Türkiye’de Elma Tüketimi ve Değerlendirilmesi

Dünya’da kişi başı elma tüketiminin en yüksek olduğu ülkeler arasında Türkiye yer almakta olup, 2007’de tüketimin ortalama 31 kg üzerinde olduğu saptanmıştır. Türkiye’deki elma tüketicileri lezzet açısından genellikle “Red Delicious” ve “Golden Delicious” çeşitlerini tercih etmektedir (OECD-FAO, 2015: 47). Türkiye 2013 yılında kişi başına elma tüketim miktarı açısından 33.51 kg ile Dünya’da 7. sırada yer almıştır (FAOSTAT, 2016).

Üretilen elmaların geneli yurtiçinde satılmakta olup, çok az bir kısmı tüccarlar aracılığıyla yurtdışına satılmaktadır. Bunun dışında küçük çaptaki meyve üreticilerinin ürünlerini satın alarak depolayan, yerel perakendecilere pazarlayabilen ya da dış pazarlara ulaştırabilen, her biri birkaç meyve üzerine uzmanlaşmış 180 adet büyük işletme bulunmaktadır. 2016 yılı elma üreticileri açısından pek de iç açıcı bir dönem olmamıştır. Elma’nın toptan kg değeri 1 TL’nin altında seyretmekte, bazı bölgelerde

ise bu değer 0,6 TL/kg’ye kadar düşmekte olup, birim maliyetlerin ise yaklaşık olarak 0,6 TL/kg olduğu saptanmıştır (Atalaysun, 2016).

Elma pazarındaki en önemli etkenlerden birisi çeşit ve standardizasyon çalışmalarıdır. Yapılan araştırmalar sonucunda üretimi öngörülen başlıca elma çeşitleri; Granny Smith, Starking Delicious, Golden Delicious, Skyline Supreme, Starkrimson Delicious, Starkspur, Black Stayman Improved 201, Mutsu, Gloster 69, Prima, Starkearliest, Beacon, Vista Bela, JeseyMac ve Summerred’dir. Elma, TSE (Türk Standartları Enstitüsü) tarafından üç kaliteye ayrılmış olup, bunlar; Ekstra, I. ve II. Sınıf’tır (İTO, 2003: 11-12).

Elma, genellikle yaş tüketilebilen meyveler arasında yer almaktadır. Ağaçtan toplanacak meyvelerin hasat olgunluğuna ulaşmasıyla birlikte kısa bir süre içerisinde soğuk hava depolarına sevk edilmesi ve uygun şartlarda depolandığı takdirde tüketici taleplerine bir yıla kadar cevap verebilmesi beklenmektedir. Elmaların soğuk hava depolarında depolanmasıyla ilgili Isparta ilinde yapılan araştırmaya göre: Golden Delicious 7,5 ay, Starking Delicious 7,4 ay, Granny Smith 7,6 ay, Fuji ve Starkrimson Delicious çeşitleri ise 8 ay saklanabilmektedir (Örmeci Kart, 2012: 38-39).

Elma, yaş meyve olarak tüketilmekle birlikte gıda endüstrisinde dönüştürülerek de farklı biçimlerde değerlendirilebilmektedir. Bunlardan en çok bilineni meyve suyu üretimi olup, Türkiye’de 1960’lı yıllardan itibaren başlayan üretim 2000’li yıllarda gerek teknolojik gelişmeler gerekse ürün çeşitlendirme yoluyla büyük bir ivme kazanarak, iç ve dış pazara sunulmaktadır. Son yıllarda iç pazardaki tüketicilerin genel eğilimlerinin %100 meyve suyuna yönelmesinden dolayı özellikle elma suyu üretiminde kayda değer gelişmeler yaşanmıştır (TCEB, 2012: 1).

İKİNCİ BÖLÜM

TÜRKİYE MUHASEBE STANDARDI 41TARIMSAL

FAALİYETLER STANDARDINA GÖRE TARIM MUHASEBESİ

Muhasebe; işletme adı verilen kuruluşlardaki kaynaklarının oluşumunu, bunların kullanım biçimlerini ve amaçlarını göstererek kaynaklardaki artış ve azalışlar hakkındaki finansal özellikteki verileri sınıflandırarak kaydeden, düzenleyen ve bu bilgileri çözümleyerek özetleyen, finansal göstergeleri ortaya koymak üzere raporlayarak ilgili kişi ya da birimlere iletimini gerçekleştiren bilim dalıdır (Sevilengül, 2014: 3).

