5. ARAġTIRMA DÂHĠLĠNDE KAYDI ALINAN CEM EVLERĠNDEKĠ RĠTÜEL SIRALAMAS
5.7 Karacaahmet Sultan Kültürünü Tanıtma ve YaĢatma Derneği Ceme
Karacaahmet Sultan Kültürünü Tanıtma ve YaĢatma Derneği Cemevi‟nde 15.02.2009 Tarihi‟nde yapılan ceme iĢtirak edilmiĢ ve görüntü kayıdı yapılmıĢtır. Cem, ġeyh Hasanlar Ocağı‟na bağlı Celal Çelik Dede tarafından yürütülmüĢtür. “Celal Dede, 1953 Sivas doğumludur. Karacaahmet Vakfı, Cem Vakfı, Anadolu Kültürünü YaĢatma Vakfı kurucu üyelerindendir. Bir yıldır Karacaahmet Cemevi‟nde dedelik görevi yapmaktadır.” (Çelik, 2009)
Dergâh‟ın merkezi bir yerde bulunması sebebiyle, muhtemel ulaĢım zorlukları dikkate alınarak cemler PerĢembe, Cumartesi ve Pazar günleri öğleden sonraları yapılmaktadır. Ancak iĢtirak edilen cemin yapıldığı hafta Hızır Orucu‟na denk geldiğinden, katılımı yüksek tutabilmek amacıyla cem akĢam saatlerinde yapılmıĢ ve Hızır Cemi olarak tanımlanmıĢtır. Bu sebeple cem sırasında ilk söylenen eserlerden üç tanesi Hızır ile ilgili deyiĢlerdir. Bu deyiĢler Dede Celal Çelik tarafından “duvaz
imam” olarak tanımlanmıĢtır. Zakirlik görevi Celal Dede tarafından yerine
Cem‟de ritüel sırası Ģu Ģekildedir.
Çizelge 5.7: Karacaahmet Cemevi Cem„i Ritüel Çizelgesi
00:00
Dede, konuĢma yapar.
- Cemin yapıldığı günün Hızır Orucu‟na denk gelmesi sebebiyle sohbet konusu da Hızır ve Hızır Orucu hakkındadır.
- Bu sebeple cem “Hızır Cemi”olarak adlandırılır.
00:30
Dede, cemaatten rızalık alır.
- Dede, kul hakkıyla ilgili bazı bilgiler verir. - Dede; “Mümin canlar, mümin bacılar! Aranızda
küskün, dargın ya da birbirinden istekli olan can var ise, burası Hak-Muhammed-Ali Divanı’dır, meydana çıksın barıştıralım. Yok ise Allah eyvallah desin!” der.
- Bunun üzerine cemaat “Allah eyvallah!” der. - Dede bu soruyu üç kez sorar ve her defasında aynı
yanıtı alır.
- Son olarak Dede bir kez de kendi için rızalık ister ve cemaat “Razıyız!” der. Bunun üzerine Dede herkesten yanındakiyle niyazlaĢmasını ister.
00:34
Salâvat getirilir. - Dede; “ Fahr-i Âlem -i Kâinat! Verelim habibim
Muhammet Mustafa ve Ehli Beyti’ne canı gönülden salâvat” der.
- Tüm cemaat salâvat getirir.
00:34
Ġhlâs ve Fatiha Suresi okunur.
- Sureler Türkçe okunur.
- On iki hizmet sahipleri ve cemaatin bir kısmı Dede ile birlikte okur.
- Ara vermeden birbirine bağlı Ģekilde okunurlar.
00:35
Salât ve Selam bölümü baĢlar.
- Salât ve Selam bölümü on iki hizmet sahipleri ve cemaatin bir kısmı tarafından Dede‟nin önderliğinde okunur. 00:36 Dede, On Ġki Hizmet DeyiĢi‟ni çalıp söylemeye baĢlar.
- Cemaatin bir kısmı Dede ile birlikte söyler.
- Adı geçen hizmet sahibi meydana gelir, niyaz eder, sıraya geçer ve deyiĢin sonuna kadar ayakta durur.
00:40
Dede, hizmet sahiplerinin duasını verir.
