5. ARAġTIRMA DÂHĠLĠNDE KAYDI ALINAN CEM EVLERĠNDEKĠ RĠTÜEL SIRALAMAS
5.5 Pir Sultan Abdal Kültür Derneği Ümraniye ġubesi Mustafa Kemal Ceme
12.04.2007 Tarihi‟nde bu cemevinde izlenen ve görüntü kaydı yapılan cem, „birlik
cemi‟dir. Her PerĢembe akĢamı cem yapılmaya çalıĢılmaktadır. Mustafa Kemal
Cemevi‟nin Dede‟si, Abdullah Yıldız‟dır. Erzurum AĢkale‟li olup; ġah Ahmet Yesevi Ocağı‟na bağlıdır. Aslen postanede memur olarak görev yapmaktadır. Cemlerde gönüllü hizmet verir. Alevi Ġslam Din Hizmetleri‟nden dedelik sertifikası almıĢtır.
On Ġki Hizmet sahipleri yine genç insanlardan oluĢmaktadır. Bu kiĢilerin eğitimi, cemlerde “gözcü” olarak hizmet eden ve dernekte aktif Ģekilde görev yapan Erol Önder tarafından verilmektedir. Görevli sayısı yeterli olduğundan, her hizmet baĢka kiĢiler tarafından yerine getirilmiĢtir.
Cemde üç zakir görev almıĢtır. Birinci ve cemevinin asıl zakiri Mehmet Ali Yıldız‟dır. Diğer iki zakir ise konservatuvar öğrencisi Orhan Bilge ve Erkan Akalındır. Cemde o gün için gönüllü olarak bulunmuĢlardır. Bağlama icrasındaki seviyeleri yüksektir. Bu durum, cemin genel havasını etkileyen bir unsur olmuĢtur. Ceme katılım yoğundur. Kısa tutma kaygısı taĢınmadan tüm hizmetler yapılmıĢ ve tüm dualar okunmuĢtur. Ġki duvaz, üç tevhid söylenmiĢ, Miraçlama‟ya bağlı „Kırklar
Semahı‟nın ardından istek semahı olarak “Erzincan Semahı” dönülmüĢtür. Cem
ortalama 2 saat sürmüĢtür.
Cem‟de ritüel sırası Ģu Ģekildedir.
Çizelge 5.5: P.S.A.K.D Mustafa Kemal Cemevi Cem„i Ritüel Çizelgesi
00:00
Dede, dar duası verir.
- Dua sırasında herkes ayakta ve eller bağlı Ģekilde durur.
- Dua cümleleri sonunda cemaat “Alla Allah!” der. - Duanın sonunda herkes yerine oturur.
00:02
Dede, konuĢma yapar.
- KonuĢma “Kırklar Meclisi” hakkındadır. - Bu sırada cemaatin toplanması beklenir.
00:36
Dede, cemaatten rızalık alır.
- Dede, tüm cemaate birbirlerinden razı olup olmadıklarını sorar. Dargın küskün olanlar var ise meydana çıkmalarını, yoksa “Allah eyvallah!” demelerini ister.
- Cemaat hep bir ağızdan “Allah eyvallah!” der. - Dede; “Birbirlerinizden razı mısınız?” diye bir kez
sorar ve cemaat; “Razıyız!” der.
- Dede; “Birbirlerinize haklarınızı helal ediyor
musunuz?” diye üç kez sorar ve her defasında
cemaat; “Helal olsun” der.
- Bunun üzerine Dede; “Edep erkân! Sükût-u lisan!
Mümine nişan!” der ve herkes yanındakiyle
niyazlaĢır.
00:38
Salâvat getirilir.
- Dede; “ Fahr-i Kâinat! Âlemlere rahmet! Verelim
Muhammet Mustafa ve Ehli Beyti’ne salâvat!” der.
- Tüm cemaat salâvat getirir.
00:39
Ġhlâs ve Fatiha Suresi okunur.
- Sureler Türkçe okunur.
- On iki hizmet sahipleri ve cemaatin çoğunluğu Dede ile birlikte okur.
- Ara vermeden birbirine bağlı Ģekilde okunurlar.
00:40
Salât ve Selam bölümü baĢlar.
- Salât ve Selam bölümü on iki hizmet sahipleri ve cemaatin çoğunluğu tarafından Dede‟nin
önderliğinde okunur. 00:41 Zakirler, On Ġki Hizmet DeyiĢi‟ni çalıp söylemeye baĢlar.
