142
143
olduğu peyzaj tipi ölçeğinde analizler gerçekleştirilerek daha alt ölçeklerde değerlendirme yapılmamıştır. Peyzaj tiplerini yerleşim alanları, maden sahaları, tarımsal alanlar, Görsel göstergeleri karmaşıklık, yönetim, kentsel dağılım, görsel ölçek, doğallık, tarihsellik ve karışıklık olarak belirlemişler ve peyzaj metriklerini koşullu değerleme yöntemi ile ekonomik fonksiyona eklemişlerdir. Nallıhan için yapılan bu çalışmada ise görsel göstergeler çalışmanın amacına ve elde edilmek istenen sonuçlara göre (Ode vd. 2008) seçilmiş ve karmaşıklık, görsel ölçek, tarihsellik, tutarlılık, doğallık olarak belirlenmiştir ve hedonik fiyat yöntemine (Geoghean vd. 1997) dahil edilmiştir.
Tagliafierro vd. (2013)’nın metrikleri görsel ölçek için açık alan yüzdesi, karmaşıklık için SHEI kullanımı tez çalışmasıyla paralellik göstermektedir. Ancak doğallık ve tarihsellik görsel göstergelerinde seçilen metrikler farklılık göstermektedir. Tagliafierro vd. (2013) doğallık için doğal bitki örtüsü yüzdesi, tarihsellik için ise tarihi tarımsal alanları metrik olarak belirlemiştir. Nallıhan’da (Ode vd. 2008)’ne göre doğallık için doğal alanların varlığı, tarihsellik için ise Aggregation İndeks değerleri kullanılmıştır.
Nallıhan ilçesinin sahip olduğu her bir peyzaj tipinin ekolojik ve estetik değerlerini görsel göstergeler aracılığı ile mekânsal haritalarının oluşturulması sağlanmış ve değerler elde edilmiştir. Ayrıca çalışma sonucunda elde edilen katsayıların ekolojik, estetik, ekonomik kavramların tek bir katsayı değerine sahip olabilmesi için mekânsal analizleri yapılan metriklerin uzmanlar tarafından puanlaması ve AHP (Akpınar 1995) ile değerlendirilmesi yapılmıştır. Uzmanlar tarafından korunan alanlar peyzaj tipi ve doğallık metriği Nallıhan için öncelikli olarak belirlenmiştir. AHP’nin sonucu Nallıhan mevcut doğal kaynak özellikleri ile de örtüşmektedir. Nallıhan İlçe merkezi ve Çayırhan dışında şehirleşme derecesinin oldukça düşük olması doğallığı arttırmaktadır. Nallıhan özellikle turizm konusunda (Kız Tepesi veya Davutoğlan Kuş Cenneti) ile ön plana çıkmaktadır. Korunan alan statüsünde olan bu alanların imgesel değeri bulunmaktadır.
Peyzaj değerinin belirlenmesinde haritalardan faydalanılmasına ek olarak fotoğraf, video vb. (Martin vd. 2016) materyallerin kullanımı peyzajın anlaşılmasına katkı sağlamaktadır. Bu bağlamda çalışma kapsamında Nallıhan peyzaj tiplerinin estetik değerinin belirlenmesi için drone görüntüleri çekilmiş ve bu görüntülerin uzmanlar tarafından puanlanması gerçekleştirilmiştir. Estetik değerin katsayısının belirlenmesinde yöre halkının görüşlerinin alınması, kullanıcıların peyzajla olan ilişkilerinin daha iyi
144
açıklanmasını (Çakcı 2007, Özhancı 2014, Van der Jagt 2014) sağlamaktadır. Ancak bu çalışma kapsamında anketlerin uygulanması ve peyzaj tipi görüntülerinin elde edilme dönemleri arasında farklılıklar bulunmaktadır. Küresel Covid19 salgını nedeniyle de görüntülerin yöre halkı tarafından değerlendirilmesi yapılamamıştır. Estetik değer katsayısının belirlenebilmesi için Nallıhan peyzaj tiplerini tanımlayan görüntüler sadece uzmanlar tarafından değerlendirilmiş ve sonucunda doğallık metriğinin öne çıktığı görülmüştür. Estetik değerin belirlenmesinde karmaşıklık, tutarlılık ve doğallık gibi göstergeleri kullanan Van der Jagt vd. (2014) ve Martin vd. (2016) doğallık göstergesinin peyzajın hedonik değerini arttırdığını ifade etmişlerdir. Bu bağlamda ekolojik ve estetik değerlendirme sonuçlarının literatürle desteklenmesi ve her iki değerde de doğallığın ön plana çıkması kullanılan verilerin bütünlüğünü göstermekte, değerlendirmelerin güvenirliliğini arttırmaktadır.
