Stratejik Mekânsal Planlamanın Nitelikleri

Đlhamını, yetmişlerde özel sektörün kullanmaya başladığı teknikten alan stratejik planlama, 1984’te San Francisco ve diğer Amerika kentlerinde uygulanmaya başlanmıştır (ĐMP 2005a).

Kentsel stratejik planlama, geleneksel planlama anlayışından daha kapsamlı ve daha az normatif olmakla ve arazi kullanım düzenlemesi yerine birbirine bağlanmış sosyo-ekonomik eylemler doğrultusunda daha sıkı temellenmesiyle farklılaşır. Ayrıca klasik, orta ve uzun vadeli planlamadan ‘normal’ eğilimler olarak tanımlanan beklentilerin uyarlanmasına sınırlanmamasıyla farklılaşır. Bununla birlikte, bütçelerde öngörülmüş belirli hedefler yerine yeni fırsatlar ve yeni çözümlere daha yakından odaklanır (ĐMP 2005a).

• Kentin sosyal ve ekonomik bir bütün olarak düşünülmesi: Şekillendirilen gelecek vizyonunda ekonomik ve sosyal boyutlar birbirinden ayrı olarak düşünülmemektedir.

• Kamu-özel etkileşimi: Dünyanın kentlere sunduğu yeni fırsatlar – ve tehlikeler- tek bir noktadan idare edilemez. Tanımlanan hedefler temelinde koordine edilen eylemler gereklidir.

• Eylem temelli: Bir kentin stratejik planı bir laboratuar projesi ya da rafta terk edilecek bir doküman değildir. Kentin geleceği için istenilmeyen eğilimleri değiştirmek, olayları önceden görebilmek için uğraşan bir plandır.

• Fonksiyonel bir kalite modeli tasarımı: Kentsel süreçler çok fazla sayıda kurumun birlikte çalışmasını zorunlu kılar, bir şirkette olduğu gibi, şundan emin olmak gerekir ki, bu süreçler olası en iyi yöntemle götürülmelidir. Stratejik plan bir kalite modeli rolü üstlenir. Ortak karar birliği ile önceden kararlaştırılan hedefler doğrultusunda süreçleri yönlendirmek için uğraşır. • Daha küçük eylemlerin düşünülmesi: Kentlerin değişimi belki özel büyük çaplı eylemler gerektirir; fakat emin olunan bir şey var ki o da, önemli görünmeyen, ayrı ayrı düşünülmüş, bir araya geldiklerinde değişim işine katkıda bulunan ve önceden kararlaştırılan başka bir şeyi güçlendiren küçük eylemler ve ölçütler gerektirir.

Kentsel stratejik planlama kentin bir ‘başarı vizyonu’ olarak tanımlanabilir; fakat planın başarılı olabilmesi için çeşitli durumlar gereklidir:

• Đşe başlaması için kararlaştırılan kurumların isteği,

• Kamu ve özel kurumların en yüksek temsilcilerinin liderliği,

• Planın taslağını oluşturmak için gerekli minimum teknik altyapının varlığı, • Finansal kaynaklar ve insan kaynakları,

• Toplumsal hisler ve duyarlılık,

• Planın çıktılarını uygulayabilme kararlılığı.

Stratejik metropoliten plan, kullanılan metodolojiler aynı olsa bile stratejik kent planıyla aynı şey değildir. Bir kentte yönetim elemanları belirli ve açıktır, aynı zamanda kentin sosyal ve ekonomik etmenlerini tanımlamak da kolaydır.

Metropoliten bir bölgede yukarıdaki durumların ikisinden de söz edilemez. Yönetim yapılandırılmalıdır. Kentsel stratejik plan, sadece ekonomik verimlik değil,

yaşam kalitesi, çevresel ve sosyal koruma yönlerini de içeren, kent ve bölgesi için uzun-dönemli, kapsamlı bir vizyon geliştirmeyi amaçlayan bir plan türüdür. Stratejik planlardaki yenilik özellikle planlamanın hazırlanma metodundadır. Planlama süreci sadece plancıları değil, aktörleri de içermektedir. Uygulama başarısının en önemli şartı, planı hazırlama sürecinde geniş bir işbirliği ağı ve ortaklık yaratmaktır (ĐMP 2005a).

Stratejik Planların Özellikleri

• Planlama anlayışına 1990’lardan sonra yeni bir yaklaşım getiriyor. • Geleneksel planlama anlayışına göre daha esnek bir yapıya sahiptir. • Kapsamlıdır.