- Adı geçen hizmet sahibi meydana gelir, niyaz eder, sıraya geçer ve deyiĢin sonuna kadar ayakta durur.
00:45
Dede, hizmet sahiplerinin duasını verir.
- Dua sırasında hizmet sahipleri elleri bağlı vaziyette ayakta dururlar.
- Hizmet duasına bağlı olarak “tecella temenna” duası verilir ve bu sırada hizmet sahipleri rükûda dururlar.
- Duanın sonunda hizmet sahipleri niyaz eder ve yerlerine geçerler.
00:46
Post Hizmeti gelir.
- Hizmet bir bayan ve bir erkek tarafından yerine getirilir.
- Hizmet sahiplerine Gözcü eĢlik eder.
- Hizmet sahipleri dualarını verirler ve Dede‟den dua alırlar.
- Postu yere serer ve üzerine niyaz ettikten sonra yerlerine geçerler.
00:47
Tezekâr Hizmeti meydana gelir.
- Bir bayan ve bir erkek tarafından yerine getirilir. - Ġbrik ve leğen erkek görevlinin elindedir. Görevli “Manay-ı marifet! Sırr-ı Hakikat! Geldi Hizmet-i
Muhammed! Sükût et ey cemaat!” der ve ardından
leğene üç defa su döker. Her defasında sırayla “Allah, Muhammed, ya Ali!” diyerek üç adımla Dede‟ye yaklaĢır. Bu iĢlem üç kez tekrarlanır. - Görevli son defasında duasını verir ve salâvat ister.
Bunun üzerine hep bir ağızdan salâvat getirilir. - Hizmet sahipleri yere karĢılıklı diz çöküp
birbirlerine, Dede‟ye ve halkada bulunan birkaç kiĢiye abdest aldırdıktan sonra dua verirler. Bu sırada salâvat devam etmektedir.
- Görevliler darda durup dualarını verir ve Dede‟den dua aldıktan sonra niyaz edip yerlerine geçerler.
00:49
Çerağ
Hizmeti gelir.
- Görevli, elinde çerağ ile meydana gelir ve diz çöker.
- Dede, Nûr Suresi‟nin 35. ve 36. Ayetleri‟ni okur. - Görevli hizmet duasını verir ve salâvat getirilmesini
ister, bunun üzerine hep birlikte salâvat getirilir. - Görevli duasına devam eder ve sırasıyla çerağları
uyandırır.
- Görevli ayağa kalkıp duasını tamamladıktan sonra Zakir, “Çerağ Deyişi”ni çalıp söyler.
- Görevli Dede‟den hizmet duası alır ve niyaz edip yerine geçer.
00:56
Salâvat getirilir ve Fatiha okunur.
- Dede; “Dualarımızın ve secdelerimizin kabulü için
el Fatiha!” der ve cemaat önce salâvat getirip
ardından sessizce Fatiha okur.
00:57
Süpürge Hizmeti gelir.
- Hizmet üç bayan tarafından yerine getirilir. - Hizmet sahiplerinden her biri sırayla süpürgeyi
temsili olarak yere çalar ve hepsi birden “Allah,
Muhammed, ya Ali!” deyip, eğilerek üçü birlikte
dualarını verirler.
- Dede‟den dua alıp, niyaz edip, yerlerine geçerler.
00:58
Gözcü, meydana gelir.
- Gözcü elinde değneği ile meydana gelir ve duasını verip Dede‟den dua aldıktan sonra, elindeki değneğe niyaz edip yerine geçer.
00:59
Dede, tövbe duası okur.
- Duadan sonra Dede, sözleri ġah Hatai‟ye ait bir nefes okur ve cemaat son mısralarda “Tövbe
günahımıza estağfirullah!” der.
01:02
Dede, Na´t-ı Ali Duası‟nı okur.
- Dua Arapça okunur.
- Bazı yerlerde cemaat duaya eĢlik eder.
01:03
Dede secde duası verir.
- Dua sırasında tüm cemaat secdeye iner ve cümle sonlarında “Allah Allah!” der.
01:04
Zakirler, ilk duvaz imamı çalıp söyler.
- Eser: “Muhammed Mustafa Ey Şah-ı Merdan” - Tüm cemaat eĢlik eder ve dizlerine vurarak tempo
tutarlar. 01:07 Zakirler, ikinci duvaz imamı çalıp söyler.
