2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE ĠLGĠLĠ ARAġTIRMALAR
3.4. Verilerin Analizi
4.1.2. Erkek Ayakkabısı (Merdane) Günlük Model Üretim AĢamaları
1.1. Kalıp ve model profilinin çizilmesi
Erkek ayakkabısında model genelde 41 numara sağ tek ayakkabı kalıbı üzerinde hazırlanır. Model çalıĢması kalıbın dıĢ tarafından yapılır. Bu çalıĢmada da kalıp profili ve model profili çalıĢması birlikte yapılmıĢtır.
a) Bantlama: Tasarlanan model özelliğinden dolayı( tasarlanan ayakkabının iç ve dıĢ kısmı aynı ise yarım çalıĢılır) kalıbın yarısı ve ön kısmı bantlanır.
ġekil 124 : Bantlama
b)Ön ve arka ortasının belirlenmesi: Kalıp yarım çalıĢacağı için arka ve ön ortasını belirlenir.
116 Arka yükseklik 6cm olarak iĢaretlenir.
ġekil 126 : Arka yükseklik belirleme
Mezura ile tarak çevresinden tarak ölçüsü alınır ve tarak çizgisi çizilir.
ġekil 127 : Tarak ölçüsü alma
Tarak çizgisi üzerinde orta nokta bulunur ve iĢaretlenir.
117
Tarak çizgisi üzerinde belirlenen orta nokta ile arka yükseklik noktası doğru bir çizgi ile birleĢtirilerek ağız klavuz çizgisi belirlenir.
ġekil 129 : Ağız klavuz çizgisini belirleme
Bağcık ve ayna kısmını çizilir.
118 Bağcık takılacak yerler belirlenir ve çizilir.
ġekil 131 : Bağcık yerleri belirleme.
DikiĢ yapılacak yerlere iĢaretlemeler yapılır.
ġekil 132 : DikiĢ yerlerini iĢaretleme
Ön-orta ve arka-orta çizgilerinden kesim bıçağı yardımı ile bant kesilir.
119
Taban kısmı eğenin uç kısmı ile eğelenerek fazla bantlar çıkartılır.
ġekil 134 : Eğe ile bantların temizlenmesi
Bant dikkatlice kalıptan çıkartılır.
ġekil 135 : Bandın kalıptan çıkarılması
Çıkartılan bant dengeli bir Ģekilde mukavva üzerine yapıĢtırılır. YapıĢtırma yapılırken önce kampire noktası ve arkadan çizdiğimiz çizgi üzerinden tutarak düzgün bir Ģekilde yerleĢtirilir. KırıĢıklıklar düzeltilerek, çektirmeden deri bıçağının yuvarlak yeri yardımıyla düzeltmeler yaparak yapıĢtırma yapılır.
120 Model profili hazır
ġekil 137 : Model profili
Kalıbı çizerken burun ve ayna kısmına yapıĢtırılan ve çizim yapılan bant gerekli yerden kesilerek( ayna kısmı) çıkartılır.
ġekil 138 : Kalıptan ayna kısmının çıkartılması
Çizim yaparken yapılan iĢaretlemelere dikkat ederek bantlarda çizgiler karĢılıklı gelecek Ģekilde mukavvaya yapıĢtırılır.
121
Model kalıba çekilirken altta(tabanda) kalması gereken18 mm-2cm arası bir pay çizilir ve kesilir.
ġekil 140 : Payların çizilmesi
Cetvelle burun ve ayna kısmına karĢılık olarak yapıĢtırdığımız kısımda bulunan çizgiden hafif kesilir.
ġekil 141 : Burun ve aynaın kesilmesi
Ayakkabının iç kısmı daha büyüktür. Kalıbın iç kısmı kesilirken profilin alt kısmında bırakılan fazla pay üzerinden kesilir. DıĢ kısmı kesilirken pay katlanır ve o Ģekilde kesilir.
122
Modelin hatları kesilerek belirlenir. Bütün parçalar profil üzerinde kesilir, bıçağın tersi yada arkasıyla belirlemeleri yapılır. Ayna kısmında dıĢ ile iç aynı olmadığı için iç ile dıĢ arasında olan 7-8mm.lik fark belirlenir ve iĢaretlenir.
ġekil 143 : Model hatlarının kesilerek belirlenmesi
Ġç ve dıĢ ayna ayarları yapıldıktan sonra fazla olan karĢılık aynası kesilip çıkartılır.
