Türkiye Özelinde Orta Gelir Tuzağından Kaçınma ve Çıkış Yolları

Orta gelir tuzağı yönünden öne çıkan çalışmalar bağlamında orta gelir tuzağı yönünden Türkiye’nin değerlendirilmesinden sonra, bu başlık altında Türkiye özelinde orta gelir tuzağından kaçınma ve çıkış yolları makro, mikro ve sektörel yönden değerlendirmeye tabi tutulacaktır.

2.5.2.1.Makro Politikalar

Bir ekonomi için piyasaların aktif işleyişini devam ettirmesi, piyasa için istikrar koşullarının devam ettirmesi makro boyutta önlemlerin alınması ile ilgilidir. Bu kapsamda para ve maliye politikaları sistemin düzenli işlemesi için önem arz eden iki unsurdur. Buna göre; basiretli para politikaları ile fiyat istikrarının sağlanması gerekmektedir. Yine para politikasına uyumlu disiplinli bir maliye politikası uygulanması elzemdir. Maliye politikası kapsamında ayrıca para politikasının etkinliğinin artırılması, yatırımların en önemli koşullardan biri olan ulusal tasarruf miktarlarının artırılması ve vergiden elde edilecek gelirin uzun sürede istikrarını koruması için kayıt dışı ekonomi ile mücadele edilmesi gerekmektedir (MÜSİAD,2012:105-108).

2.5.2.2.Mikro Politikalar

Piyasalarda yer alan her sektörde ve sektörün içinde bulunan her işletme için kaynakların etkin kullanılarak özellikle uluslararası düzeyde rekabet avantajını elde edebilmek için uygulanması gereken politikalar mikro politikalar olarak tanımlanabilir. Bu politikalar kendi içinde üretim, teknoloji, istihdam, eğitim, yatırım ve tasarruf politikası olarak ayrıma tabi tutulabilir. Üretim politikası kapsamında; uluslararası düzeyde rekabet edebilirliğin artırılması için önem arz eden husus ihracattaki başarılardır. Bu kapsamda

74

ihracata yönelik üretimin teşvik edilmesi, ihracatta ürün yelpazesinin geniş tutulması, ihracatta hem bulunulan pazarda hakimiyetin elde edilmesine hem de yeni Pazar arayışları noktasında çalışılmalıdır. Yine ithal ikameci bir anlayışla, görece üstün olunan noktaların üretim politikalarında öncelikli olarak dikkat edilmesi gerekmektedir. Yine üretim politikası açısından yerli üretimin artırılması için yerli malı kullanımının teşvik edilmesi gerekmektedir (MÜSİAD, 2012:108-110).

Teknoloji politikası açısından da şu hususlara yer verilebilir. Teknoloji politikası bilindiği üzere değer katan ürünlerin üretiminin artırılması ve büyümenin sağlanması için ön koşullardan biridir. Bu kapsamda; araştırma geliştirme yatırımları ve inovasyon yeteneğinin artırılması, fikri mülkiyet ve patent haklarının artırılması ve korunması gerekmektedir (Yıldız, 2015:160-164). Yine gelişmiş bilgi iletişim teknoloji altyapısının oluşturulması, hem yeni ürünlerin üretilmesi hem de üretim, satış, tedarik vb. gibi hususlarda ciddi maliyet avantajı elde etmeyi, etkinliğin artırılmasını yardımcı olacaktır (Çobanoğulları ve Eroğlu, 2017:265).

İstihdam politikası hiç şüphesiz işsizlik oranlarının azaltılmasında, istihdamın veriminin artırılması vb. gibi noktalarda önem taşımaktadır. Bu politika kapsamında; işgücüne katılım oranının artırılması, kadınların işgücü piyasalarına girme noktasında engellerin kaldırılması, yasal mevzuat çerçevesinde işçi alımı ve çalıştırma konusundaki kurallar ve maliyetlerde (vergi yükleri, sosyal güvenlik prim yükleri vb.) yaşanan katılıkların giderilmesi gerekmektedir. Ayrıca işgücü verimliliğinin artırılması (saat başı ücret, performansa dayalı ücret, çalışanlara verilecek eğitimin artırılması vb.) ve iş güvenliği hakkında yasal mevzuatın tekrar gözden geçirilmesi (iş kazaları yönünden sadece işverene bütün yükün yüklenmemesi, denetime önem verilmelidir.) istihdam politikasının etkin bir şekilde uygulanması için gerekli hususlardandır (MÜSİAD, 2012:112-115).

Eğitim politikası da Türkiye için önem arz eden hususlardan biridir. Bu politika kapsamında eğitimde, ezbercilikten kaçınılan daha çok düşündürmeye yönelik bir sistem ve eğitim sisteminin çok yönlü (Piyasalardaki gelişmelere farklı pencerelerden bakabilen, vizyoner kişilerin yetiştirilmesi) ve süreklilik (yaşam boyu eğitim anlayışının getirilmesi) arz edecek şekilde olması gerekmektedir. Yine eğitim politikaları dizayn edilirken, eğitim içeriğinin piyasanın ihtiyaçlarına hitap edecek şekilde seçilmesi ve eğitime tabi kişilerin piyasadaki ilgili meslek hakkında gerek teorik gerekse de pratik (zorunlu mesleki staj) bilgi edinilmesinin sağlanması uygun olacaktır (MÜSİAD, 2012:115-117).