- Hizmet sahipleri baĢları eğik Ģekilde meydanda darda dururlar.
- Dede, hizmet sahipleri adına cemaatten rızalık alır. - Rızalık alındıktan sonra Dede, görevlilere hizmet
duası ve tecella temenna duası verir.
- Duanın sonunda hizmet sahipleri niyaz eder ve yerlerine geçerler.
00:43
Tezekâr Hizmeti meydana gelir.
- Bir bayan ve bir erkek tarafından yerine getirilir. Bayanın elinde havlu, erkeğin elinde ibrik ve leğen vardır.
- Erkek olan görevli duasını verirken ikisi birden üç adımda ileri gider ve her bir adımda sırasıyla “Allah,
Muhammed, ya Ali!” derler. Bu hareket üç kez
tekrarlandıktan sonra görevliler meydanda durup dualarını verir ve Dede‟den hizmet dualarını alırlar. - Görevliler karĢılıklı Ģekilde yere diz çöker ve
birbirlerine temsili abdest aldırırlar. Daha sonra önce Dede‟ye, sonra Rehber‟e ve en son Gözcü‟ye de abdest aldırıp hizmet sahipleri tekrar meydana gelirler.
- Ġkinci kez dua verip Dede‟den hizmet duası alır, niyaz edip yerlerine geçerler.
00:46
Post Hizmeti gelir.
- Hizmet iki erkek tarafından yerine getirilir. - Hizmet sahiplerine Gözcü eĢlik eder.
- Hizmet sahipleri dualarını verirler ve Dede‟den dua alırlar.
- Postu yere serer ve üzerine niyaz ettikten sonra yerlerine geçerler.
00:47 Çerağ Hizmeti gelir.
- Hizmet sahibi meydanda diz çöker, Nur Suresi‟nin 35. ve 36. ayetlerini Türkçe olarak okur.
- Hizmet duasını verir ve bu esnada sırasıyla çerağları uyandırır.
- Ayağa kalkar ve duasına devam edip salâvat getirir. - Son olarak Dede‟den duasını alır, niyaz eder ve
yerine geçer.
00:50
Dede, çerağ deyiĢini çalıp söyler.
- Cemaat eserin genellikle cümle sonlarında “Allah
Allah!”der.
- DeyiĢin bitiminde cemaat secdeye varır ve Dede “çerağ duası” ve ona bağlı olarak da “secde duası” verir.
00:55
Süpürge Hizmeti gelir.
- Hizmet üç bayan tarafından yerine getirilir.
- Hizmet sahiplerinden her biri sırayla süpürgeyi elde ele geçirerek ve yine sırayla “Allah, Muhammed, ya
Ali!” diyerek temsili Ģekilde meydana süpürge
çalarlar.
- Ġçlerinden bir tanesi hizmet duasını verir. - Dede‟den dua alıp, meydana niyaz edip, yerlerine
geçerler.
00:57
Gözcü,
meydana gelir.
- Görevli meydanda darda durur ve duasını verir ve salâvat getirilmesini ister.
- Cemaat ve Dede birlikte salâvat getirir. - Dede, hizmet sahibinin duasını verir.
- Hizmet sahibi meydana niyaz olur ve yerine geçer.
00:58
Dede, Na´t-ı Ali Duası‟nı okur.
- Dua Arapça okunur.
01:00
Dede, tövbe duası okur.
- Duadan sonra Dede, sözleri DerviĢ Süleyman mahlaslı bir nefes okur ve cemaat son mısralarda “tövbe günahımıza estağfurullah!” der.
01:02
Dede, secde duası verir.
- Dua sırasında tüm cemaat secdeye iner ve cümle sonlarında “Allah Allah!” der.
01:03
Dede, bir deyiĢ çalıp söyler.
- Arka arkaya üç eser birbirine bağlı Ģekilde söylenir. - Eserlerin ortak özelliği, sözlerinin Hızır ile ilgili
olmasıdır.
- 1.Eser: “Bugün Akşam Cumadır Cuma” - 2.Eser: “Yattım Bir Dalda Uyudum” - 3. Eser: “Adaletin Tutmuş Bütün Cihanı”
01:09
Dede secde duası verir.
- Dua sırasında tüm cemaat secdeye iner ve cümle sonlarında “Allah Allah!” der.
