5. ARAġTIRMA DÂHĠLĠNDE KAYDI ALINAN CEM EVLERĠNDEKĠ RĠTÜEL SIRALAMAS
5.6 Eriklibaba Kültür Derneği ve Ceme
Eriklibaba Cemevi‟nde, 27.09.2007 tarihinde, PerĢembe akĢamı yapılan ceme iĢtirak edilerek, görüntü kaydı yapılmıĢtır. Yaz kıĢ her PerĢembe akĢamı cem yapılmaktadır. Katılım oldukça yüksektir. Cemi, Baba Mansur Ocağı‟na bağlı Binali Doğan Dede yürütmektedir. Zakirlik görevi Ümran Aslan tarafından üstlenilmiĢtir. Gelenekte bayanların zakirlik yapması rastlanılan bir durum olmamasına karĢın, bununla ilgili bir yasak da yoktur. Kent yaĢamı koĢullarındaki değiĢime bağlı olarak ortaya çıkmıĢ gibi görünen bu durum, araĢtırma kapsamımızda bulunan cemler arasında tek olma özelliği taĢır.
On Ġki Hizmet Sahipleri genç yaĢtadırlar. Hizmet kurslarını kurum bünyesinde almıĢlardır. Semah eğitimi de bu dersler arasında yer almaktadır. Görevli sayısı yeterli olduğundan her hizmet baĢka kiĢiler tarafından üstlenilmiĢtir. Hizmet duaları diğer birlik cemleriyle aynı olmakla birlikte, secde duaları değiĢiklik gösterebilmektedir. Cemi kısa tutma kaygısı burada da söz konusu değildir. Tüm hizmetler yerine getirilmiĢ, tüm dualar ve deyiĢler sayısınca okunmuĢtur.
Cemde iki duvaz, üç tevhid söylenmiĢ, Miraçlama‟ya bağlı „Kırklar Semahı‟nın yanı sıra iki de istek semahı dönülmüĢtür. Ġki yerine üç mersiye söylenmiĢtir ve cem ortalama 2 saat sürmüĢtür.
Cem‟de ritüel sırası Ģu Ģekildedir.
Çizelge 5.6: Eriklibaba Cemevi Cem„i Ritüel Çizelgesi
00:00
Dede, konuĢma yapar.
- KonuĢma Ġslam‟ın Alevi yorumu ve uygulanıĢı üzerinedir.
00:16
Dede, bir hazırlık deyiĢi çalıp söyler.
- Eser: “Ben Bugün Pirimi Gördüm”
00:19
Dede, cemaatten rızalık alır.
- Dede, tüm cemaate birbirlerinden razı olup olmadıklarını sorar. Dargın küskün olanlar var ise meydana çıkmalarını, yoksa “Allah
eyvallah!” demelerini ister.
- Cemaat hep bir ağızdan; “Allah eyvallah!” der. - Dede; “Birbirlerinizden razı mısınız” diye bir
kez sorar ve cemaat; “Razıyız!” der.
- Dede; “Birbirlerinize haklarınızı helal ediyor
musunuz?” diye üç kez sorar ve her defasında
cemaat; “Helal olsun!” der.
- Bunun üzerine Dede; “Edep erkân! Sükût-u
lisan! Mümine nişan!” der ve herkes
yanındakiyle niyazlaĢır.
00:20
Salâvat getirilir. - Dede; “ Fahr-i Kâinat! Âlemlere rahmet!
Verelim Muhammet Mustafa ve Ehli Beyti’ne salâvat!” der.
- Tüm cemaat salâvat getirir.
00:21
Ġhlâs ve Fatiha Suresi okunur.
- Sureler Türkçe okunur.
- On iki hizmet sahipleri ve cemaatin çoğunluğu Dede ile birlikte okur.
- Ara vermeden birbirine bağlı Ģekilde okunurlar.
00:22
Salât ve Selam bölümü baĢlar.
- Salât ve Selam bölümü on iki hizmet sahipleri ve cemaatin çoğunluğu tarafından Dede‟nin önderliğinde okunur.
00:23
Zakir, On Ġki Hizmet DeyiĢi‟ni çalıp söylemeye baĢlar.
- Saz bölümlerinde cemaat “Allah Allah!” diyerek ve eser boyunca dizlerine vurarak eĢlik eder.
- Adı geçen hizmet sahibi meydana gelir, niyaz eder, sıraya geçer ve deyiĢin sonuna kadar ayakta durur.
00:27
Dede, hizmet sahiplerinin duasını verir.