ġekil 144 : KarĢılık aynasının kesimi
123
A-4 kağıt dikey olarak ikiye katlanır. Katlama çizgisinin üzerine ön ortası gelecek Ģekilde profil yerleĢtirilir. Kalıp(ıstampa) iki taraflı yüz kısmını çıkartılır. 0,5 kalemle bıçağın tersiyle geçilen yerlerden çizilir.
ġekil 145 : Istampanın kağıda çizilmesi
Bütün parçalar da iç dıĢ parçalarının ölçülerine dikkat edilerek, bindirme payları(8mm) iĢaretlenerek kalıp bütün olarak çıkartılır. Her parça kağıda çizilip kesildikten sonra profil üzerinden sağlaması yapılır.
ġekil 146 : Bindirme payları verilerek kağıda ıstampa çizimi
Kalıbın orta kısımlarına nokta Ģeklinde iĢaretleme yapılarak orta noktası belirlenir. .
124 Parçaların sağ – sol ayrımının yapılması için çentik atılır.
ġekil 148 : Sağ - sol çentiklerinin atılması
Kıvırma yapılacak yerlere 3-4 mm.lik kıvırma payı verilir.
ġekil 149 : Kıvırma paylarının verilmesi
Kapak parçası çizilirken kampire noktasından kaydırma – çektirmeler yapılarak yapılan çizim ile kavis verilmiĢ olunur.
125
Ağız parçasının kalıbı çıkartılırken, ağız kısmında bulunan tulumdan dolayı tulum payı (kıvırma payı) verilir.
ġekil 151 : Tulum çizimi
Çift yönlü çıkartılan bütün parçalar (kalıplar) mukavva üzerine çizilir.
126
Model profili zarf üzerine çizilir ve üzerine model özellikleri kullanılacak renkler vs. yazılarak stampa parçaları zarf içine yerleĢtirilerek kesime gönderilir.
ġekil 153 : Model profili
2.Kesim
a)Yüz parçalarının kesimi
Kesim yapılırken derinin esneme yönünde dikkat edilmelidir. Ayakkabının yüz ve ayna bölümleri derinin sırt kısmından kesilir. Bu ayakkabıda yüz parçalarında kullanılan deri dana derisidir. Stampanın kesim yaparken kaymaması için ağırlık kullanılır. Stampalar ayakkabının yüz kısmına yerleĢtirilir ve deri bıçağı yardımı ile kalıbın kenarlarından kesilir. ĠĢaretlenmesi gereken yerler deri kalemi(gümüĢ kalem) yardımı ile çizilir. Bu iĢlem birleĢtirme ve dikim yaparken sayacıya kılavuzluk yapar. Deri bıçağının arkası ile orta noktalar belirlenir.
127
Sağ sol ayrımını belirlemek için deriye çentikle iĢaretleme yapılır.
ġekil 155 : Çentik atma
Derinin üzerinde ispireli(lekeli-kesikli-bozuk) yerleri belirlemek için derinin kontrolü yapılır. Lekeli yere getirmeden sağ ve sol tekin kesimi yapılır. Binme payları gümüĢ kalem ile çizilir.
ġekil 156 : Saya parçasının kesimi
Ayna kısmında yer alan eki kapatması için yapılan parçadan sağlı sollu olarak toplam 4 parça kesilir ve iĢaretlemeleri yapılır.
128
Bağcık bölümünün stampası deri üzerine yerleĢtirilir ve dikkatlice kesilir. Deri bıçağının arka sivri tarafı ile bağcık noktaları iĢaretlenir.
ġekil 158 : Bağcık bölümünün kesilmesi
Ayakkabının arka bölümüne gelen kıyılık (yastık) kısmı kesilir. Bu kısım derinin esneyen bölümünden kesilir. Parçalar üzerinde ki bindirme payları çizilir.
ġekil 159 : Kıyılık kesimi
Ayna derinin sırt kısmından kesilir. Stampa deriye yerleĢtirilerek kesim yaparken kaymaması için ağırlık kullanılarak kesim yapılır. Derinin bindirme payları kalemle çizilir. Sağ ve sol parçalar kesilirken çentiğe göre kalıp yönü değiĢtirilerek yerleĢtirilir ve kesilir. Sağ- sol çentikleri atılır.
129
Ayakkabının yanak bölümünün ek parçası kesilir ve çizgileri çizilir.
ġekil 161 : Yanak bölümünün kesilmesi
Ayakkabının dil parçası kesilir ve çizgileri çizilir.
