Sosyo-kültürel özellikler

79

80

başladığı görülmektedir. Bu durumun işsizlik başta olmak üzere eğitim ve sağlık hizmetlerinin yetersizliğinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Nüfus artışının olduğu yıllar Çayırhan Linyit Ocaklarının açılması ile 2000 yılına kadar devam etmiştir (Çizelge 4.2). Ancak 1996 yılında Devlet tarafından işletilen termik santralin özelleştirilmesi ile nüfusun çoğunluğu işsiz kalmış ve göç etmiştir (Çolakoğlu 2011).

Cengiz Gökçe (2018) doktora tezinde Nallıhan’ın nüfus değişim oranını hesaplamış ve

%-12,6 oranında azalış gösterdiğini belirtmiştir.

Çizelge 4.2 Nallıhan ilçesinin yıllara göre nüfus değişimi (Anonim 2018b) Nallıhan İlçe Nüfusu

1975 32,769 1980 34,389 1985 35,718 1990 36,779 2000 40,677 2007 31,768 2008 31,326 2009 30,970 2010 30,571 2011 30,351 2012 30,299 2013 29,797 2014 29,289 2015 29,209 2016 28,721 2017 28,621 2018 28,091

Ekonomik yapı: Nallıhan ilçesinde ekonomik yapıyı oluşturan başlıca faaliyetler tarım, hayvancılık, ormancılık, ticaret ve kamu sektörü ile Çayırhan Termik Santrali, Çayırhan Yeraltı Sodyum Sülfat işletmesi, Sarıyar Barajı, Yenice Barajı kasabalarındaki madencilik ve enerji sektörleridir.

Nallıhan doğal kaynak potansiyeli yüksek, kültürel-tarihi geçmişi eskilere dayanan, dini ve kültürel turizm potansiyeli yüksek olan bir ilçedir. İlçe 2005 yılından itibaren sürekli artan bir turizm hareketliliğine sahiptir (Anonim 2012b). Özellikle son yıllarda iğne

2000 yılından sonra azalma 2000 yılına kadar artışı

81

oyacılığı ve mutfak kültürünün gelişmesi ile turizm hareketliliği artmıştır (Anonim 2012b).

İlçe merkezi ve köylerinde turizm potansiyelinin arttırılması için Ankara Kalkınma Ajansı tarafından projeler yürütülmektedir. Nallıhan Kırsal Turizm Gelişim Stratejisi -2023 “İpek Yolundaki Cennet” isimli projenin amacı “Sürdürülebilir turizm yaklaşımını benimseyerek, Nallıhan’ı kırsal turizmde bir marka haline getirmek ve 2023 yılında Nallıhan’ın 100.000 ziyaretçi kapasitesine ulaşmasını sağlamaktır.” olarak ifade edilmektedir. Bu proje ile birlikte Nallıhan’ın sahip olduğu doğal ve kültürel kaynakların turizm potansiyellerini değerlendirerek turizm çeşitliliğinin arttırılması hedeflenmektedir. Proje kapsamında Nallıhan’ı 2023 yılına kadar kırsal turizmde markalaştırabilmek için beş stratejik alan belirlenmiştir. Bunlar eğitim, tanıtım ve pazarlama, turizm çeşitlendirme, kültür varlıkları, altyapı ve ulaşımdır.

Ankara Üniversitesi Kalkınma Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi-AKÇAM yürütücülüğünde “Kırsal Turizm Ankara’da Yaygınlaşıyor ve Kurumsallaşıyor: Kırsal Kalkınma Temelli Nallıhan Kırsal Turizm Projesi” Ankara Kalkınma Ajansı tarafından desteklenen diğer projedir. Bu projede Beydili Köyü çalışma alanı olarak seçilmiş ve köyün kırsal turizm potansiyelini ortaya çıkararak altyapıyı güçlendirmek, yerel ürünleri çeşitlendirmek ve “kalkınma temelli uygulamalı kırsal turizm eğitim merkezi” kurmak hedeflenmektedir.

Özellikle işsizlik, eğitim ve altyapı yetersizlikleri nedeniyle kırsaldan kente olan göçlerin engellenmesi yeni turizm faaliyetleri ve ekonomik piyasaların oluşturulması ile sağlanabilecektir.