• Yararlı olan bütün değişimlerin uğruna yapılan, özel kurumlar, kamu kurumları ve vatandaşlar arası bir fikir birliği anlaşmasıdır.

• Kentsel kültürün değişim metodolojisidir.

• Arzu edilen geleceği tanımlamak için bir tartışmadır. • Bir eylem sözüdür.

• Stratejik planlar, arazi kullanım düzenlemelerinden çok sosyo-ekonomik düzeyde ele alınır.

• Şehir ekonomik ve sosyal olarak bir bütün kabul edilir. • Her alanda bütünsel bir yaklaşım söz konusudur.

• Eylem temelli bir yapıya sahiptir, formalite olarak yapılmaz; şehrin geleceğini değiştirir.

• “Rekabet” kavramı çok önemlidir.

• Değişim aşamasındaki şehirler için global bir vizyon oluşturmak üzerinde durulur.

• Potansiyeller, zayıflıklar üzerinden gidilerek şehre gelecek için bir vizyon oluşturulur.

• Oluşturulan vizyon, kentin yaşam kalitesini yükseltmek, global dünyada yerel özelliklerle ön plana çıkmak gibi temel amaçlara dayanır.

• Demokratik planlama anlayışı getirir.

• “Plana Katılım” kavramının altını doldurur.

• Özel-kamu sektörlerine birlikte çalışma olanağı sağlar. • Şeffaflık ön planda tutulur.

• Plancının rolünde değişiklik yaratıyor, yönetimler üzerindeki söz hakkını arttırır ve çeşitli katılımcılar arasında iletişimi sağlayan bir lider konumuna getirir.

• Yerel yönetimlerin çalışma şeklini değiştirmeye yardımcı olur.

• Genellikle şehirlerin özelliklerine göre stratejik alanlar belirlenir ve bu alanlara göre projeler geliştirilir. Örneğin; fiziksel, ekonomik, çevresel, sosyal,... alanlar

Amaçlar

• Kente orta vadede, yaşam kalitesini arttırmak ve rekabet edebilirliği sağlamak için stratejik hedefler belirlemek.

• Olması istenen kentin gerçekçi bir projesini oluşturma ve onu devam ettirme doğrultusunda, yerel temsilcilerin stratejilerini organizasyonel, insan ve finansal kapasite ve kaynaklarla bir noktada birleşmeye teşvik etmek

• Kenti beklenmedik gelişmelere karşı hazır duruma getirmek;

• Kentin konjonktürden doğan fırsatları değerlendirme şansının önüne geçmemek ve değişen koşullara gecikmeden, zamanında uyum sağlaması için gereken altyapıyı hazırlamak;

• Tüm aktörlerin paydaşlar olarak planlama sürecinde yer almasını sağlamak;

• Yeni, değişik düşüncelerin, buluşların, projelerin önünü açmak • Planlamayı geri beslemeli ve bitmeyen bir süreç olarak yürütmek; • Üretilen çözümleri, projeleri sürekli izlemek ve değerlendirmek;

• Hiçbir projenin kentin ve bölgenin vizyonu, misyonu, ana amacı ve temel ilkeleri ile çelişmemesini sağlamak.

Süreçteki Öncüler

• Karar verme ve fikir geliştirme kapasitesine sahip, politik, ekonomik ve sosyal liderler,

• Vatandaşların yaşamlarında yankı uyandıran temsilciler, • Vatandaşlar.

Kazanç Sağlayanlar

• Kent sakini ve sonuç kullanıcı olarak vatandaşlar, • Kentin kamu yönetiminden sorumlu politikacılar, • Kentin ekonomik temsilcileri olan şirketler.

Kent için Faydaları

• Sürekli değişim geçiren bir mekan olarak kentin global vizyonu, • Kent için genel bir hedef elde etmek,

• Önemi artan yönetim problemlerine karşın kısıtlı kaynakların en uygun şekilde kullanımı,

• Geçici önlem maliyetlerinin üstesinden gelmek,

• Đnsanların ekonomik ve sosyal gelişimini sağlayan, rekabet edebilme faktörleriyle kenti sağlama almak.

Başarı Koşulları

• Kurumların gelişmesine yardımcı olma yoluyla firma bağlılığı,

• Maksimum vatandaş katılımı, kamu/özel sektör ortaklığı ve yararların açıkça dile getirilmesi,

• Çevrenin gerçekçi bir global ve ortak fikirli analizi

• Eylem ve projelerin öncelik ve önerilerinin gerçekçi formüle edilmesi, • Proje uygulaması sürecinde süreklilik ve enerji konsantrasyonu.