Kavramsal açıdan; genel muhasebe, maliyet ve yönetim muhasebesi olmak üzere üç ayrı bölümde incelenmektedir. Uzmanlık muhasebeleri olarak isimlendirilen, işletmelerin faaliyetlerine yönelik ayrımlardan dolayı ortaya çıkmış; banka, sigorta, inşaat, konaklama, dış ticaret ve tarım muhasebesi gibi muhasebe dallarının uygulanmasında muhasebenin üç bölümünden de faydalanılmaktadır (Acar ve Tetik, 2014: 10).

Tarım sektörü insanların gıda ihtiyaçlarını karşılaması, diğer sektörlere girdi sağlaması ve geniş bir çalışma sahası oluşturmasından dolayı Dünya’da stratejik bir öneme sahiptir.

Tarım işletmelerinin tanımlanabilmesi için sermaye yapısı ve yıllık faaliyet sonuçlarının bilinmesi bir gerekliliktir. Öte yandan bu bilgilerin düzenli ve sistematik bir biçimde saptanması ve çözümlenmesi de gerekmektedir. Tarım işletmelerinin çözümlenmesindeki temel amaç işletme başarısının ölçümü ve kaynak kullanımının en uygun derecede gerçekleştirilmesidir (Rehber ve Tipi, 2005: 27). Tarım işletmelerinde çözümleme yapabilmek için gerekli veriler muhasebe kayıtlarından elde edilmektedir. Çözümleme için gereken bilgilerin elde edilmesi tarım muhasebesinin görevi olmasına karşın kayıtların tutulması ölçümden ziyade yasal zorunlukları yerine getirilebilmek içindir (İnan, 2016: 253).

Tarım işletmeleri; tedarik, üretim, pazarlama süreci ve finansal yapıları bakımından diğer sektörlerde faaliyet gösteren işletmelerden ayrılmaktadır. Bu

bağlamda tarım işletmelerinde finansal olayları muhasebeleştirme sürecinde tarım muhasebesinden yararlanılmaktadır.

Tarım muhasebesi; tarım işletmelerinin üretim dönemindeki faaliyetlerinin muhasebe sürecine yansıtılmasını sağlayarak elde edilen muhasebe kayıtlarını amaca uygun bir biçimde özetleyen, çözümleme yapan ve bu çözümlemeden elde edilen sonuçları amaçlar doğrultusunda yorumlayan bir muhasebe dalıdır (Aras, 1988: 2).

Uzmanlık muhasebeleri içerisinde yer alan tarım muhasebesinde; tarım işletmesi kayıtları, genellikle istatistiki bilgileri bünyesinde barındırmaktadır. Bunlara; bitkisel üretim kayıtları, hayvansal üretim kayıtları, yem kayıtları, süt kayıtları, iş gücü kayıtları, gübre kayıtları, bitki koruma kayıtları vb. kayıtlar bu duruma örnek olarak verilebilir (Aras, 1988: 3-4).

Ekonomik açıdan tarım muhasebesi tarım işletmelerinin sahip olduğu varlıklar ve bunlarla ilgili değişimleri (artış ve azalış) kaynağı itibariyle izleyen, alacak, borç, kâr ve zarar gibi finansal olayları nitelendirilerek faaliyet sonuçlarının ortaya konulması sağlayan, planlama, denetim ve kontrol işlevlerinin yerine getirilebilmesini gerçekleştirmeye ve fırsat maliyeti açısından tarımsal faaliyetlerin ve üretim miktarının belirlenmesinde kilit rol üstenmektedir. İşletmelerde bir üretim dönemi içerisinde gerçekleştirilen finansal özellikteki işlemlerin kayıt altına alınarak, belli bir düzene göre sınıflandırılması, özetlenmesi, genel ve üretim birimleri açısından çözümlenerek yorumlanması tarım muhasebesinin önemini vurgulamaktadır (Çetin ve Tipi, 2011: 5).