ġekil 162 : Dil kesimi
b)Astar parçalarının kesimi
Astarlama iĢleminde keçi derisi kullanılır. Ayakkabının astarlanacak parçaların kesimleri yapılır. Yüz astarı ayağa vurma yapmaması için mümkün olduğunca derinin yumuĢak yerlerinden kesilir.
Dil astar parçası yerleĢilir ve kesilir.
130 Astarın yan parçası, yüzey ile arka birleĢim parçası kesilir.
ġekil 164 : Yan astar parçalarının kesimi
Çoraplık parçası ayakkabının daha rahat sarması için genellikle derinin tersinden kesilir. Kesim iĢlemi tamamlandıktan sonra parçanın arkasına çentik atılır ve bindirme payları çizilir.
ġekil 165 : Çoraplık kesimi
Ayakkabının bilek kısmına yerleĢtirilecek olan parçalar 4 mm.lik pedlerden kesilir.
131 3. Saya
3.1. Tezgah ĠĢlemleri
a)TıraĢlama
TıraĢlama iĢlemi birleĢtirme yapıldığında parçalar üst üste bindiğinde kalınlık yapmaması için yapılır. TıraĢlama iĢlemi genellikle makinada yapılır ancak, deri ince ise elde tıraĢlama yapılır.
Bütün saya parçalarının binme paylarının olduğu yerler tıraĢlanır.
ġekil 167 : TıraĢlama
b)Ġlaçlama
BirleĢtirme yapmak için bindirme paylarına ilaç sürülür. BirleĢtirme yönüne göre bazı parçanın üstüne, bazı parçanın altına ilaç sürülür.
Ayna kısmının birleĢtirilmesi yapılır.
132
DikiĢ yapılan parçalara ve yapıĢtırılacak parçalara (ayna ve yüz parçaları) yapıĢtırılma yönlerine göre ilaç sürülür.
ġekil 169 : YapıĢtırıcı sürme
Sayanın yüzey kısmının yastık bölümü ilaçlanır.
ġekil 170 : Yastık bölümünün ilaçlanması
TıraĢlanan kıyılıklar ilaçlanır.
133
Dil parçasının bütün yüzeyine buruĢma yapmaması için çift taraflı olarak yapıĢtırıcı sürülür.
ġekil 172 : Dil parçasının ilaçlanması
Astar parçalarının birleĢme noktalarına ilaç sürülür.
ġekil 173 : BirleĢtirme noktalarına ilaç sürülmesi
DikiĢ yapılan yerlerin etrafına, sayaya, astara ve pedlere ilaç sürülür ve kurumaya bırakılır.
134
Saya üzerindeki bağcık yerine ve bağcık parçalarına ilaç sürülür ve kurumaya bırakılır.
ġekil 175 : Bağcık yerlerinin ilaçlanması
Ayna astarının yapıĢtırılacağı yerlere ilaç sürülür ve kurumaya bırakılır.
ġekil 176 : Aynanın ilaçlanması
Dilin birleĢme noktalarına ilaç sürülür ve kurumaya bırakılır.
135 c)YapıĢtırma
Sayanın yan parçaları yapıĢtırılır.
ġekil 178 : Yan parçaların yapıĢtırılması
YapıĢtırılan parçalar çekiçle vurularak sağlamlaĢtırılır.
ġekil 179 : Çekiçle yapıĢtırmanın sağlamlaĢtırılması
Sayanın yüz parçası ile ayna parçası birleĢtirilir. YapıĢtırma yapıldıktan sonra çekiçle vurularak sağlamlaĢtırılır.
136
Arka parçalar ilaç sürülen yerlerinden yapıĢtırılır ve çekiçle vurularak sağlamlaĢtırılır.
ġekil 181 : Arka parçaların yapıĢtırılması
Ġlaç sürülen kıyılık ve yastık bölümünün parçalarının yapıĢtırması yapılır ve çekiçle vurarak sağlamlaĢtırma yapılır.
ġekil 182 : Kıyılık yapıĢtırma
Arka astar parçaları yapıĢtırılırken ortada kalan parça ayakkabı ayaktan çıkmaması için tersinden yapıĢtırılır.
137
Tulum parçasının dikiĢ yerlerinde kalan paylara ilaç sürülür ve paylar çekiç yardımıyla kıvrılarak yapıĢtırılır.
ġekil 184 : Tulumun yapıĢtırılması
Dilin parçası tulum olması için ters çevrilir(astara tulum ) ve altta kalan parça astar içerde kalacak Ģekilde çekiçle vurarak yapıĢtırılır.