- Dua sırasında hizmet sahipleri elleri bağlı vaziyette ayakta dururlar.
- Hizmet duasına bağlı olarak “tecella temenna” duası verilir ve bu sırada hizmet sahipleri rükûda dururlar.
- Duanın sonunda hizmet sahipleri niyaz eder ve yerlerine geçerler.
00:28
Post Hizmeti gelir.
- Hizmet iki erkek tarafından yerine getirilir. - Ġki görevli beraberce postu tutarak meydana
gelirler. Bu sırada Dede, post hizmeti hakkında kısa bir açıklama yapar.
- Görevlilerden biri duasını verdikten sonra Dede‟den dua alır ve postu meydana sererler. - Ġki görevli de posta üçer kez niyaz eder ve
yerlerine geçerler.
00:29
Tezekâr Hizmeti meydana gelir.
- Bir bayan ve bir erkek tarafından yerine getirilir.
- Ġbrik ve leğen erkek görevlinin elindedir.
Görevli “Manay-ı marifet! Sırr-ı Hakikat! Geldi
Hizmet-i Muhammet! Sükût et ey cemaat!” der
ve ardından leğene üç defa su döker. Her defasında sırayla “Allah, Muhammed, ya Ali!” diyerek üç adımla Dede‟ye yaklaĢır. Bu iĢlem üç kez tekrarlanır.
- Görevli son defasında duasını verir ve salâvat ister. Bunun üzerine hep bir ağızdan salâvat getirilir.
- Hizmet sahipleri yere karĢılıklı diz çöküp birbirlerine, Dede‟ye ve halkada bulunan birkaç kiĢiye abdest aldırdıktan sonra dua verirler. - Dede, tarikat abdesti hakkında kısa bir açıklama
yaptıktan sonra görevlilerin duasını verir. Görevliler niyaz edip yerlerine geçerler.
00:34
Çerağ Hizmeti gelir.
- Hizmet bir erkek tarafından yerine getirilir. - Dede, çerağ hakkında kısa bir açıklama yapar. - Görevli duasını verir ve salâvat ister. Bunun
üzerine tüm cemaat salâvat getirir ve sırasıyla çerağlar uyandırılır.
- Görevlinin duası bittiğinde Dede de görevlinin duasını verir ve görevli niyaz edip yerine geçer.
00:39
Süpürge Hizmeti gelir.
- Hizmet üç bayan tarafından yerine getirilir. - Hizmet sahiplerinden her biri sırayla süpürgeyi
temsili olarak yere çalar ve hepsi birden;
“Allah, Muhammed, ya Ali!” deyip, eğilerek üçü birlikte dualarını verirler.
- Dede‟den dua alıp, niyaz edip, yerlerine geçerler.
00:40
Gözcü, meydana gelir.
- Gözcü meydana gelir ve dara durup duasını verir.
- Dede‟den duasını aldıktan sonra niyaz eder ve yerine geçer. (Bütün hizmet sahiplerine de görevleri sırasında eĢlik eder.)
00:41
Dede, tövbe duası okur.
- Duadan sonra Dede, sözleri ġah Hatai‟ye ait bir nefes okur ve cemaat son mısralarda “Tövbe
günahımıza estağfurullah!” der.
00:44
Dede, Na´t-ı Ali Duası‟nı okur.
- Dua Arapça okunur.
- Bazı yerlerde cemaat duaya eĢlik eder.
00:45
Dede secde duası verir.
- Dua sırasında tüm cemaat secdeye iner ve cümle sonlarında “Allah Allah!” der.
00:46
Zakir ilk duvaz imamı çalıp söyler.
- Eser: “Muhammed Mustafa Ey Şah-ı Merdan” - Tüm cemaat eĢlik eder ve dizlerine vurarak
tempo tutarlar.
00:49
Zakir ikinci duvaz imamı çalıp söyler.
- Birinci duvaza bağlı olarak söylenir. - Eser: “Medet Allah Medet Ya Ali”
- Cemaat eĢlik eder ve dizlerine vurarak tempo tutarlar.
00:52
Dede secde duası verir.
- Dua sırasında tüm cemaat secdeye iner ve cümle sonlarında “Allah Allah!” der.
00:53
Zakir ilk tevhidi çalıp söylemeye baĢlar.
- Eser: “Ali’ye Selman Olasın”
- Cemaat eĢlik eder ve dizlerine vurarak tempo tutarlar.
00:58
Zakir ikinci tevhidi çalıp söyler.
- Eser: “Medet Ey Allah’ım Medet” - Birinci tevhide bağlı olarak söylenir.
