Sovyet Bozgunu Sonrası Kırım’da Alman Egemenliğinin Sağlanması

Almanlar, bir yandan Sivastopol’e doğru hızla yol alırlarken, öte yandan diğer mevzilerdeki Sovyet birliklerini kovalamayı sürdürmüşlerdir. Tüm şehirlerde direnişe hazırlanan Sovyet kuvvetleri, Kerç ve Sivastopol haricinde başarı sağlayamamışlardır. Buna karşılık Mihver güçleri, Kırım’ın temizlenmesi harekâtı gereğince sahaya fazla yayıldıklarından, ister istemez düşmanları karşısında hassas bir duruma düşmüşlerdir. 9 Kasım’da Yalta düşmüştür. Böylelikle Sivastopol’ün güneydoğu çığırına da Alman birlikleri yerleşmişlerdir. Bu kesime yaklaşmaları nispeten zor olan Almanlar,

Yayla Dağları’ndaki çetin mevzileri zorlamak durumunda kalmalarına rağmen

durdurulamamışlardır. Geniş steplerde uyguladıkları taktiğin aynısını Kırım’da devam ettiren Almanlar, Kerç’e doğru ileri harekâtlarını da aksatmadan sürdürmüş ve zorlu bazı kesimleri pas geçerek bulabildikleri her yoldan ilerlemeye devam etmişlerdir. Böylece Yalta’daki Sovyet birlikleri, Sivastopol mevzilerine kaçmaktan başka çare bulamazken kıyıda dar mevzilere sıkışan bazı Sovyet birlikleri kaçmaya çalışırlarken imha edilmişlerdir. Kerç’te de kıştan yararlanarak kalıcı mevzi kurmaya çalışan müdafiler tam başarı sağlayamamışlardır.133

Perekop hattının yarılmasının ikinci haftası dolmadan Alman birlikleri Sivastopol mevzilerini sıkıştırmaya, hatta bazı noktalarda istihkâmlara girmeye başlamışlardır. Doğudaki Kerç’te iki kat şeklinde düzenlenen savunma mevzilerinden çok Sovyet birliklerini bir süre kurtaran etken bölgenin bataklıklarla bölünmüşlüğü olmuştur. İklim durumunun da eklenmesiyle Almanlar iki cephede de epey zorlanmışlar ama yine de uzun bir süre durdurulamamışlardır.134 Kısa sürede şehri

düşürmek ve düşmana şehri uzun vadeli savunma imkânı vermemek amacıyla Almanlar, havadan ve karadan Sivastopol’ü aralıksız vurmaya başlamışlardır. Gemilere hasar verilmiş, şehirde yangınlar çıkmıştır. Türk basınına bu durum, şehirde panik havasının estiği şeklinde yansımıştır.135 Times’tan aktarılan yorumlara göre,

artık bu mevsimde Sivastopol’e yönelik girişimlerden başka herhangi bir yörede başka

133 _{Tan, 10 Kasım 1941, s. 3-4.} 134 _{Ulus, 11 Kasım 1941, s. 4.} 135 _{Tan, 11 Kasım 1941, s. 1-2.}

genel bir harekâtın yapılamayacağı düşünülmüştür.136 Sovyet tebliğine göre,

Sivastopol hatları direnmeye devam etmiştir ancak Almanlar, yalnızca Alman ve Rumen kuvvetlerinin Kırım’daki ilerleyişlerinin sürdüğünü dile getirmekle yetinmişlerdir.137

9 Kasım’da Almanların Kırım içlerindeki ilerlemeleri sona ermiş ve Sivastopol çevresiyle Kerç Berzahı dışındaki tüm arazi Alman kuvvetlerinin eline geçmiştir. Petrov kuvvetleri şehre çekilirken çok kayba uğramış ancak imha edilememişlerdir. Sovyet ordusu, 17 bin kişilik personelini kurtarıp başarılı şekilde istihkâmlara kaçırmasına rağmen araç ve toplarının çoğunu kaybetmiştir. Örneğin 25. Sovyet Tümeni (Çapayevskaya) gücünün %50’sini yitirmiş ve kalan 4.233 asker zorlukla Sivastopol’e çekilebilmiştir. Kurtarılan malzemelerin niteliği de pek iç açıcı olmamıştır. Söz gelimi, Sovyet 52. Topçu Alayı’nın 13 adet 155’lik topu kurtarılmıştır ama bunlar 1939’da Polonya’dan ganimet olarak alınan 1917 model Schneider toplarından ibarettir. Sovyet taktik çekilişi kısmen başarılı olsa da Almanlar ilerleyişlerini olabildiğince ucuza mal edebilmişlerdir. Söz gelimi bir Alman birliği, 2.711 Sovyet askerini esir edip 52 kamyon ve 9 adet 76.2’lik top ele geçirme işini 215 kayıp vererek başarabilmiştir.138Yine de kış koşullarında iki ordunun da kısa sürede