ġekil 185 : Dile tulum yapma
Çentik yapılan yerden baĢlayarak çekiçle vurulara birleĢme noktalarından içe doğru 1-2 mm. kaydırma yapılır.
138
Pedler yastık kısmına yerleĢtirilir ve çekiçle vurularak sağlamlaĢtırılır.
ġekil 187 : Pedleri yastık bölümüne yerleĢtirme
Astar içe kıvrılır ve çekiçle vurularak yapıĢtırma yapılır.
ġekil 188 : Astarı içe kıvırma
Bağcık parçaları yerlerine yapıĢtırılarak birleĢtirilir ve çekiçle sağlamlaĢtırılır.
139
Ayna kısmının astarının yapıĢtırılacağı yerlere kuruyan parçalar yapıĢtırılır ve çekiçle sağlamlaĢtırılır.
ġekil 190 : Ayna astarını yapıĢtırma
Dil saya ile yapıĢtırarak birleĢtirilir ve çekiçle sağlamlaĢtırılır.
ġekil 191 : Dilin sayaya yapıĢtırılması
d)DikiĢ iĢlemleri
Ayna üzerindeki spor dikiĢler dikilir.
140 YapıĢtırılan bütün parçaların dikiĢleri yapılır.
ġekil 193 : YapıĢtırılan parçaların diĢlerinin yapımı
Yüz ile aynanın birleĢtirme dikiĢleri ve spor dikiĢleri yapılır.
141
Bağcık bölümünün altına gelen dil kısmının astarlaması yapılır. Dilin astarla birleĢtirilmesi iĢlemi yapılır.
ġekil 195 : Dil astar dikiĢi
Fazla paylar potluk yapmasın diye kesilerek temizlenir.
ġekil 196 : Fazla payların kesimi
SağlamlaĢtırmak ve süs amaçlı iĢaretli yerlerden ve kenarlardan tek sıra dikiĢ yapılır.
142 Daha önceden yapıĢtırılan astarlar dikiĢle sağlamlaĢtırılır.
ġekil 198 : Astar dikiĢi
Saya ortadan ikiye katlanır çekiçle vurularak merkezleme denilen iĢlem yapılır.
ġekil 199 : Saya merkezleme
4. Montaj
4.1. Montaya hazırlık
Taban astarları ayakkabının belini güçlendirmek için yapılır. Taban astarlarına ve taban çeliklerine ilaç sürülerek kurumaya bırakılır.
143 Çelikler topukla belin arasına gelecek Ģekilde yapıĢtırılır.
ġekil 201 : Çelikleri yapıĢtırma
Topuk kısmına 1 kat daha yarım taban yapıĢtırılır.
ġekil 202 : Yarım taban yapıĢtırma
Hazırlanılan taban astarı kalıbın altına çivilerle monte edilir.
144
Tabana göre taban astarının fazlalıkları kesilerek temizlenir. Tabanın bel kısmındaki fazlalıklarda potluk yapmaması için kesilerek temizlenir.
ġekil 204 : Taban astarının fazlalıklarını temizleme
Daha önceden hazırlanmıĢ olan fort ve bombe telaları solvente batırılır ve 15 -20 dk. havalanması için beklemeye bırakılır.
ġekil 205 : Fort - bombenin solvente batırılması
Sayanın astarı açılarak derinin ters kısmına astarı yapıĢtırmak ve kalıba çekildikten sonra serleĢmesini sağlayacak olan tela bombe yapıĢtırıcı sürerek yerleĢtirilir ve yapıĢtırılır.
145
Sayanın fort bölümüne ilaç sürerek astarla deri arasına fort telası yerleĢtirilerek potlukları alınarak yapıĢtırılır.
ġekil 207 : Fort telasını yapıĢtırma
4.2. Monta
Fort ve bombe telası yerleĢtirilen saya kalıba çekilir.
ġekil 208 : Ayakkabıyı kalıba çekme
Tanalya yardımı ile saya çekilerek çiviler çakılır. Ayakkabıyı kalıba çekerken ilk önce burundan baĢlanır. Araka ve önden sabitlenir. Kaba hatları ile çiviler çakılır. Sonra daha detaylı çekme ve monta iĢlemi yapılır.
146
Montası tamamlana ayakkabının yardımcı çivileri çıkartılır.
ġekil 210 : Yardımcı çivilerin çıkartılması
Deri ile kalıp arasında sıkıĢan astar fazlalıkları falçata yardımı ile temizlenir.
