Dipnotlarda Açıklanması Gereken Durumlar

Canlı varlıklarla ilgili genel açıklamalar: “Tarım işletmeleri, her bir canlı varlık grubu için (tüketilen ve taşıyıcı canlı varlıklar veya olgunlaşmış ve olgunlaşmamış canlı varlıklar arasında) ayrım yapmak suretiyle sayısal açıklamada bulunulması konusunda teşvik edilir. Örneğin; işletme, tüketilebilir canlı varlıklar ile taşıyıcı canlı varlıkların defter değerlerini grup olarak açıklayabilir ve söz konusu kayıtlı değerlerini olgunlaşmış ve olgunlaşmamış canlı varlıklar olarak ayrıştırabilir. Yapılan ayrıştırma işlemi, gelecekteki nakit akışlarının zamanlaması konusunda faydalı bilgiler sağlayabilir. Tarım işletmeleri ayrıştırmadaki amacını açıklamalıdır” (TMS 41, md: 43).

“Tarım işletmelerinde finansal tablolarla birlikte sunulan başka bir bilgide yer almadıkça; her bir canlı varlık grubunu içeren faaliyetlerinin özelliği ve dönem sonundaki her bir canlı varlık grubu, dönem boyunca elde edilen tarım ürünlerinin finansal olmayan ölçüm veya öngörüleri yer almalıdır” (TMS 41, md: 46).

Sözleşmeler, ipotekli borçlar ve finansal riskler: “Tarım işletmesinde tasarruf hakkı sınırlanmış ve defter değerleri borçlar için ipotek edilmiş canlı varlıklar bulunup bulunmadığını var ise bunların defter değerleri, canlı varlıkların geliştirilmesi veya edinilmesine ilişkin taahhüt tutarları ve tarımsal faaliyetle ilgili finansal risk yönetim stratejileri açıklanmalıdır” (TMS 41, md: 49).

Canlı varlıkların dönem başı ve dönem sonundaki değer farklılıkları: Tarım işletmesi canlı varlıkların kayıtlı değerlerindeki dönem başı ve dönem sonu oluşan farklıklar ile ilgili ayrıntıları belirtmelidir.

“Bu ayrıntılar: gerçeğe uygun değer ile satış maliyetleri arasındaki farktan dolayı meydana gelen kâr veya zarar, satın almalardan kaynaklanan artış, TFRS 5 kapsamında satışlar ve satış amaçlı elde tutulan (veya satış amaçlı elde tutulan bir gruba eklenen) canlı varlıklar ile ilişkilendirilebilen azalmalar, hasattan kaynaklanan değer kaybı, işletme birleşmelerinden kaynaklanan artış, finansal tabloların farklı bir para birimine ya da yurtdışındaki bir işletmenin finansal tablolarını raporlayan işletmenin finansal tablolarında kullandığı para birimine çevrilmesinden kaynaklanan net kur farkları ve diğer farklılıklardır” (TMS 41, md: 50).

Doğa olayları sonucu kayıpların oluşması: Tarımsal üretim sürecinde doğa egemenliği bulunması nedeniyle sürekli risk ve belirsizlikler bulunmakta ve bunun sonucunda üretim açısından olumsuz durumlar ortaya çıkabilmektedir. Tarım işletmelerinde gelir ve giderler üzerinde önemli bir etkiye neden olan bir olayın gerçekleşmesi durumunda, o kalemin özelliği ve değeri “TMS 1 Finansal Tabloların Sunuluşu” Standardı uyarınca açıklanmalıdır (TMS 41, md: 53). Örneğin; elma’da karaleke (Venturia inaequalis), kımızı örümcek (Red spider) gibi hastalık ve zararlıların kalite, verim ve ürün değeri üzerinde olumsuz etkileri, ilkbahar geç donlarından kaynaklı ürün miktarı azalışı, hasat dönemi öncesi meydana gelen dolu yağışının ürün miktar ve kalitesindeki etkileri, dikilen elma fidanlarının kemirgenler nedeniyle kuruması, yaban domuzu nedeniyle zarar görmesi gibi nedenler dipnotlarda belirtilmelidir.