durağan mevzilere yerleşmekten başka seçenekleri kalmamıştır.

Alman hava güçlerinin Kerç ve Sivastopol’e yönelik akınları haricinde, Moskova harpleri çetinleştiği ve daha çok ses getirdiği için resmî ordu tebliğlerinde Kırım’la ilgili pek fazla detay yansımamıştır.139 Yalnız Daily Express’in İsveç’ten

sağladığı bir bilgiye göre, ayın 12’sinde Kırım’daki tüm Sovyet birliklerinin komutanlığına Amiral Kuznetsov’un getirilmesi dünya basınıyla birlikte Türk basınında da haber olmuştur. Muhasaradan birkaç yıl evvel Karadeniz Filosu komutanlığı yapmış olan Kuznetsov’a diğer iki amiral, eski Uzakdoğu Filosu Komutanı Oktyabrski ile Amiral Yumaşev kumandada yardım etmişlerdir.140

136 _{Ulus, 11 Kasım 1941, s. 1.} 137 _{Ulus, 12 Kasım 1941, s. 4.}

138 _{Robert Forczyk, Where the Iron Crosses Grow, s. 71.} 139 _{Tan, 12 Kasım 1941, s. 1.}

13 Kasım’da Sivastopol, Kerç ve Anapa’ya yönelik şiddetli hava akınları sürerken, Kerç yöresindeki güney sahillerinin Alman ordusunun eline geçtiği haberi Kırım’ın doğusuna yönelik harekâtın sürdüğünü kanıtlamıştır.141Hızla Kerç kapılarına

kadar gelen Almanlar, şehrin güney yakınlarında birçok mevzi alırken, Alman uçakları Sivastopol’ün liman tesislerini büyük bir başarıyla vurmaya devam etmişlerdir. Bir nakliye gemisinin limanda asker bindirirken görülüp vurulmasının yanında birçok askerî gemi de Karadeniz’de ardı ardına yakalanarak vurulmuştur.142

Kırım’da Alman ve Rumen güçlerinin zorlandığına dair en büyük işaret, büyük miktardaki kuvvetin savaş alanına sürülmesi olmuştur. İki Mihver ordusu, toplam 9 piyade tümeni, 2 zırhlı tümen ve 2 süvari alayından oluşan kuvvetle bir yandan Kerç mevzilerini zorlarken, diğer yandan Sivastopol’ü çevreleyen tepelerde egemenlik sağlamaya çalışmıştır. İlk detaylı raporlarda bildirildiğine göre, Kerç’te Sovyet güçleri için durumun ciddi olmasına rağmen Sivastopol’e doğru ilerlemeye çalışan 5 Alman tümeninin şehre kilometreler kala durdurulduğu anlaşılmıştır.143 _{Kerç B}erzahı’nda

Sovyet savunması birçok noktadan kısa sürede yarılmıştır.144 Türk basınındaki

yorumlarda, Sivastopol’deki mevcut eski mevzilerin direnmesi normal görülmekle birlikte, Kerç savunmasının zayıflığı sebebiyle yakında düşeceği beklenmiştir. Birçok noktada birlik sevkiyatı yapan Sovyet gemileri isabet almıştır. Kerç mevzileri Alman topçusunun menziline girerken Kırım’ın diğer ucunda Sivastopol sahil bataryaları ve limandaki gemiler pike uçakları tarafından dövülmüşlerdir.145