01:10
Dede, ilk tevhidi çalıp söyler.
- Eser: “Medet Ey Allah’ım Medet”
- Cemaat Dede ile birlikte söyler ve dizlerine vurarak tempo tutar.
01:12
Dede, ikinci bir tevhid çalıp söyler.
- Eser: “Ali’ye Selman Olasın”
- Cemaat Dede ile birlikte söyler ve dizlerine vurarak tempo tutar.
01:14
Dede secde duası verir.
- Dua sırasında tüm cemaat secdeye iner ve cümle sonlarında “Allah Allah!” der.
01:15
Dede, üçüncü bir tevhid çalıp söyler.
- Eser: “Şu Âleme Nur Doğdu”
- Cemaat Dede ile birlikte söyler ve dizlerine vurarak tempo tutar.
01:19
Dede secde
duası verir. - Dua sırasında tüm cemaat secdeye iner ve cümle sonlarında “Allah Allah!” der.
01:20
Dede,
Miraçlama‟yı çalıp söyler.
- Dede‟nin iĢaretiyle tüm cemaat ayağa kalkar ve cümle sonlarında “Allah Allah!”diyerek eĢlik ederler. - Miraçlama‟nın ikinci bölümünde “Kırklar Semahı”
dönülür.
- Semahın bitiminde Semahçılar önce “hizmet duası”, ardından da “tecella temenna”duası alırlar.
01:30
Gözcü meydana gelir ve dua verir.
- Gözcü meydana gelir ve dua verir.
- Dede‟den dua alır ve niyaz edip yerine geçer.
- Ayakta beklemekte olan cemaate oturmasını söyler.
01:32
Sakka Hizmeti gelir.
- Dört erkek tarafından yerine getirilir.
- Ellerinde su dolu sürahiler ile meydana gelir ve içlerinden biri duasını verdikten sonra Dede‟den dua alırlar.
- Dede, sözleri ġah Hatai‟ye ait bir mersiyeyi ezgisiz olarak okur ve cemaat bazı yerlerde eĢlik eder. - Mersiyenin sonunda cemaate su dağıtılır.
01:37
Bir Mersiye söylenir.
- Eser: “Gezip Dört Köşeyi Seyran Eyleyen”
- Eser, cemde bulunan “AyĢe Sever” isimli bir bayan tarafından uzun hava Ģeklinde söylenmiĢtir.
01:41
Dede, Sakka hizmeti görenlere dua verir.
- Mersiye sırasında diz çökmüĢ halde bekleyen görevliler ayağa kalkıp dara dururlar.
- Gözcü görevlilere eĢlik eder.
- Dede‟den hizmet duası alan görevliler, niyaz edip yerlerine geçerler.
01:42
Bir mersiye söylenir.
- Eser uzun hava Ģeklinde söylenir.
01:47
Dede secde duası verir.
- Dua sırasında tüm cemaat secdeye iner ve cümle sonlarında “Allah Allah!” der.
01:49
Dede, münacat duası verir.
- Dua sırasında cemaat ellerini havaya açar ve cümle sonlarında “Allah Allah!” der.
- Fatiha Suresi hep birlikte Arapça okunur. - Secdeye varılıp niyaz edilir.
01:53
Süpürgeciler tekrar meydana gelir.
- Meydanı temsili Ģekilde süpürdükten sonra dualarını verirler.
- Dede‟den dua alır, niyaz edip yerlerine geçerler.
01:54
Çerağcı
meydana gelir.
- Meydana gelir ve sırasıyla duasını vererek çerağları sırlar.
- Dede‟den duasını aldıktan sonra niyaz eder ve yerine geçer.
01:55
Post Hizmeti meydana gelir.
- Görevliler postu toplayıp darda dururlar.
- Dede‟den dua aldıktan sonra niyaz edip yerlerine geçerler.
01:56
On Ġki Hizmet Sahipleri meydana gelir.
- Tüm görevliler meydanda darda durur, Dede‟den toplu bir hizmet duası ve tecella temana duası aldıktan sonra niyaz edip yerlerine geçerler.
01:57
Dede, dağılma duası verir.
- Bu dua ile cem son bulur.