Spor Kulüpleri ve Fair Play

Kulüp sözcüğü kavram olarak kanunlarda belirtilen hükümlere göre kurulan belli bir kuruluĢ tüzüğü ve yönetmeliği olan insanların görüĢmek, konuĢmak ve spor yapmak gibi amaçlarla toplandıkları yerlerdir. Spor kulübü ise belirli kurallara göre kurulan (yasalar, yönetmelikler, tüzükler, sözleĢmeler vb.) üyelerinin her birinin yetki ve sorumlulukları olan (baĢkan, yönetim kurulu üyesi, denetçi, üye, taraftar vb) gerek amatör gerekse de profesyonel spor branĢlarıyla hizmet veren, her yaĢ grubunun spor yapabileceği tesis, araç ve gereçlere sahip olan, diğer bir yönüyle de yüksek performans sporcularının yetiĢtirilmesini hedefleyen, büyük seyirci kitlesine sahip özel kurumlar olarak tanımlanmaktadır (Demirci, 1991:2).

Spor kulüpleri, spor faaliyetlerinin yapılabildiği ve özellikle ülkemizde altyapılarıyla gerek amatör, gerekse profesyonel dallarıyla spora hizmet veren ve bu hizmet aĢamasındaki spor kuruluĢlarıdır (Terekli, 1999:11). Toplumsal bir kurum özelliği taĢımları açısından baĢta futbol kulüpleri olmak üzere spor kulüplerinin yapılanması geliĢmekte olan ülkelerde, geliĢmiĢ ülkelere oranla daha yavaĢtır. Ama

seyirci potansiyelinin çok fazla olması ve futbol kulüplerinin ilin, ilçenin ve köyün simgesi durumunda olması, halkın ilgisini futbol kulüplerine çekmektedir (Hacıköylü, 2001:37).

Sporun gücü, onun bir sosyalleĢtirme aracı olmasıyla ve insanları birleĢtirici rolünü yerine getirmesiyle ölçülür. Spor, sosyalleĢme ve sosyal değiĢim aracı olarak hizmet veren olağan üstü güce sahiptir. Büyük önem verilen birçok sosyal değerin oluĢmasında sürekli hale gelmesinde sporun yeri yadsınamaz. Bu değerler, çok çalıĢmayı, fedakarlığı, hakkaniyeti sadakati, sorumluluğu, güvenilirliği, hoĢgörüyü ve kendini disiplin altına almayı kapsamaktadır (Yetim, 2005:171).

Ġnsanların iyiyi ve güzeli beğenmeleri, yenilgiyi ve galibiyeti olağan karĢılayarak sosyal uyumu güçlendirmede spor etkili bir araçtır (ġahin, 1998:50). Ancak profesyonelleĢme baĢarı isteğiyle birleĢince spor ahlakında ciddi zedelenmeler baĢlayabilmektedir. Profesyonellik böyle bir durumda Fair Play‟i yok etmektedir. Profesyonel sporcuların yüksek oranda informal Fair Play‟e uymadığı görülmektedir. Bu durumun en sık gözlemlendiği branĢ futboldur. Spor ahlakına uygun olsun ya da olmasın amaç sadece kazanmak olmaktadır. Bu doğrultuda futbolcuların büyük çoğunluğu, rakiplerini birer düĢman olarak görmekte ve haksız avantajlardan yararlanarak kazanmayı normal bir davranıĢ gibi kabullenmektedir. Aynı zamanda, profesyonel futbolcular hakeme yakalanmayacaklarına inandıklarında, formal Fair Play kurallarına uymamaktadır. Oyunlarını hakem otoritesine göre oynamaktadır. Bu durumda da karĢımıza mekanik bir ahlak çıkmaktadır (Sezen, 2003).