Sivastopol yakınlarında büyük kara muharebeleri yapılmıştır. Sovyet birlikleri, seri kuvvet ihtiyacını karşılamak adına cephe gerisinde işçilerden teşkil ettikleri seyyar birlikleri kullanmışlardır. Şehirde eğitim gören işçi tümenlerine ilave olarak, 30 kadar zırhlı tren ateş gücü sağlaması için cepheye sürülmüştür. Bu trenlerin her birinde ağır ve hafif topların yanında iki yüz kadar mitralyöz kullanılmıştır. Ayrıca çam

141 _{Tan, 13 Kasım 1941, s. 1.} 142 _{Tan, 14 Kasım 1941, s. 1-2.} 143 _{Ulus, 14 Kasım 1941, s. 5.} 144 _{Ulus, 15 Kasım 1941, s. 1.} 145 _{Tan, 15 Kasım 1941, s. 1.}

ormanlarıyla kaplı arazide süvari birlikleri de geriye düşen tankları temizlemek ve ricatı kapatmak için verimli şekilde kullanılmışlardır.

Hava harpleri tüm hızıyla sürerken Alman Stuka’larının146 karşısına artık

Sovyetler, yeni üretilen Sturmovik (Ilyuşin II)147 pike uçaklarını sürmeye başlamışlardır. Tanklar konusunda yeni tasarımlarla Almanları geçen Sovyet ordusu, böylelikle hava kuvvetleri bakımından da teknik olarak ilerlediğini kanıtlamıştır. Ncak henüz sayı ve altyapı konularında Sovyet birlikleri, Almanlarla taktik olarak mücadele edebilecek seviyede olamamışlardır.

Kırım’ın neredeyse tamamen Alman kontrolüne geçtiği bu günlerde Sovyet genelkurmayı, Kerç’te sıkışan kuvvetlerin bir kısmını Rostov cephesine gemilerle nakletmeye çalışmıştır. Kerç düşmeye yaklaşırken Sivastopol’de vaziyet daha parlak görünüyordu; yörede 20 kilometre derinliğinde savunma hattının yanında denizden lojistik hat açık olduğundan Odessa’daki gibi bu şehrin de uzun müddet savunmada kalabileceği umulmuştur. Kerç’e ulaşan Almanların, bu şehri kolaylıkla alacakları

beklenmesine rağmen Taman yoluyla Kafkaslar’a geçişlerinin zor olacağı

düşünülmüştür. General Voroşilov148da bölgeye yeni kuvvetler sevk etmiştir ve yakın

146 _{Junkers Ju-87 Stuka (Sturzkampfflugzeug); 1935’te ilk uçuşunu yapan Alman hafif bombardıman}

uçağıdır. 1936-1944 yılları arasında 6 binden fazla üretilmiştir. Alman yıldırım harbi stratejisi için kritik öneme sahip bir yakın mesafe saldırı uçağıdır. Yüksekten uçarken tank veya top gibi araçları tespit ettikten sonra dike yakın bir açıyla hedefe dalarak düşman araçlarını imha etmek temel görevi idi. 2 kişilik olarak tasarlanan Stuka ayrıca üzerindeki sirenlerle dalarken çıkardığı ses yardımıyla psikolojik savaş unsuru olmuştur. 1945’e kadar Nazi Hava Kuvvetleri (Luftwaffe) tarafından etkin şekilde kullanılmışlardır. 5 tonluk azamî ağırlığa ulaşabiliyordu ve 500 kilogramlık yükü 8 kilometre yüksekliğe çıkarabilmiştir. 500 kilometrelik görev menziline sahip olan Stukalar, etkili birer tank avcısı olarak savaş boyunca kullanılmışlardır. Manfred Griehl, Junkers Ju-87 Stuka, London/Stuttgart 2001, s. 37-43.

