Deri ÇeĢitleri ve Özellikleri

Deri, kalitesine ve kullanılacağı yere göre finisaj aĢamasında iĢlem görmekte ve bunun sonucunda çeĢitli isimler almaktadır. Bu deriler ve özelliklerini Ģu Ģekide sıralayabiliriz: Kösele: Sığır ve manda ham derilerinin orta ve ağır boyda olanlarına, bitkisel tanenler ve diğer organik debbağlayıcıların tek baĢına veya birlikte kullanılmasıyla sepilenerek elde edilen, sert, sıkı tutumlu ve tabi renkte mamul derilere kösele adı verilir(Güler, 1994, s.52). Sabunlu kösele: BüyükbaĢ hayvan derilerinin sepilenmesinden sonra, belirli oranda yağlanmıĢ ve yüz tarafı perdahlanmıĢ olan tabii renkte, yumuĢak tutumlu, elastiki bir köseledir. Tabii renkli ve boyanmıĢ sabunlu kösele çeĢitleri mevcuttur(Gökçesu, 2002, s.18).

Kromlu kösele: BüyükbaĢ hayvan derilerinin krom tuzları ile sepilenmesinden sonra yağlı veya yağsız olarak yapılan beyaza yakın renkte, bükülebilen bir köseledir (Gökçesu, 2002, s.18).

KayıĢlı kösele: BüyükbaĢ hayvan derilerinin sepilenmesinden sonra özel surette yağlanmasıyla elde edilen kropon halinde, tabii renkte ve sıkı tutumlu bir köseledir(Gökçesu, 2002, s.18).

15

MeĢin: Koyun ve keçi derilerinin türlü usullerle sepilenmesinden elde edilen tabii renkte veya boyanmıĢ, ince, yumuĢak, elastiki derilerdir. Ayakkabı astarı ve dekoratif ürünlerin yapımında ve ciltçilikte kullanılır(Gökçesu, 2002, s.18).

Sahtiyan: Keçi derilerinin iĢlenip türlü usullerle sepilenmesinden elde edilen tabii renkte veya boyanmıĢ, yumuĢak derilerdir(Gökçesu, 2002, s.18).

Maroken: KüçükbaĢ hayvan derilerinin bilhassa keçi derisinin sepilenmesiyle elde edilir. Daha sonra çok açık renk olduğundan, istenilen renge boyanır. En önemli özelliği yüzeyinin girintili çıkıntılı oluĢudur. Yüzeydeki bu görüntü baskı ile yapılır. (Gökçesu, 2002, s.18-19).

Domuz derisi: Çok sağlam, kendinden desenli, lüks ve dayanıklı bir deridir. Çanta, bavul, giysi yapımında kullanılmaktadır.

Davul derisi: Dana, domuz ve eĢek derileri, kılları ve yağları temizlendikten sonra sünger taĢı ve tebeĢir tozu ile ovulur, gerilerek havada kurutulur. ġeffaf ve set bir hale gelen deri müzik aletleri ve dekoratif süslemelerde kullanılır.

Ak deri: Ceylan, koyun ve keçi derilerinin ponza taĢıyla temizlenip, kağıt gibi düz ya da pürüzsüz bir hale getirilmesiyle elde edilir. Kağıt bulunmadan önce, uzun zaman saklanması gereken kitaplar çoğunlukla bu deri üzerine yazılırdı. Bugün müzelerimizde ceylan derisi üzerine yazılmıĢ birçok değerli kitap vardır.

Rugan: Büyük ve küçükbaĢ hayvan derilerinden elde edilir. Derinin bir yüzü cilalanmaktadır. Parlak ve yumuĢak olması ayrıca suyu geçirmemesi en önemli özelliğidir. Zamanla yüzeyinin çatlaması istenmeye özelliklerindendir. Ayakkabı, çözme, kemer ve konfeksiyon sanayinde kullanılır.

Süet: Genç sığır, dana, malak derileriyle keçi, oğlak, koyun ve kuzu derilerinin kromlu tuzlarla sepilenmesinden elde edilmektedir. Finisaj görmüĢ yumuĢak tüylü ve kadife tutumlu, çeĢitli renklerde, boyası derinin içine iyice iĢlenmiĢ mamul derilerdir. Sığır süet, dana süet, malak süet, keçi ve oğlak süet gibi tipleri vardır.

Güderi: Geyik, ceylan, karaca bazen de keçi ve koyun derilerinin yağla sepilenmesinden elde edilmektedir. Çok yumuĢak tutumlu ince derilerdir. Cam silme, temizleme iĢlerinde ve ayrıca giysi, eldiven yapımında kullanılmaktadır. (Gökçesu, 2002, s.19).

16

Kürk süet: Koyun postlarından elde edilir. Derinin her iki yüzü aynı anda tabaklama iĢlemi görür ve iki yönlü değerlendirilir(Gökçesu, 2002, s.19).

Vaketa: BüyükbaĢ hayvan derilerinden sepilendikten sonra yağlanmak ve sırça tarafı perdahlanmak suretiyle elde edilen tabii renkte veya sırçadan boyanmıĢ yumuĢak tutumlu derilerdir. Tabii renkli, boyanmıĢ ve saraciyelik gibi çeĢitleri vardır. Çatlamaz ve su geçirmez olduğu için bot ve bavul gibi eĢya yapımında tercih edilir.