Spor kulübü üyeleri, kulüplerine büyük bir ilgi taĢımakta ve kendi kulüpleriyle özdeĢleĢmektedirler. Kulüp üyeleri Fair Play‟in korunmasında hassas olmalıdır. Takımlarına duydukları hayranlığın Fair Play‟i anlaĢılmaz bir hale getirmesine izin vermemelidir. Spor kulüplerinin görevi, tamamıyla saygı duydukları düzen tarafından temin edilen düzenleme ve kurallarca sportif davranıĢ ahlakını açıkça belirlemektir. Özellikle sporcuları bu bakıĢ açısıyla eğitme ve Fair Play idealini harekete geçirmek için bütün imkanları kullanmak onların baĢlıca görevidir. Bu kuruluĢlar spor görünümünün koruyucusudur ve onun saygınlığını kurtarmak için yetkilerini temkinli ama pozitif bir Ģekilde kullanmalıdır. Bu kuruluĢlar Ģiddeti önlemede inisiyatif almalı ve Fair Play ruhuna zarar veren ihlalleri önleme çabasında olmalıdır. Çünkü Fair Play

ruhuna verilecek zarar, kulübün kendi ününe vereceği zarar demektir (CIEPSS, CIO, UNESCO, 1998).

3.YÖNTEM

Bu bölümde, araĢtırma modeli, araĢtırma verilerinin elde edildiği evren ve örneklem, veri toplama teknikleri ve veri analizi ile ilgili açıklamalar yer almaktadır.

3.1. AraĢtırma Modeli

Bu araĢtırmada ölçme aracı olarak anket tekniğinden yararlanılmıĢtır. Bu araĢtırma, Ortaöğretimde okullar arası futbol yarıĢmalarına katılan öğrencilerin kulüp deneyimi olma ve olmama durumlarıyla Fair Play davranıĢları arasındaki iliĢkiyi değerlendirmeyi amaçladığı için tarama modelindedir.

Tarama modelleri, geçmiĢte ya da halen var olan bir durumu, var olduğu Ģekliyle betimlemeyi amaçlayan araĢtırma yaklaĢımlarıdır (Karasar, 2008:77). Bu araĢtırmada, Ortaöğretimde okullar arası futbol yarıĢmalarına katılan öğrencilerin kulüp deneyimi olma ve olmama durumlarıyla Fair Play davranıĢları arasındaki iliĢki araĢtırmanın bağımlı değiĢkenini oluĢturacaktır. Katılımcıların cinsiyet, sınıf, yaĢ, anne mesleği, anne eğitim durumu, baba mesleği, baba eğitim durumu, kulüp deneyimi, varsa kulüpte oynama süresi gibi değiĢkenler ise bağımsız değiĢkenler olarak kullanılacaktır.

3.2. Evren ve Örneklem

Bu araĢtırmanın evrenini, Ankara ili merkez ilçelerindeki Ortaöğretim kurumlarında öğrenim gören ve okullar arası futbol yarıĢmalarına katılan öğrenciler oluĢturacaktır. Örneklemini ise AraĢtırmanın örneklemini ise, Yenimahalle, Keçiören, Akyurt, Altındağ, ve Çankaya ilçelerinde bulunan; Bahçelievler Deneme Lisesi, Balgat Anadolu Ticaret Meslek Lisesi, Batıkent Lisesi, Batıkent Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi, Çankaya ĠMKB Otelcilik Turizm Meslek Lisesi, Demetevler Mimar Sinan Lisesi, Gazi Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi, Ġnönü Lisesi, Ġskitler Endüstri Meslek Lisesi, Mustafa Kemal Lisesi, Prof. ġevket RaĢit Hatipoğlu Lisesi, Yahya Kemal Beyatlı Lisesi, Tınaztepe Lisesi, Kaya Bayazıtoğlu Lisesi, Akyurt Çok Programlı Lisesi, Bağlum Lisesi okullarında öğrenim gören %73.6 oranında erkek, %26.4 oranında kız, toplam 250 ortaöğretim öğrencisi katılmıĢtır. Bu okullar ve öğrenciler 2009-2010 eğitim öğretim yılında okullar arası futbol müsabakalarında yer alan okullar arasından seçilmiĢtir.