147 _{İlyuşin Il-2 (Штурмовик: Saldırıcı); Sergei İlyuşin tarafından 1938’de tasarlanan Sovyet hafif}

bombardıman uçağıdır. 1939’da ilk uçuşunu gerçekleştirmiş, 1941’de seri üretimine başlanmıştır. Havacılık tarihinde en çok üretilen üçüncü uçak modelidir. 1941-45 döneminde 40 bine yakın üretilmiştir. İki kişiden oluşan mürettebatı ve 6 tonu aşan ağırlığıyla Stuka’ya rakip olarak tasarlanmıştır. 600 kilogramlık patlayıcı yükünü tanksavar roketi gibi diğer ufak mühimmatla birlikte 720 kilometreye varan görev menzilinde kullanabildiğinden teknik bakımdan Stuka’yı geride bıraktığı gibi devasa ölçekli seri üretim neticesinde nicelik olarak da üstünlüğünü korumuş ve cephede ağırlığını koymuştur. Stuka’yı andıran tasarımına ilave olarak Stuka’da bulunmayan savaş zırhı yardımıyla ağır ateş altında bile düşmemesi İlyuşin-2’nin “uçan tank” adını almasını sağlamıştır. Yefim Gordon, Soviet

Airpower in World War II, Hinkley/Midland 2008, s. 293-297.

148 _{Kliment Yefremoviç Voroşilov, Sovyet Devrimi komutanlarındandır. İç Savaş sırasında askerî}

yeteneğini kanıtlamış ve Türkiye’deki Millî Mücadele sırasında Ankara’ya gönderilmiştir. Sonrasında Moskova’daki yüksek askerî görevlerde bulunmuştur. İkinci Dünya Savaşı sırasında merkezde ve cephede çeşitli görevler üstlenmiştir. Kan Kutlu Ataç, “İkinci Dünya Savaşı Sonrası Sovyet Tehdidi ve Türkiye (1945- 1946)”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi 13/25 (Bahar 2017), s. 201.

bir Alman çıkarması beklememiştir. Kırım’daki Sovyet hava üslerinin susturulmasıyla, Alman kollarının Ukrayna’da uğradığı tacize karşılık şimdi Rostov gerisindeki Sovyet birlikleri havadan rahatsız edilebilmiştir. Ancak Kerç ve Sivastopol temizlenmediği müddetçe Almanların muhtemel Kafkas seferi için bu şehirlerin üs olarak kullanılmaları mümkün olmamıştır.149

Türk basınında Leningrad ve Moskova muharebeleri hakkında daha detaylı eğilim olmuştur. Basının genel durumundan anlaşıldığı kadarıyla cephenin kuzeyindeki Leningrad çarpışmaları siper savaşına döndüğü ve Moskova’daki çarpışmalar sabitlendiği ölçüde basının dikkati cephenin güneyine kaymıştır.

Kerç’in düşüşü haberi için gün sayılırken Sovyet ordusu, gece karanlığında bölgeden kaçırabildiği kadar birliği Fontan ve Taman yörelerindeki doğal savunma mevzilerine çekebilmiştir. Ayrıca Sovyet hava kuvvetlerine yeni üretilerek katılan İlyuşin-II uçaklarının Alman tanklarına karşı yeni bir silah kullanıldığı şayiası basında yer edinmiştir. Anadolu Ajansı’nın Londra’dan edindiği bilgilerde yeni bir tanksavar füzesinden bahsedilse de Moskova, füze iddiasını yalanlamakla birlikte Alman tanklarına karşı zırh delici mermilerin kullanıldığını kabul etmiştir (gerçekte iki durum da mevcuttu). Sovyetler izahatlarında yeni uçaklarının hızından ve gücünden bahsederek tekniklerini övmüşlerdir. Öte yandan Almanlar, Britanya’nın işgali için hazırlanan teknelerle Kafkas yolunu açmak için Karadeniz’in kuzeydoğusuna çıkmaya hazırlanmışlardır. Hollandalılardan edinilen malumatta, motorbotların yanında çıkarma gemilerinin hazırlığı için hararetle çalışmaların sürdüğü ve Fransa kıyılarında bekleyen bu malzemelerin Tuna’ya kadar kara yoluyla, sonrasında Tuna ağzına kadar nehirden gönderildiği söylenmiştir. Tuna çıkışında Sovyet Karadeniz Filosu’nun Kırım’dan ayrılmasını bekleyen çıkarma güçlerini Kırım’da hazırlanan paraşüt birliklerinin desteklemesi umulmuştur.150Gerçekteyse mevcut işgal bölgelerinin iaşesi bile zordayken böyle büyük çaplı bir harekâtın olması beklenemezdi. Almanlar

149 _{Tan, 15 Kasım 1941, s. 2.}

150 _{Ulus, 16 Kasım 1941, s. 3. Burada “Kırım’daki Askerî Durum Çok Vahim” başlığıyla yayınlanan}

haberdeki “elli Alman paraşütçü tümeni” şeklinde verilen durumun bir yazım hatasından kaynaklandığı tahmin edilmektedir.

düşman gücünün yayılmasını sağlamak adına muhtemelen yalan haber yaymakta idiler.