Altyapı özellikleri: Nallıhan’dan D-140 ve D-170 nolu Devlet yolu geçmektedir. Ankara ve İstanbul bağlantısı D-140 karayolundan sağlanmaktadır. Eskişehir Sarıcakaya Yolu ve Mihalıççık bölünmüş yolundan ulaşılmaktadır. Nallıhan ilçesi ile Ankara arasında 140 kilometrelik duble yol çalışmasında Nallıhan Kuş Cennetinden geçen bölüm kuş türlerine zarar verilmemesi için tünel olarak yapılmaktadır ve mevcut köprü kuş cenneti seyirlik alanı olarak kullanılacaktır (Anonim 2019a). İlçeden Ankara, İstanbul, Eskişehir ve Bolu’ya belli saatlerde otobüsler kalkmaktadır. Özellikle hafta sonu ve tatil günlerinde otobüs sayısı yetersiz kalmaktadır.

82

Su, kanalizasyon, elektrik, telefon altyapısı yeterlidir. Ancak internet hizmeti Nallıhan ilçe merkezi ve Çayırhan’da yeterliyken, henüz bu hizmetten yararlanamayan mahalleler (köyler) bulunmaktadır (Cengiz Gökçe 2018).

Nallıhan’da Devlet Hastanesi ve sağlık ocağı bulunmakla birlikte uzak mahallelerin (köylerin) sağlık hizmetlerine erişimi sağlanamamaktadır. Her mahallede sağlık ocağı, okul ve postane gibi yapılar bulunmamaktadır (Cengiz Gökçe 2018). Kırsal mahallelerde belediye hizmetleri yeterli değildir ve bu durum toplum ve çevre sağlığının tehdit etmektedir (Cengiz Gökçe 2018).

Korunan alanlar: Nallıhan ilçesinde; Asarlık Tepeler Tabiatı Koruma Alanı, Kaba Ardıç Tabiatı Koruma Alanı, Emremsultan Yaban Hayatı Geliştirme Sahası, Davutoğlan Yaban Hayatı Geliştirme Sahası (Nallıhan Kuş Cenneti), Saçak Yaban Hayatı Geliştirme Sahası bulunmaktadır. Asarlık Tepeler (Şekil 4.12); “Nallıhan’ın Asarlık mevkiindedir. 52 ha alana sahiptir. Farklı dirençteki kil tabakalarının aşınımıyla oluşmuş Kuesta Morfolojisinin ender örneklerini teşkil etmektedir” (Anonim 2019b).

Şekil 4.12 Asarlık tepeleri (orijinal)

Kaba Ardıç (Şekil 4.13) Tabiatı Koruma Alanında; “Ardıç ağacı 750 yaşında, 20 metre boyunda, 2.80 metre çapında ve 9 metre çevre genişliğine sahiptir ” (Anonim 2019b).

83

Şekil 4.13 Kaba Ardıç (Anonim 2019b)

Emremsultan Yaban Hayatı Geliştirme sahası; “Ankara’ya 158 km uzaklıkta olup toplam alanı 18.284 ha’dır. Hedef türler Kınalı Keklik (Alectoris chukar), Yaban Tavşanı (Lepus europaeus) ve Yaban Koyunu (Ovis gmelinii anatolica) olup yöreye has diğer memeli ve kanatlı türleri de görülmektedir (Anonim 2019b).

Davutoğlan Yaban Hayatı Geliştirme Sahası (Nallıhan Kuş Cenneti); Nallıhan ilçesi, Çayırhan mevkiinde 451 hektar alanı kapsayan bir sahadır. 187 kuş türü burada yaşamakta ve üremektedir. Soyu tehlikede bulunan Kara Leylek Türkiye’de en çok burada görülmektedir. Türkiye’de yaşayan 6 balıkçı türünün 5’i burada yaşar. Her mevsim kuş gözlemi için elverişli bir arazi yapısı vardır. “İstanbul ve Çanakkale Boğazları’ndan gelen kuş göç yolu üzerinde bulunan bu alan, ilkbahar ve sonbaharda göç eden kuşların beslenmeleri, dinlenmeleri, barınmaları ve bazı türlerin de üremeleri için uğrak yeridir, İç Anadolu'nun en önemli sulak alanıdır (Anonim 2019b).” Doğa Derneği tarafından ÖDA (Önemli Doğa Alanı) olarak belirlenmiştir. Önemli Doğa Alanları Kitabında Sarıyar Baraj olarak geçen bölgenin bitki çeşitliliği açısından çok önemli olduğu belirtilmektedir. Bu tepeler jipsli, marnlı ve killi topraklardan oluşmaktadır ve tuzcul bitki türlerinin habitat oluşumları açısından büyük öneme sahiptir. Bunların başında nadir endemik Salsola grandis ve Verbascum gypsicola gelmektedir.