3.3. Verilerin Toplanması

AraĢtırmada veri toplama tekniği olarak beĢli likert tipi dereceleme ölçeği kullanılmıĢtır. Vallerand, Briere, Blanchard ve Provencher‟in (1997) geliĢtirdiği Çok Boyutlu Sportmenlik Yönelimi Ölçeği (MSOS-25), Gülfem Sezen Balçıkanlı tarafından (2010) Türkçeye uyarlanmıĢtır. Çok Yönlü Sporda DavranıĢ Yönelimi ölçeği 20 maddeden ve 4 alt boyuttan oluĢan 5‟li likert tipi ölçektir. Çok Boyutlu Sportmenlik Yönelimi ölçeğinin alt boyutlarını; Sosyal Normlara Uyum (örn: Maçı kaybetsem de rakibimi tebrik ederim.), Kurallara ve Yönetime Saygı (örn: Hakem kararlarına uyarım.), Sporda Sorumluluklara Bağlılık (örn: Maçta çok hata yapsam bile mücadeleyi bırakmam.), Rakibe Saygı (örn:Yere düĢen rakibimin kalkması için elimi uzatırım.) oluĢturmaktadır. Ayrıca bilgiler literatür taramasıyla sağlanmıĢtır.

Çok Boyutlu Sportmenlik Yönelimi Ölçeği‟nin geçerlik ve güvenirlik çalıĢması Gülfem Sezen Balçıkanlı (2010) tarafından Ankara‟da bulunan çeĢitli futbol kulüplerinden tesadüfi yöntemle seçilen 110 futbolcu üzerinde yapılmıĢtır.

Öğrencilerin kulüp deneyimi olma ve olmama durumlarıyla Fair Play davranıĢları arasındaki iliĢkiyi ölçmek için kullanılan ifadelerde: 1) Beni Hiç Tanımlamıyor; 2) Beni Çok Az Tanımlıyor; 3) Beni Kısmen Tanımlıyor; 4) Beni Oldukça Tanımlıyor; 5) Beni Tam Olarak Tanımlıyor; seçenekleri sunulmuĢtur. AraĢtırmaya katılan öğrencilerden her bir ifadede kendileri için en uygun gelen seçeneği (X) iĢareti koyarak belirtmeleri istenmiĢtir.

3.4. Verilerin Analizi

AraĢtırmacı tarafından toplanan ölçekler, kontrol edilerek eksik veya yanlıĢ doldurulanlar araĢtırma dıĢında tutulmuĢtur. Daha sonra geçerli ve kabul edilebilir nitelikte olanları, SPSS paket programında değerlendirilmek üzere bilgisayar ortamına aktarılmıĢtır.

AraĢtırma verilerinin değerlendirilmesinde istatistikî yöntem olarak; ölçeğin alt boyutlarına ait frekans, yüzde dağılımları ve ortalama değerleri hesaplanmıĢtır. Ortaöğretim kurumlarında okullar arası futbol müsabakalarına katılan öğrencilerin kulüp deneyimiyle; Sosyal Normlara Uyum, Yönetime Saygı ve Rakibe Saygı alt boyutları arasındaki iliĢki olup olmadığını test etmek için Independent Samples T-Test

(ĠliĢkisiz Örneklemler T-Testi kullanılmıĢtır. Kulüp deneyimiyle; Sporda Sorumluluklara Bağlılık alt boyutu arasında iliĢki olup olmadığını test etmek için Mann Whitney U-Test‟i kullanılmıĢtır. Ayrıca okullar arası futbol müsabakalarına katılan öğrencilerin cinsiyetiyle; Sosyal Normlara Uyum, Yönetime Saygı, Sporda Sorumluluklara Bağlılık ve Rakibe Saygı alt boyutları arasında iliĢki olup olmadığını test etmek için Independent Samples T-Test (ĠliĢkisiz Örneklemler T-Testi kullanılmıĢtır.

4. BULGULAR ve TARTIġMA

Bu bölümde, yöntem bölümünde sözü edilen araçla toplanan verilerin, yine aynı bölümde belirtilen teknikler kullanılarak yapılan analizleri, tablolar halinde gösterilmiĢ ve yorumlanmıĢtır.

4.1. Bulgular

Bu bölümde araĢtırmaya iliĢkin bulgulara yer verilmiĢtir.

4.1.1. AraĢtırma Grubunun Sosyo-Demografik Özelliklerine ĠliĢkin