Tan gazetesinde yer bulan 15 Kasım tarihli Alman tebliğinde, Kırım’da yeni arazi kazanıldığına dair bilgi verilmesine rağmen çarpışmalar hakkındaki teferruat geçiştirilmiştir.151 Buna karşılık, Sovyet komiserlerinin Kerç ile Sivastopol’deki

müdafilere Moskova, Hangö ve Leningrad’daki savunmaları emsal vererek sonuna kadar direniş çağrısı yapması ve Alman birliklerinin şehre genel taarruzu hazırlamak için bir büyük müstahkem kaleyi düşürmeleri nihai hücumun yaklaştığının göstergesi olmuştur. Moskova basını, kış geldiği için Sovyet birliklerinin gevşekliğe düşmemeleri gerektiğini, düşmanı durduracak olanın soğuk hava değil inatçı direnişin ta kendisi olduğunu vurgulayarak kararlı savunmanın sürdürülmesini istemiştir.152

Ertesi gün gerçekleşen Alman hava operasyonlarında, kara taarruzuna yardımcı olan uçaklar ayrıca Sivastopol’deki liman tesisleriyle nakliye gemilerine de orta ve ağır tipte bombalar bırakarak muhasarayı derinleştirmeye çalışmışlardır.153

Kerç’teki Alman saldırısı neticesinde Manstein’ın kendi yazılarında belirttiğine göre, XI. Alman Ordusu’nun 6 tümeni, düşmanın 12 piyade tümeniyle dört süvari tümeninden oluşan iki ordusunun en iyi unsurlarını imha edebilmiştir. Yine Manstein’ın iddiasına göre Alman ordusu, 16 Kasım itibariyle Kırım mücadelesinin başından beri, bölgedeki Sovyet birliklerinin yarısını oluşturan 100 bin esirden başka 160 tank ve 700 top ele geçirebilmiştir.154 17 Kasım’da Kerç sokaklarına giren Alman ve Rumen kuvvetleri, zorlu bir şehir savaşı vererek bölgeyi ele geçirmişlerdir. Böylelikle Alman tebliğine göre, Kırım’da alınan Sovyet esirlerinin sayısı 101 bini geçmiştir. 100 bin nüfuslu Kerç’te elektrik santralleri ve silah fabrikalarıyla yeni işletmeye açılan büyük bir demir rezervinin yanı sıra bazı gemilere yetecek düzeyde tamir havuzları ve petrol indirmek için özel bir rıhtımı da bulunan geniş bir liman tesisi de vardır. 155 Önemli sanayi tesisleriyle birlikte Sovyetler, böylelikle mühim bir üs

151 _{Tan, 16 Kasım 1941, s. 1.} 152 _{Ulus, 17 Kasım 1941, s. 3.} 153 _{Tan, 17 Kasım 1941, s. 1-2.}

154 _{Erich von Manstein, Lost Victories, s. 252.} 155 _{Ulus, 18 Kasım 1941, s. 6.}

kaybetmiş ve Kırım’da tek direniş noktası olarak Sivastopol kalmıştır.156 Şehirde

sıkıştırılan Sovyet güçleri, Almanlar tarafından hücum gününe hazırlık mahiyetinde aralıksız şekilde havadan vurularak müstahkem mevkilerine ve nakliye gemilerine yönelik darbeler yemeye devam etmişlerdir.157 Kerç’in düşmesi, özellikle Alman basınında hayli abartılarak artık Sovyet silahlı kuvvetlerinin Karadeniz’de varlık gösteremeyeceği gibi yorumlarla birlikte verilmiştir. Bu abartılı bir tespit olmasına rağmen artık Azak Denizi ile Karadeniz’in bağlantısı Almanlar tarafından kapatıldığından,158Sovyet perspektifinde durum gerçekten kritik seviyeye gelmiştir.