84

Şekil 4.14 Nallıhan'daki korunan alanlar

84

85

Saçak Yaban Hayatı Geliştirme Sahası; Nallıhan ilçesine 2 km mesafede bulunan sahanın içerisinden Nallıhan-Eskişehir karayolu geçmektedir. Saha, Ankara il merkezine 162 km uzaklıktadır ve Alanın toplam yüzölçümü 5268,0 hektardır. Kızıl geyik, Saçak YHGS’nın yasal olarak statü almasına neden olan esas türdür (Şekil 4.14).

Koruma alanlarına ek olarak Nallıhan ilçesinde yaklaşık 20 adet farklı türlerde (ardıç, tüylü meşe, saplı meşe, karaçam, Türk fındığı ve menengiç) Anıt Ağaç bulunmaktadır.

Anıt ağaçların varlığı daha çok orman peyzaj tipinde yoğunlaşmaktadır.

Ayrıca Nallıhan’da çok sayıda 1.ve 3. Derece Arkeolojik sit bulunmaktadır. Bunlar;

Sığırkıran 1. ve 3. Derece Arkeolojik Sit Alanı Yerleşimi, Çömlektepe Höyüğü, Kılavuzdere Mevkii 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı, Hıdırlar Köyü 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı (Çoban Oturacağı Sırtı), Karahisargölcük Köyü 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı:, Hıdırlar Köyü 3. Derece Arkeolojik Sit Alanı, Yalacık 3. Derece Arkeolojik Sit Alanı, Y. Bağdere, Yalacık Tümülüsü (Anıt Mezar), Hıdırlar Köyü 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı, Çiller Köyü 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı, Soğukkuyu Köyü Sığırkıran Mevkii 3. Derece Arkeolojik Sit Alanı, Köyyeri Höyüğü 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı, Ericek Köyü Arkeolojik Sit Alanı, Kalekayası Akropol Alanı 1.Derece Arkeolojik Sit Alanı olarak sıralanabilir (Anonim 2011). Ancak çalışma kapsamında sosyo-kültürel kaynaklar değerlendirilmeyecektir. Doğal kaynak özelliklerine ilişkin verilen koruma statüleri veri olarak kullanılacak ve analizlerde değerlendirilecektir.

İmar durumu ve konut özellikleri: Yürürlükte olan Nallıhan İlave ve revizyon imar planı raporuna göre; ilçenin ilk imar planı 1981 yılında yapılmıştır. Nallıhan ilçesinin D140 karayolu üzerinde olmasından dolayı ticaret, turizm, küçük sanatlar ile sanayi gelişimin önem kazanacağı öngörülmüş ve plan bu doğrultuda hazırlanmıştır. Bu kullanımların hemen tamamı D140 karayolu kenarında yer almıştır. Karayolunun doğu ve batısındaki meskûn konut alanları korunmakla birlikte, kentin konut gelişim yönü güneybatı olarak belirlenmiştir. İlave ve revizyon imar planında mevcut plana uyularak konut alanları önerilmemiş, ancak Nallıhan ilçe merkezinin kırsaldaki yerleşimlere hizmet vermesi nedeniyle merkezi yerlerde bulunan konut alanlarının bir kısmı ticaret alanına dönüştürülmüştür. Merkezdeki meskûn konut alanları ayrık ve bitişik nizam olarak değerlendirilmiştir. Gelişme konut alanlarında yapı nizamı ayrık, ticaret yapıları bitişik

86

ve ayrık nizam olarak önerilmiştir. Çayırhan beldesi için yürürlükte olan ilave ve revize imar planı raporuna göre ticaret alanlarının arttırılması için konut altı ticaret tesisleri ve Sarıyar Baraj Gölü kıyısında Tercihli Turizm Alanları ve Rekreasyon Alanları oluşturulması ve sosyal donatı alanlarının geliştirilmesi amaçlanmıştır.