Vidala: Ağır, orta ve hafif sığır, dana ve at derilerinin krom tuzları ile sepilenmesinden elde edilen, çeĢitli renklerde ve yumuĢak tutumlu derilerdir. Ayakkabı, çanta ve kemer yapımında kullanılır. Özellikle kıĢlık ayakkabıların, askeri botların, fantezi terliklerin ve zennelerin büyük bölümünde vidala kullanılır.

Glase (ġevro): Oğlak ve kuzu derilerinin sepilenmesinden elde edilen, yumuĢak tutumlu ince zarif derilerdir. Eldivan, çanta ve yumuĢak kadın ayakkabısı yapımında kullanılır. Ham keçi derilerinin krom tuzları ile türlü usullerde sepilenmesinden elde edilen, sırça tarafından finisaj görmüĢ ve çeĢitli renklerde boyanmıĢ yumuĢak tutumlu yüzlük derilerdir. Kaliteli zenne ve merdane iskarpinlerin (bağcıksız), zenne çizmelerin ve terliklerin sayalarında kullanılır.

Napa: Küçük ve büyükbaĢ hayvan derilerinin genellikle krom tuzlarıyla sepilenmesinden elde edilir. Sırçası düzgün veya tanecikli, ince, yumuĢak, esnek ve mukavemetli, çeĢitli renkleri olan derilerdir. Kuzu napa, koyun napa, keçi napa, dana napa, sığır napa, domuz napa gibi çeĢitleri vardır. Ayakkabıcılıkta kullanılan napa daha diri ve tok iĢlenir. Gözenekleri glase deri kadar belirgin değildir.

Nubuk: Genç sığın derilerinden krom sepilemesi yapılarak elde edilen ince ve yumuĢak tutumlu derilerdir. Sırça yüzler hafif zımparalanmıĢtır. Cildi zımparalanmıĢ deridir. Ġki yönüyle süetten ayrılır. Nubuk daha kısa tüylü ve daha toktur. Yüzeyine dokunduğunuzda kadife teması verecektir.

Fantezi deriler: Antilop, yılan, timsah, kertenkele derilerinin yağla sepilenmesi ile elde edilen derilerdir. Çanta, kemer, ayakkabı, giyim eĢyaları ve çeĢitli aksesuarlarda kullanılır. Bu derilerden yapılan eĢyalar pahalı fakat son derece dayanıklıdır.

Yapay (Suni) Deriler: DıĢ görünümü bakımından tabii deriye benzer. Suya karĢı dayanıklıdır. Mobilyacılıkta, ayakkabı, bavul, çanta, cilt vb. eĢyaların yapımında kullanılır. (Gökçesu, 2002, s.20).

17

Yağlı Deri (Crazy ve Pullup): Cildi mat, kalın vidaladır. Bu tür deriler vidalaya oranla çok az su geçirme özelliğine sahiptir. Bazı kıĢlık ayakkabı ve bot modelleri yağlı deriden yapılmaktadır.

Lame ve Dore: Lame, metalik gümüĢ renge boyanmıĢ mamul derilerdir. Dore ise metalik sarı renge boyanmıĢtır. Her iki tipteki deriler de ağırlıklı fantezi zenne ayakkabılar için kullanılır.

Zik Deri: Genelde koyun derisinden yapılır, çok ince ve esnektir. Giysilik olarak da kullanılır.

Florantik (Açma Deri): Derinin sırça kısmı zımpara yapılıp, boyayla kapatılır. Ġki renkli kullanılabilir. Çok parlak finisajlıdır. Üzeri fırçalandığında dalgalı bir hal alır.

Vejetal: Bitkisel taninlerle iĢlenmiĢ tamamen natürel veya üzeri boyalı derilerdir. Genelde aksesuar yapımında kullanılır. Renk katılmamıĢ vejetal deriler, zaman içerisinde koyulaĢarak farklı bir görüntü verirler.

Baskılı Deri: Arzulanan gren yapısının (üst zarın atılmasından sonra, derinin en üst yüzeyi), metal plakalar üzerinde hazırlanıp, yüksek basınç ve ısıda deriye baskı yapılması ile hazırlanır.

Astarlık Deriler: Ham küçükbaĢ hayvan derilerinin türlü yöntemlerle sepilenmesinden elde edilen, doğal renkte boyanmıĢ ince, yumuĢak, elastik ve yüzeyi düzgün derilerdir. Keçi derilerinden elde edilen astarlık derilere astarlık glase, koyundan elde edilenlere ise meĢin adı verilir. MeĢin olarak adlandırılan koyun derisi zayıf ve ince olduğundan astarda kullanılır. Yüz olarak yararlanılmaz. (Bazı istisnalar hariç) Ayrıca dana derisinden yapılanlara da dana astar denir (http://www.flo.com).

Yukarıda yapılan tanımlarda kaynak belirtilmeyen bölümler Gökçesu, görüĢme yapılan kaynak kiĢiler ve çeĢitli internet kaynaklarından derlenerek oluĢturulmuĢtur.