17 Kasım itibariyle Kırım'da bozulan Sovyet güçlerinin Sivastopol'e çekilme işi sona ermiştir. Çekiliş sonucunda şaşırtıcı şekilde savaş öncesinden kalma iki piyade tümeninden (106. ve 156. tümenler) kurtulanlar olmuştur. Sovyet IX. Kolordusu'nun 25 bin kadar askerden oluşan mevcudundan yalnızca 8.214 kadarı kurtulabilmiştir. Sovyet iddialarına göre yalnız Kerç limanından 50 bin kişi tahliye edilebilmiştir; gerçekteyse bunların yalnızca üçte biri muharip olabilecek personeldir. 51. Ordu ise çok daha fazla sayıda askerini geride bırakmak zorunda kalmıştır. Ancak bunlardan bir kısmı Almanlara esir düşerken bazıları saklanarak direniş hareketine katılmışlardır. Mevcut şartlarda, Sovyet gücünün tamamı esir olabilecekken tüm zorluklara rağmen çekilebilmeleri bir başarı sayılabilir ancak Manstein için artık Kırım'da göz dikilebilecek, ayak basılmamış yegâne yer Sivastopol idi.159 Böylelikle Alman orduları, Sivastopol’e odaklanmak suretiyle kış boyunca rahat bir savunma kurmak için gerekli yedek kuvvetleri boşa çakarabileceklerini ummuşlardır.

19 Kasım’da Berlin kurmayı, Doğu Kırım’ın susturulmasıyla birlikte, Alman saldırılarının Sivastopol’e karşı yoğunlaştığını vurgulamakla birlikte Sovyet stratejisinin “General Kış”a160 dayandırılmasının boş çaba olduğunu belirtmiştir. İlk

harpte dört yıl Rus kışına direnen ve kısa süre evvel de Siegfried Hattı istihkâmlarında ve Avrupa’nın diğer soğuk bölgelerinde iki kış savaş görmüş olan Alman piyadesinin,

156 _{Tan, 18 Kasım 1941, s. 1.} 157 _{Tan, 19 Kasım 1941, s. 1.} 158 _{Ulus, 19 Kasım 1941, s. 3.}

159 _{Robert Forczyk, Where the Iron Crosses Grow, s. 73-74.}

160 _{Napolyon’un Moskova Seferi’nden itibaren Rus genelkurmayında sert kışlara savunmanın temeli}

bir Rus kışını daha kolaylıkla geçirebileceğini dile getirmişlerdir. Almanların bu iddialarına karşı Sovyet tebligatı, Kerç’in düştüğü habernin yalan olduğunu ve çarpışmaların şehir çevresinde sürdüğünü ısrarla vurgulamaktan geri kalmamıştır. Londra’dan edinilen bilgilere göre Sivastopol çevresinde ele geçirdikleri bazı mevzileri terk etmek zorunda kalan Almanlar, Sovyetlerin yeni pike uçaklarına karşı çaresiz kalmışlardır.161 Şehirdeki Sovyet birlikleriyse Alman uçaklarının girişimleri

neticesinde gemi inşa tezgâhlarında ve patlayıcı depolarında oluşan patlamalardan muzdarip olmuşlardır. Limandaki bir nakliye gemisi de havadan bombalanarak hasar almıştır.162 18 Kasım’daki Alman tebliğine göre, Kırım’da şimdiye kadar 68 tank ve

368 top ele geçirilmiş veya imha edilmiş, Kırım kıyılarında 60 gemi batırılmış ve 69 gemi ağır hasara uğratılmıştır.163 Kuşatmanın ilk haftalarına dair Türk basınında yer

bulan haberlerin çoğu, Almanların kış boyunca tutunmak için zemin hazırladıkları ve Sovyet deniz ikmalinin zor bir durumla karşı karşıya olduğu konuları üzerine olmuştur. Anadolu Ajansı’nın, yeni Sovyet hükümet merkezi olan Kuybişev’de Kerç’in düştüğü haberinin gerçeği yansıtmadığı iddialarını edinmesine rağmen Ankara’daki Radyo gazetesindeki tahlile göre, Karadeniz Sovyet Filosu’nun durumu daha büyük bir tehlikeye girmiştir. Almanların Kırım’ı neredeyse tamamen ele geçirmeleriyle birlikte oradaki havaalanlarının elde edilmesi, bölgedeki saldırıları kolaylaştırmıştır. Ayrıca Karadeniz’de yalnızca Novorossisk limanı Sovyet filosunu kısmen barındırabilecek kapasitede olduğundan ve bu liman Alman hava akınlarına açık olduğundan tehlikenin arttığı belirtilmiştir. Bu yüzden İngilizler, Sovyet hava kuvvetleri için Hurricane avcı uçakları164 temin etmekten başka Novorossisk’in 180