- Cemaat eĢlik eder ve dizlerine vurarak tempo tutarlar.
01:02
Dede secde duası verir.
- Dua sırasında tüm cemaat secdeye iner ve cümle sonlarında “Allah Allah!” der.
01:03
Zakir üçüncü tevhidi çalıp söyler.
- Eser: “Diz Çökelim Zikredelim”
- Cemaat eĢlik eder ve dizlerine vurarak tempo tutarlar.
01:08
Dede secde duası verir.
- Dua sırasında tüm cemaat secdeye iner ve cümle sonlarında “Allah Allah!” der.
01:09
Zakir
Miraçlama‟yı çalıp söyler.
- Cemaat sözlere eĢlik eder ve cümle sonlarında “Allah Allah!” der.
- Miraçlama‟nın ikinci bölümünde “Kırklar
Semahı” dönülür.
- Semahın bitiminde Semahçılar önce hizmet duası, ardından da tecella temenna duası alırlar.
01:21
Gözcü meydana gelir ve dua verir.
- Gözcü meydanda diz çöker ve duasını verir. - Cümle sonlarında cemaat; “Allah Allah!” der.
01:22
Ġstek semahı dönülür.
- Eser: “Kaldır Kaldır Kolun Kaldır”.
- Semahın bitiminde semahçılar Dede‟den önce hizmet, sonra “tecella temenna” duası alırlar.
01:30
Ġkinci istek semahı dönülür.
- Eser: “Turnam Erenlerden Almışsın Himmet” - Semahın sonunda semahçılar Dede‟den “hizmet
duası” ve “tecella temenna” duası alır, niyaz
eder ve yerlerine geçerler.
01:36
Sakka Hizmeti gelir.
- Hizmet on iki hizmetde görevli olan bütün erkekler tarafından yerine getirilir. Toplam yedi kiĢilerdir ve her biri elinde su dolu sürahiler ile meydanda dara dururlar. Ġçlerinden biri dua verir ve salâvat ister. Bunun üzerine herkes salâvat getirir.
- Dede, dua verir ve hizmet sahipleri su dağıtırlar.
01:46
Zakir, mersiye çalıp söyler.
- Eser: “Kurban Olam Kalem Olam Koluna” - Cemaat sözlere eĢlik eder.
- Sakka suyu dağıtan görevliler su dağıtma iĢi bittiğinde meydanda diz çöküp oturur ve mersiyeyi dinlerler.
- Eserin sonunda Dede‟den dua alır ve niyaz edip yerlerine geçerler.
01:53
Zakir, ikinci kez mersiye çalıp söyler.
- Eser: “Bugün Matem Günü Geldi”
- Herkes el ele tutuĢur ve hep birlikte söylenir. - Ara verilmeden salâvat getirilir ve bağlı olarak
bir uzun hava söylenir. “Çekelim Aşkın Yayın”
02:00
Dede, münacat duası verir.
- Tüm cemaat secdeye varır ve duanın her cümlesinin sonunda “Allah Allah!” der.
02:01
Süpürgeciler tekrar meydana gelir
- Hizmet sahiplerinden her biri sırayla süpürgeyi temsili olarak yere çalar ve hepsi birden;
“Allah, Muhammed, ya Ali!” deyip, eğilerek üçü birlikte dualarını verirler.
- Dede‟den dua alıp, niyaz edip, yerlerine geçerler.
02:02
Lokmacılar meydana gelir.
- Lokmacılar ellerinde lokmalar ile meydana gelip önce dua verip sonra Dede‟den dua alırlar. - Bu görev de bütün erkek görevliler tarafından
yerine getirilir.
- Lokmaları dağıtırlar ve tekrar meydana gelip tekrar dua alıp, niyaz ettikten sonra yerlerine geçerler.
02:03
Çerağcı meydana gelir.
- Meydanda diz çöker ve duasını vererek sırasıyla Çerağları sırlar.
- Dede‟den duasını aldıktan sonra niyaz eder ve yerine geçer.
02:04
Post Hizmeti meydana gelir.
- Görevliler postu toplayıp darda dururlar. - Dede‟den dua aldıktan sonra niyaz edip
yerlerine geçerler.
02:05
On Ġki Hizmet Sahipleri meydana gelir.
- Tüm görevliler meydanda darda durur, Dede‟den toplu bir “hizmet duası” ve “tecella
temana” duası aldıktan sonra niyaz edip
yerlerine geçerler.
02:07
Dede dağılma duası verir.
- Bu dua ile cem son bulur.