- Eser: “Medet Allah Medet Ya Ali”
- Tüm cemaat eĢlik eder ve dizlerine vurarak tempo tutarlar.
01:10
Dede secde duası verir.
- Dua sırasında tüm cemaat secdeye iner ve cümle sonlarında “Allah Allah!” der.
01:11
Zakirler, ilk tevhidi çalıp söylemeye baĢlar.
- Eser: “Medet Ey Allah’ım Medet”
- Cemaat saz aralarında “Allah Allah hü hü!” der ve eseri zakirle birlikte söyler.
01:14
Zakirler, ikinci tevhidi çalıp söyler.
- Eser: “Ali’ye Selman Olasın”
- Cemaat sözlere eĢlik eder ve dizlerine vurarak tempo tutar.
01:17
Dede secde duası verir.
- Dua sırasında tüm cemaat secdeye iner ve cümle sonlarında “Allah Allah!” der.
01:18
Zakir üçüncü tevhidi çalıp söyler.
- Eser: “Şu Âleme Nur Doğdu”
- Cemaat sözlere eĢlik eder ve dizlerine vurarak tempo tutar.
01:23
Dede secde duası verir.
- Dua sırasında tüm cemaat secdeye iner ve cümle sonlarında “Allah Allah!” der.
01:24
Zakirler, Miraçlama‟yı çalıp söyler.
- Cemaat sözlere eĢlik eder ve cümle sonlarında “Allah Allah!” der.
- Miraçlama‟nın ikinci bölümünde “Kırklar Semahı” dönülür.
- Semahın bitiminde Semahçılar önce “hizmet
duası”, ardından da “tecella temenna” duası alırlar.
01:32
Ġstek semahı dönülür.
- Eser: “Gitme Durnam Gitme”
01:40
Sakka
Hizmeti gelir.
- Hizmet iki erkek tarafından yerine getirilir. - Görevlilerden biri hizmet duasını verir ve salâvat
getirilmesini ister. Bunun üzerine hep birlikte salâvat getirilir.
- Dede, sözleri ġâh Hatai‟ye ait bir mersiyeyi ezgisiz olarak okur ve cemaat hep bir ağızdan eĢlik eder. - Bu sırada Zakir doğaçlama bir ezgi çalar.
01:42
Zakir, mersiye çalıp söyler.
- Eser: “ Bugün Matem Günü Geldi” - Cemaat ayağa kalkar ve el ele tutuĢur. - Mersiye hep bir ağızdan söylenir.
- Ara verilmeden salâvat getirilir ve bağlı olarak bir uzun hava söylenir. “Çekelim Aşkın Yayın”
01:52
Dede,
münacat duası verir.
- Cemaat dua sırasında secdededir ve cümle sonlarında “Allah Allah!” der.
01:54
Süpürgeciler tekrar meydana gelir.
- Meydanı temsili Ģekilde süpürerek yine üç adımda Dede‟ye yaklaĢır ve dualarını verirler.
- Dede‟den dua aldıktan sonra niyaz edip yerlerine geçerler.
01:55
Lokmacılar meydana gelir.
- Görevliler ellerinde lokmalar ile dualarını verdikten sonra Dede‟den lokma duası alırlar.
- Niyaz ettikten sonra lokmaları dağıtırlar.
- Görevliler meydana gelir ve “Göz nizam el terazi,
herkes hakkına oldu mu razı?” diye üç kez sorarlar.
Cemaat her defasında “Razıyız! Allah da sizden razı
olsun!” der.
- Görevliler Dede‟nin önünde tekrar dara durur ve son bir dua aldıktan sonra niyaz edip yerlerine geçerler.
02:02
Çerağcı meydana gelir.
- Meydanda diz çöker ve sırasıyla duasını vererek Çerağları sırlar.
- Dede‟den duasını aldıktan sonra niyaz eder ve yerine geçer.
02:03
Post Hizmeti meydana gelir.
- Görevliler postu toplayıp darda dururlar.
- Dede‟den dua aldıktan sonra niyaz edip yerlerine geçerler. 02:04 On Ġki Hizmet Sahipleri meydana gelir.
- Tüm görevliler meydanda darda durur, Dede‟den toplu bir hizmet duası ve tecella temana duası aldıktan sonra niyaz edip yerlerine geçerler.
02:05
Dede dağılma duası verir.
- Bu dua ile cem son bulur.