161 _{Ulus, 20 Kasım 1941, s. 3.} 162 _{Tan, 20 Kasım 1941, s. 1.} 163 _{Tan, 19 Kasım 1941, s. 2.}

164 _{Hawker Hurricane; 1935’te ilk uçuşunu yapan ve 1937’de Britanya Kraliyet Hava Kuvvetleri (Royal}

Air Force- RAF) bünyesinde hizmete alınan avcı uçağıdır. Tüm varyasyonlarından 15 bine yakın uçak üretilmişse de iyi bir model değildi. İki savaş arasında geçiş teknolojisi özelliği gösteren tasarımında yarı ahşap yarı metal gövde kullanılmıştı ve hız açığını sekiz adet makineli tüfeğiyle kapatıyordu. Britanya Savaşı sırasında en çok Alman uçağı düşüren model olmasına rağmen bunu ileri tekniğine değil, savunmasız düşman bombardıman uçaklarına karşı sürülmesine borçluydu. Kullandığı Rolls Royce motoru ile bin kilometreye yakın bir görev menzilinde 4 tona yakın azamî yüke ve 11 kilometrelik yüksekliğe ulaşabilse de çok amaçlı varyasyonları yalnızca 230 kg bomba taşıyabiliyordu ve hava çarpışması görevlerinde Alman avcılarına karşı oldukça başarısızdı. Bu sebeple yardım olarak Rusya’ya gönderilince Sovyet pilotlar tarafından tüm Alman ve Sovyet uçaklarından daha geri olduğu gerekçesiyle eleştirildi. Yaklaşık 3 bin kadarı Rusya’ya verildi ve savaşın sonuna kadar farklı amaçlarda

kilometre güneyindeki Solta’da İngilizlerin, limanı hava hücumlarına karşı koruyabilmeleri amacıyla bir hava üssü kurdukları bildirilmiştir.165

20 Kasım’da Almanlar, Karadeniz yakınlarındaki Sovyet hava üslerini vurarak büyük başarı sağladıklarını iddia ederlerken, Sovyetler ise Almanların Kerç’te 20 bin personelle birlikte 130 tank, 200 top ve 1.100 kamyonluk kayıp verdiklerini ve Sivastopol’de bazı mevzilerden çıkarıldıklarını öne sürmüşlerdir.166 Ayrıca Anadolu Ajansı’nın Moskova’dan edindiği haberlere göre, aynı gün Kerç’teki Sovyet birlikleri, şehri savunmak için yapılan çarpışmaların ardından düzenleri bozulmaksızın bütün ağırlıklarıyla birlikte, stratejik sebepler yüzünden tahliye edilmişlerdir.167 _Önce

Kerç’in kaybedildiğini reddedip Alman tebliğini yalanladıktan ve şehrin düştüğü aşikâr olduktan sonra Almanların propaganda faaliyetlerinde yaptıkları gibi büyük bir zafer kazandıklarını iddia etmeleri, Sovyet basınındaki sayısız ilginçliklerden biridir.

1.10. Alman Ordusunun Sivastopol’e Karşı Kış Tarruzu Denemeleri

21 Kasım’da Kuybişev’den alınan malumata göre Almanlar, Sivastopol’deki tüm mevziler boyunca saldırı halinde olmuşlardır. Ancak Almanların petrol sahalarına yönelik saldırı gerçekleştirebilmek için Moskova ve Leningrad’daki vaziyetin düzeltilmesinden başka kuvvetli donun toprağı sertleştirmesini de bekledikleri anlaşılmıştır. Sivastopol’ü savunan bahriyeliler ve diğer askerler inatla direnişe devam ederlerken Moskova radyosunun iddiasına göre Almanlar, taarruz neticesinde ağır