6360 sayılı Büyükşehir Kanunu sonrası Ankara Büyükşehir Belediyesinin hazırlamış olduğu 2038 Ankara Çevre Düzeni Planında Nallıhan’a ilişkin plan kararları yer almaktadır. Buna göre; İlçenin 771 hektarı (%0,39) planlı alanlardan oluşmaktadır.

Sosyal açık ve yeşil alanların (Çizelge 4.3) “planlı alanlar projeksiyon nüfusuna” yeterli düzeyde olduğu ancak diğer sosyal ve teknik altyapı alanlarının yeteri kadar ayrılmadığı tespit edilmiştir. Mevcut planlı alanların projeksiyon nüfusunun neredeyse 2 katına yeterli gelecek düzeyde olduğu, imar planlarında yeterince konut alanı ayrıldığı, gelişme konut alanları oluşturulmasına gerek olmadığı, alt ölçek planlarda nüfusun ihtiyaçları doğrultusunda sosyal ve teknik altyapı alanları ayrılması gerektiği ifade edilmektedir.

Çevre Düzeni Planı (1/100.000) ile; ilçede mevcut olan madenciliğin geliştirilmesi, tarihi İpekyolu, Tapduk Emre Türbesi, Juliopolis antik kenti, nekropol alanı, jeolojik oluşumlar, Nallıhan Kuş Cenneti, yaylalar ve mesire alanları gibi potansiyellerin geliştirilerek turizme kazandırılması, kamp ve günübirlik turizm faaliyetlerinin geliştirilmesi, tarım ve hayvancılık faaliyetlerinin desteklenmesi, arıcılık ve ipekböcekçiliğinin desteklenerek geliştirilmesi hedeflenmiştir.

Çizelge 4.3 Nallıhan ilçe merkezi açık yeşil alan miktarları MAHALLE ADI NİTELİK ALANI Birimi

Fatih Mahallesi Yeşil alan 36.411,00 m² Nasuhpaşa Mahallesi Yeşil alan 60.753,00 m² Atatürk Mahallesi Yeşil alan 16.880,00 m² Hacıbey Mahallesi Yeşil alan 40.020,00 m² Yazı Mahallesi Yeşil alan 13.427,00 m² 100. Yıl Mahallesi Yeşil alan 19.320,00 m² Aliağa Mahallesi Yeşil alan 3.058,00 m² Akdere Mahallesi Yeşil alan 5.655,00 m² Çayırhan Mahallesi Yeşil alan 690.040,22 m²

Nallıhan’ın Beycik, Bozyaka, Sobran Yukarıbağdere köylerinde yer alan bazı parsellerde tarım ve hayvancılık üretim tesis alanı, akaryakıt istasyonları için mevzii imar planları, Karaköy ve Çaltepe’de Hidroelektrik Enerji Sistemi (HES), Çayırhan’da

87

Güneş Enerji Sistemi (GES) için revize imar planları yapılmıştır. Soğukkuyu’da 1. ve 3.

Derece Arkeolojik Sit yer alması nedeniyle koruma amaçlı revize imar planı yapılmış ve plan hükümlerine göre konut üniteleri 75’den 78’e çıkarılmıştır. Konut ve ticaret alanı yükseklikleri 6.50 m olarak belirlenmiş, sosyal alanların yüksekliği ise 9.50 m olarak belirlenerek yerleşim dokusuna uygun kararlar alınmıştır.

İmar durumu ve konut özellikleri taşınmazların değerini doğrudan etkileyen kriterlerdendir. Bu bağlamda ilçeye ilişkin plan hükümleri, konut özellikleri ve ilçede yapılan anketler bütüncül olarak ele alınarak rayiç değerlere etkisi yorumlanabilecektir.