Canlı varlıklarda değer düşüklüğünün değerlemesi: Cari dönem boyunca canlı varlıkların, maliyetlerinden birikmiş amortisman ve birikmiş değer düşüklüğü karşılıklarının düşülmesi esasına göre (TMS 41, md: 30) ölçülmeleri durumunda, tarım işletmesi, o canlı varlıkların elden çıkarılmasıyla ilgili oluşan gelir ve zararları muhasebeleştirir. Dönem başı ve dönem sonunda canlı varlıkların değer farklılıkları 50. madde (TMS 41, md: 50) kapsamında değerlendirilecek ise o canlı varlık tutarları ayrıca açıklanır. Buna ek olarak canlı varlıklara ilişkin kâr veya zararın hesaplanmasında; değer düşüklüğü tutarları, değer düşüklüğü iptalleri ve amortismanlar açıklanır (TMS 41, md: 55).

Gerçeğe uygun değerin kesin olarak belirlenememesi: “Gerçeğe uygun değerin kesin olarak belirlenemediği durumlarda, dönem sonundaki maliyetten birikmiş değer düşüklüğü ve amortisman çıkarılarak bu ölçüm gerçekleştirilir” (TMS 41, md: 30).

Bu varsayım sadece ilk muhasebeleştirme zamanında yok edilebilmekte olup, bu biçimde ölçülen ilgili varlık ya da varlıkların elden çıkarılacağı ana dek aynı şekilde ölçümüne devam edilmektedir (TMS 41, md: 31). Gerçeğe uygun değer güvenilir bir biçimde belirlemezse ilk ölçüm satın alma ya da üretim maliyetleri (imal etme) üzerinden yapılabilmektedir (Lefter ve Roman, 2007: 17).

“Bu ölçümde; canlı varlığın türü, gerçeğe uygun değerin ölçülememe sebepleri, eğer olanağı varsa bu değerin öngörülebilen aralıkları, amortisman hesaplama

yöntemi, ekonomik ömür, amortisman oranları, dönem başı ve dönem sonu itibariyle brüt defter değerleri ve birikmiş amortismanları (birikmiş değer düşüklüğü karşılıklarıyla toplanmak suretiyle) dipnotlarda belirtilmelidir” (TMS 41, md: 54).

TMS 20 Devlet Teşvikleri Standardı bu yöntemle ölçülen yani gerçeğe uygun değeri kesin olarak belirlenemeyen teşviklerde uygulanmaktadır (TMS 41, md: 37).

Gerçeğe uygun değerin kesin olarak belirlenebilir hale gelmesi: “Gerçeğe uygun değerin kesin olarak belirlenemediği durumlarda, dönem sonundaki maliyetten birikmiş değer düşüklüğü ve amortisman çıkarılarak bu ölçüm gerçekleştirilir. Gerçeğe uygun değerin belirginleşmesi durumunda, gerçeğe uygun değerden satış için katlanılan giderler çıkarılarak değerlendirme gerçekleştirilir” (TMS 41, md: 30).

Gerçeğe uygun değeri belirgin duruma gelen; o canlı varlığın tarifi, gerçeğe uygun değerin ölçülebilir duruma gelme nedenleri ve değişimin etkileri açıklanmalıdır (TMS 41, md: 56).

Devlet teşvikleri: “Tarım işletmeleri, tarımsal faaliyetler ile ilgili olarak teşvik aldıklarında; finansal tablolara yansıtılan devlet teşviklerinin niteliği ve kapsamı, devlet teşviklerine ilişkin yerine getirilmemiş koşullar ve diğer ihtimaller ile devlet teşviklerinde meydana gelmesi beklenen önemli düşüşleri dipnotlarda belirtmeleri gerekmektedir” (TMS 41, md: 57).