TÜRKĠYE AYAKKABI SEKTÖRÜ

Yapılan kaynak taramaları sonucunda T.C. Ekonomi Bakanlığının , Ġhracat Genel Müdürlüğü, Tekstil ve Konfeksiyon Ürünleri Daire BaĢkanlığı‟nın 2014 yılında yayınladığı Ayakkabı Sektörü, Sektör Raporu‟ndan daha güncel bir veriye ulaĢılamamıĢtır. Bu nedenle bu bölümde Ekonomi bakanlığının bu raporundan elde edilen verilere yer verilmiĢtir.

Üretim

1950 yılından itibaren küçük sanayi görünümünü kazanmaya baĢlayan ayakkabı sanayi, son yıllarda önemli geliĢmeler kaydetmiĢtir. Özellikle 1980‟li yıllarda sektörde oldukça ciddi sayılabilecek makine parkı yatırımları yapılmıĢ ve böylelikle sektörün %30-35‟i sanayileĢmesini tamamlamıĢtır. Sektörde üretimin % 65-70‟i ise yarı makineleĢmiĢ iĢletmeler tarafından gerçekleĢtirilmektedir.

Sosyal Güvenlik Kurumu‟nun 2013 yılına iliĢkin yayınladığı verilere göre, deri ve deri mamulleri sektöründe 65.813 kiĢi istihdam edilmekte olup, 6.887 iĢletme bu sektörde iĢtigal emektedir. Sektördeki iĢletmelerin çoğunluğu Ġstanbul ve Ġzmir‟de yoğunlaĢmıĢtır. Üretici iĢletmelerin yaklaĢık %50‟si Ġstanbul‟da faaliyet göstermektedir. Ġzmir, Konya, Bursa, Ankara, Gaziantep, Manisa, Denizli, Adana, Malatya, Çorum (Ġskilip) ayakkabı üretiminin yapıldığı diğer önemli Ģehirlerdir.

78

500 milyon çift üretim kapasitesi olduğu söylenen ayakkabı sektörümüzde, fiilen 280 milyon çift üretim yapılmaktadır.

Sektörde son yıllarda askeri ayakkabılar, botlar ve iĢ ayakkabıları üretiminde hızlı bir geliĢme göze çarpmaktadır. Uluslararası standartlara uygun üretimin gerçekleĢtirildiği sektörde CE iĢaretli ayakkabılar ülkemizde satıĢa sunulmakta ve AB ülkelerine ihraç edilmektedir.

Ayakkabı makineleri ve ayakkabı yan sanayi üretimi kapasite ve teknoloji olarak geliĢmiĢtir. Ayakkabı yan sanayi üretiminin toplam ayakkabı sanayi üretimi içindeki payı ise % 5 dolayındadır. Üretim çeĢitlilik açısından zengindir. Taban, ökçe, kalıp, vardola ihraç edilmektedir. Ayakkabı yan sanayi baĢta Ġstanbul olmak üzere, Ġzmir ve Ege Bölgesi, Konya ve Gaziantep‟te yoğunlaĢmıĢtır.

Ülkemizde ayakkabı üretiminde geleneksel ve enjeksiyon yöntemi olmak üzere iki yöntem kullanılmakta olup, daha çok geleneksel yöntem tercih edilmektedir. Bu yöntemde saya ve taban ayrı aĢamalarda üretilerek birbirlerine yapıĢtırma veya yapıĢtırma/dikme veya enjeksiyon yöntemlerinden biriyle monte edilmektedir.

Ġhracata dönük çalıĢan üreticiler, alıcılar tarafından talep edilen standarda uygun üretim yapmaktadırlar. Türk ayakkabı sanayi ve ayakkabı yan sanayi çevre konularında duyarlıdır. Son yıllarda tasarıma yönelen Türk ayakkabı sektöründe modaya uygun koleksiyonlar hazırlanmaktadır. Ayakkabı sektöründe eğitim faaliyetlerine de önem verilmektedir. Sektördeki dernek ve kuruluĢlar biraraya gelerek Türkiye Ayakkabı Sanayi AraĢtırma, GeliĢtirme ve Eğitim Vakfı (TASEV)‟nı kurmuĢlardır. Sektörün tasarım konusundaki nitelikli eleman açığını karĢılamak için Mimar Sinan Üniversitesi bünyesinde iki yıllık “Ayakkabı Tasarım Bölümü” açılmıĢtır. Yine tasarım konusunda genç yetenekleri ortaya çıkarmak için her yıl çeĢitli tasarım yarıĢmaları düzenlenmektedir(http://www.ibp.gov.tr). Ġhracat

Ayakkabı sanayinde sahip olunan avantajlara rağmen, küçük atölye tipi üretim biçiminin hakim olması, kalifiye olmayan iĢgücü, ayakkabı yan sanayi girdilerinde standart ve kalite eksikliği ve ithalat rekabeti gibi yapısal sorunlar nedeniyle ihracat potansiyeli yeterince değerlendirilememektedir. 1990‟lı yılların baĢında ihracat, özellikle Rusya pazarı olmak

79

üzere canlanmıĢ ve 1997 yılında 200 milyon doları aĢmıĢtır. Ancak, daha sonraki yıllarda Rusya‟da yaĢanan büyük kriz Türk ayakkabı sanayini de büyük ölçüde etkilemiĢ, ihracatta düĢüĢ baĢlamıĢtır.

