülen özellikle sivil toplum kökenli olarak gelişen sosyal girişimcilik faaliyetleri bu nedenlerden ötürü önemli görülmektedir. Çünkü sosyal girişimciliğin sorunun kalbine inip, yerel davranıp, kalkınma ve gelişmeyi sürekli kılma yoluyla sistemi tümden dönüştürebileceği beklentisi bulunmaktadır.

122 Nitekim sosyal girişimcilik, uygulama alanını küresel boyutta sürekli genişletirken giderek daha fazla sayıda ülke ekonomisinde katalizör etkiye sahip olmaya başlamıştır (Güler, 2011).

123

Uygulamalar

1) Alan ile ilgili yazılmış eserlerden tavsiye edilen okuma kitapları; Belen Ertuğrul, Taylan Demirkaya; Girişimciliğin Altın Kuralları: 30 Uzmandan 300 Altın Öneri, İstanbul, Optimist Yayınları, 2012.

2) Özdevecioğlu, Mahmut, Mustafa Karaca; Girişimcilik, Girişimci Kişilik:

Kavram ve Uygulama, Konya, Eğitim Kitabevi, 2015.

124

Uygulama Soruları

1) Girişimcilik ruhunu çevreleyen faktörler nelerdir?

2) Beş Faktör Kişilik Modeli hakkında detaylı bilgi veriniz.

3) Sosyal girişimciliği etkileyen kişilik özellikleri nelerdir? Bilgi veriniz.

4) Duygusal değişkenlik ile sosyal girişimcilik arasında nasıl bir bağlantı kurulabilir?

125

Bu Bölümde Ne Öğrendik Özeti

Bu bölümde özellikle son 20 yıllık zaman diliminde hem teorik hem de uygulamada adı sıklıkla geçen ve kar gütmeyen işletme yapılarını ilgilendiren sosyal girişimcilik kavramı üzerine odaklanılmıştır. Ayrıca sosyal girişimciliğin piyasa üzerinde ortaya çıkardığı etkiler tartışılmış; son olarak da Türkiye’de sosyal girişimciliğin boyutları hakkında bilgi verilmiştir.

126

Bölüm Soruları

1) Sosyal girişimcilik ne demektir? Sosyal girişimciliği diğer girişimcilik türlerinden ayırt eden belirgin faktörleri nelerdir? Tartışınız.

2) Sosyal girişimciliğin iş gücü piyasaları üzerinde yarattığı etkiler hakkında bilgi veriniz.

3) Türkiye’de sosyal girişimciliğin gelişimi hakkında bilgi veriniz.

127