ġekil 211 : Astar fazlalıklarının temizlenmesi
4.3. Üste atma (taban iĢlemleri) a)Taban yapıĢtırma hazırlık
Tabanın bütün yüzeyine ilaç sürülür ve kurumaya bırakılır.
147
Çekiçle pistirizma iĢlemi yapılır. Derinin boĢluklarını almak için ayna ,yüz , özellikle yanlarda pistirizma dediğimiz çekiçle vurma iĢlemini yapılır.
ġekil 213 : Pesterizma iĢlemi
Kuruduktan sonra çivi yatırma iĢlemi yapılır. Taban astarı ile saya astarının buluĢması- kapaması yapılır.
ġekil 214 : Taban ile saya astarının kapamasının yapımı
Kalıba çekilen ayakkabı kurutma için fırına yerleĢtirilir. 1 saat sonra ayakkabı fırından çıkartılır.
148
Freze makinasında mumlama ve parlatma iĢlemi yapılır. Kullanılan deri açma deri olduğundan, siyah bölümlerinin parlaması için mum sürülerek açma ve parlatma iĢlemi yapılır. Kalan mumların temizlenmesi için freze makinasındaki daha ince fırçalı taraf kullanılarak temizlenme iĢlemi yapılır.
ġekil 216 : Freze makinasında mumlama – parlatma yapımı
Tabandaki çiviler sökülerek temizlenir.
ġekil 217 : Taban çivilerinin temizlenmesi
Çivi temizleme iĢlemi bitince tabana pistirizma iĢlemi yapılır.
149
Taban kısmındaki derinin fazlalıkları yapıĢma özelliğinin artması hem de tabana iz yapmaması için tıraĢlanarak temizlenir.
ġekil 219 : Taban fazla derilerin tıraĢlanması
Rasta ile tabanda zımparalama iĢlemi yapılır.
ġekil 220 : Rasta ile zımparalama
4.4.Taban yapıĢtırma
Tabanın tüm yüzeyine pürküm ilacı sürülür.
150
Ayakkabının tabanına da ilaç sürülür ve kuruması için yarım saat beklemeye bırakılır.
ġekil 222 : Ayakkabının tabanına ilaç sürme
Ġlacı kuruyan taban ve ayakkabı Ģoklama makinasının paletine yerleĢtirilerek Ģoklama yapılır.
ġekil 223 : ġoklama
Fırından çıkan taban ve ayakkabı önden arkaya doğru yapıĢtırılır(üste atma).
151
YapıĢtırılan ayakkabı pres makinesine yerleĢtirilerek, 25 saniyelik 5 bar basınç uygulanılarak yapıĢtırılır.
ġekil 225 : Presleme yapımı
Geçici bağcık bağlantıları kesilir.
ġekil 226 : Bağcık bağlarının temizlenmesi
Kalıp kancanın çekeceğine yerleĢtirilir önce kuntupya kısmı ve sonra tamamı kalıptan çıkartılır.
152
BitmiĢ ayakkabının mostra bölümü keçi glase deriden kesilir. Çelikten yapılmıĢ olan sağ ve sol çift yönlü mostra kesim bıçakları ve pres makinası yardımı ile kesim yapılır. Delik kalıpları ve pres yardımı ile mostranın delikleri yapılır.
ġekil 228 : Mostra kesimi
Tabanda çelik olan bölüme yumuĢak olması için ped yapıĢtırılır.
153
Jurdan taban kullanıldığı için ökçelerin düĢmemesi için topuklara vidalama yapılır. Sağ sol ve arkaya 3 adet vida takılır.
ġekil 230 : Taban vidalama
Taban astarı yani mostrayı( iç astarını) yapıĢtırmak içini taban ve mostraya yapıĢtırıcı sürülür.
ġekil 231 : Mostra yapıĢtırılak taban ilaçlama
Mostra iç tabana yapıĢtırılır.
154 5.Finisaj – temizleme
Taban ve saya üzerinde yapıĢtırırken kalma ihtimali olan ilaçlar motorlu fırça yardımı ile temizlenir.
ġekil 233 : Motorlu fırça ile temizleme
Pürmüz yardımıyla ütüleme iĢlemi ve rötuĢ yapılarak kırıĢıklıklar gerdirilir.
ġekil 234 : Ütüleme
Hazırlama süngeri ile cilt temizliği ve parlatma iĢlemi yapılır. Parlatma iĢlemi derinin özelliğine göre cila ya da boya ile de yapılabilir.
155 Bağcıklar takılır.
ġekil 236 : Bağcık takma
Kalite kontrol
Ayakkabının kalite kontrolü yapılır ve kutulanır.
156