Sektör 2002 yılından itibaren yeniden toparlanma sürecine girmiĢ olup; 2008 yılında 344,9 milyon dolar olan ihracat, 2013 yılında 723,3 milyon doları yakalamıĢ ve bir önceki yıla göre % 32,5 oranında artmıĢtır. Dünya ayakkabı ihracatı içinde ise Türkiye‟nin payı % 0,46 olması, yurt içi piyasa odaklı üretim yapıldığını göstermektedir.

Ayakkabı sektörü ihracatının ürün gruplarına göre dağılımına baktığımızda ise ihracatımızın değer bazında yaklaĢık % 42,63‟ünü yüzü deriden mamul ayakkabıların oluĢturduğu görülmektedir. 2013 yılında 308,36 milyon dolarlık yüzü deriden mamul ayakkabı ihracatı gerçekleĢmiĢtir. Ġkinci önemli ürün grubunu ise dıĢ tabanı ve yüzü kauçuk veya plastik maddeden diğer ayakkabılar oluĢturmakta olup, 2013 yılı ihracatı 138 milyon dolardır.

2013 yılında ayakkabı ihraç ettiğimiz baĢlıca ülkeler arasında Rusya Federasyonu, Irak, Litvanya, Suudi Arabistan ve Ukrayna yer almaktadır. 2013 yılında söz konusu beĢ ülkeye 376,7 milyon dolarlık ihracat gerçekleĢtirilmiĢtir.

Almanya, Ġngiltere, Kırgızistan, Ġtalya ve Libya diğer önemli ihraç pazarlarımızdır. Ülke bazında ihraç pazarlarımızda çeĢitlenme olmasına rağmen ayakkabı ihracatımızın daha çok komĢu ve çevre ülkelere yapıldığı görülmektedir.

Ülkemiz ayakkabı sektörü ihracat açısından henüz arzu edilen seviyeye ulaĢamamıĢtır. Özellikle Ġspanya, Portekiz gibi Avrupalı üreticilerle rekabet edebilecek büyük bir arz potansiyeli vardır. Ancak bu potansiyel dünyada bilinmemektedir. Özellikle Ġspanya, Portekiz ve Ġtalya gibi Avrupalı ayakkabı üreticisi ülkelerle rekabet etmemiz için sektörün, firmaların ürünlerimizin tanıtımının yapılması gerekmektedir. Türk ayakkabı firmaları yeni pazar arayıĢlarını sürdürmekte, var oldukları pazarlarda pazar paylarını artırmaya çalıĢmaktadırlar; özellikle Batı Avrupa ülkelerine ihracat imkanlarını araĢtırmaktadırlar. Bu kapsamda sektör firmaları yurtdıĢındaki önemli uluslararası fuar ve sergilere katılmaktadır. GSD Shoe Fair-Düsseldorf, Micam Shoevent-Milano, Motexha Spring Fair- Dubai, Lineapella-Ġtalya ve Mosshoes-Moskova katılım sağlanan fuarların baĢında gelmektedir(http://www.ibp.gov.tr).

80 Ġthalat

Türkiye‟nin ayakkabı ithalatı 1994 yılında 28,1 milyon dolar iken, 1997 yılında AB ile Gümrük Birliği‟nden hemen sonra 135,2 milyon dolar ile rekor düzeyde artmıĢtır. 2002 yılında bir önceki yıla göre hem AB ülkelerinden gerçekleĢtirilen ayakkabı ithalatı hem de uzak doğu ülkelerinden yapılan ithalat artmıĢtır ve toplam 116 milyon dolarlık ayakkabı ithal edilmiĢtir. Kriz yıllarında azalan ithalat 2002‟den sonra sürekli artarak 2013 yılında 992,95 milyon dolar gibi rekor bir seviyeye ulaĢmıĢtır.

Yıllar içinde ayakkabı ithalatımızın artmasının en önemli nedeni, AB ve Türkiye arasındaki Gümrük Birliği ile gümrük vergilerinin AB ülkelerine karĢı sıfırlanması, üçüncü ülkelere karĢı ise AB‟nin ortak tarifesi (OGT)‟nin adapte edilmesi nedeniyle mevcut gümrük vergilerinde %60-70‟ler oranında indirim durumunda kalınmasıdır.

Ayakkabı ithalatımızın yaklaĢık yarısı Çin‟den yapılmaktadır. Bu ülkeden 2013 yılında 537,3 milyon dolarlık ithalat yapılmıĢtır. Söz konusu ithalatın % 43‟ünü dıĢ tabanı, yüzü kauçuk veya plastik maddeden diğer ayakkabılar oluĢturmuĢtur.

Dünya ayakkabı üretimi içinde ilk üç ülke arasında bulunan ve dünya ayakkabı modasına yön veren Ġtalya ayakkabı ithal ettiğimiz ülkeler arasında üçüncü sırada gelmektedir. Bu ülkeden 2013 yılında 101 milyon dolarlık ayakkabı ithal edilmiĢ olup, bu ithalatın % 79‟unu yüzü deriden mamul ayakkabılar oluĢturmaktadır. Vietnam, Endonezya, Hindistan, Ġspanya ve Portekiz ise ayakkabı ithal ettiğimiz diğer önemli ülkelerdir. Ülkemiz, 2002 yılında toplam ayakkabı ithalatının % 41‟ini AB ülkelerinden gerçekleĢtirirken, 2004 yılından itibaren ithalatımız uzak doğu ülkelerine yönelmiĢ olup; 2013 yılı itibariyle ayakkabı ithalatımızın yaklaĢık % 83‟ü bu ülkelerden tedarik edilmeye baĢlanmıĢtır (http://www.ibp.gov.tr).

81