Yatırım politikası açısından da şu hususlara yer verilebilir. Öncelikle yatırımcıların risk almasını sağlayacak ortamın oluşturularak siyasi belirsizliklerin azaltılması ve çeşitli mali avantajlar sağlanarak yatırımcılar için yatırım ortamının iyileştirilmesi gerekmektedir. Yine yurtdışında bulunan yatırımcıları ülke içinde yatırım yapmaları noktasında ülkeye çekebilmek için etkin tanıtımın yapılması, ülke içinde taşımacılık faaliyetlerinin daha verimli olabilmesi için gerekli altyapı çalışmalarının (örneğin demiryolu ağlarının geliştirilmesi) yapılması, bölgesel gelişime gerekli desteklerin verilerek üretim ve istihdamın ilgili bölgelerde artırılmasının sağlanması bu politika kapsamında uygun olacaktır. Ayrıca yatırım politikası açısından, dışa bağımlılığın azaltılarak yatırımların ulusallaştırılması son derece önemlidir (MÜSİAD, 2012:117-121).

Mikro politikalar arasında en önemli politikalardan biri de hiç şüphesiz tasarruf politikasıdır. Çünkü ulusal tasarruf miktarı yerli sermayenin oluşmasında ve gelişmesinde önemli makro göstergelerden biridir. Ulusal tasarruf miktarının yetersiz olması durumunda yatırımlarda ve büyüme oranlarında bir düşüş meydana gelmektedir. Aynı zamanda yatırım için ya yabancı tasarruflara başvurmak ya da yatırımlardan vazgeçilmek zorunda kalınacaktır. Bu açıdan ulusal tasarruf miktarının artırılması, yatırım miktarının genişlemesine, dışa bağımlılığın azalmasına, kalkınma ve büyümede artışa yardımcı olacaktır (Yıldız, 2015:159). 

2.5.2.3.Sektörel (Mezo) Politikalar

Bu politikalar kapsamında, piyasalardaki çeşitli sektörlerin verimliliğinin artırılması için hangi hususların ortaya çıkarılması gerekli olduğu incelenebilir. Bu politikalar kapsamında bazı sektörlerde gelişimin sağlanabilmesi için neler yapılması gerekli olduğu hususunda şu örnekler verilebilir.

Makine sektörü açısından politika değerlendirildiğinde; öncelikle makine sektöründe imal edilen ürünlerin diğer birçok sektörde kullanılmasından dolayı bu sektörün stratejik bir sektör olarak kabul edilmesi, sektörde araştırma geliştirme faaliyetleri artırılarak (bu kapsamda, sanayicilerle üniversitelerin ortak bir payda da teknolojik geliştirme bölgelerinde faaliyete geçmeleri sağlanabilir) sektörün rekabet avantajının elde edilmesinin sağlanması ve yerli makine alımının teşvik edilmesi sağlanabilir (MÜSİAD, 2012:122-123).

Örnek verilebilecek bir diğer sektör bilişim sektörüdür. Bu sektör bağlamında; bilişim noktasında üretici konuma gelmek, yine diğer sektörlerin gelişimde önemli bir unsur olduğundan yazılımın makine sektöründe olduğu gibi stratejik sektör olarak kabul edilmesi,

76

teknoloji eğitiminin bireylerin erken yaşlarından itibaren yaygınlaştırılması gerekmektedir (MÜSİAD, 2012:124).

Politikalar kapsamında önemli bir diğer sektör hiç şüphesiz enerji sektörüdür. Enerji sektörü kapsamında, yeni tesislerin kurulmasının sağlanması (özellikle ithal kalemlerinden petrokimya tesisleri kurulmalı), kömürün değerlendirilmesi (bu kapsamda yeni kömür rezervlerinin tespiti, verimli hale getirilmesi, değerlendirilmesi), elektrik üretimi için gerekli olan hidroelektrik santrallerinin ve enerji bağımlılığının azaltılması için nükleer santrallerinin kurulması ve ülkenin ciddi potansiyele sahip olduğu jeotermal kaynaklarının kullanılmasının artırılması gerekmektedir (MÜSİAD, 2012:125-126).

Bu sektörler haricinde hizmet ihracatının en önemli dinamiği olan turizm sektöründe (Tarihi, kültürel ve doğal varlıkları içeren iç turizmin geliştirilmesi, turizm envanterinin etkin kullanılması, ulaşım altyapısının bütünleştirilmesi, turizm yatırımlarının özendirilmesi, vb.), toplumsal kalkınmanın başlıca göstergelerinden olan sağlık sektöründe (Özel sektörün teşvik edilmesi, yerli üretim teşviki, sektörde inovasyon ve teknolojinin hakim kılınması vb.) çeşitli çalışmaların yapılması gerekmektedir (MÜSİAD, 2012:122-131).

Üçüncü bölüme genel olarak bakıldığında, Türkiye ekonomisinin tarihsel gelişimi, sektörel yapısı, ihracat ithalat yapısı, firma yapısı incelendikten sonra, orta gelir tuzağı yönünden Türkiye ekonomisinin değerlendirilmesi ve Türkiye ekonomisinin orta gelir tuzağından kaçınma veya çıkış yolları makro, mikro ve sektörel yönden değerlendirilmiştir. Bir sonraki bölümde, çalışmanın diğer bir konusu olan kamu teşvikleri izah edilecek, ardından Dünya ekonomileri arasında orta gelir tuzağından sıyrılmış bazı ülke ekonomilerinin kalkınmaları ve kalkınmalarında kamu teşvik politikalarının rolü incelenmeye çalışılacaktır.