Tarihsellik AHP’de doğallıktan sonra en yüksek değere (0.120) sahip göstergedir.
Uzman değerlendirmelerine göre orman alanları, korunan alanlar, su yapıları ve tarımsal alanlarda tarihsellik ön plana çıkmaktadır. Estetik değerlendirmede ise tarihsellik en yüksek yerleşim alanlarında görülmektedir.
Kırsal alanlardan çevre ve peyzaj özelliklerinin konut veya arazi fiyatları üzerindeki etkilerinin belirlenmesinde hedonik fiyat yöntemi kullanılmaktadır. Ancak yöntemin kullanımı genellikle kentsel alanlarda daha yaygındır. Literatürde Hedonik fiyat yönteminin dezavantajlarından biri belirli bir fonksiyon yapısının olmaması olarak geçmektedir. Ancak belirli bir fonksiyon yapısının olmaması Nallıhan için oluşturulan hedonik fonksiyonda avantaj sağlamıştır. Başlangıçta anket sonuçları ile kurulan logaritmik-doğrusal modelde istatistiki testler anlamsız çıkmış ve model kullanılamamıştır. Ancak Kaya (2012)’ya göre doğrusal-logaritmik fonksiyon seçilmiş, bağımlı değişkeni (konut fiyatı) bağımsız değişkenlerin açıklayabildiği sonucuna ulaşılmıştır. Hedonik fiyat yönteminde bağımsız değişkenlerin seçimi önemlidir ve yanlış seçimlerde çoklu doğrusallık problemi yaşanmaktadır (Ma ve Swinton 2011).
Nallıhan için kurulan hedonik fiyat fonksiyonunda çoklu doğrusallık problemi, temsil ettikleri kavramsal temeller farklı olmasına rağmen karmaşıklık ve tutarlılık (VIF>10) görsel göstergelerinde yaşanmıştır.
145
Nepal vd. (2017), Deng vd. (2017), Schläpfer vd. (2015), Liljenstolpe (2011), Ma ve Swinton (2011), Cavailhes vd. (2007) ve Geoghegan vd. (1997) kırsal alanlarda hedonik fiyatı yöntemini kullanmışlardır. Geoghegan vd. (1997) hedonik fiyat fonksiyonuna orman ve tarım alanları yakınlık, çeşitlilik, açık alan ve peyzaj parçalanmasının konut fiyatları üzerindeki etkilerini belirlediği çalışmada açık alan ve çeşitliliğin pozitif yönde etkilediği görülmüştür. Deng vd. (2017) çalışmada belirledikleri bağımsız değişkenlerin tarımsal üretim üzerinde etkilerinin belirlenmesi için kurdukları logaritmik fonksiyonunda çeşitliliğin pozitif yönde etkisi olduğunu ifade etmişlerdir. Glaesener ve Caruso (2015) kurdukları hedonik fiyat yönteminde alan kullanım çeşitliliğinin (Shannon Çeşitlilik İndeksi) konut fiyatlarına etkisinin yakınlaştıkça pozitif, uzaklaştıkça ise negatif oluğunu belirtmiştir. Nallıhan için kurulan hedonik fiyat yönteminde ise çeşitlilik konut fiyatları üzerinde negatif etkiye sahiptir. Ekolojik açıdan çeşitliliğin yüksek olması istenilen bir durumdur. Ancak çeşitlilik arttıkça Nallıhan’da konut fiyatlarının düşmesi ankete katılım sağlayan bireylerin bu farkındalığının olmadığını düşündürmektedir. Geoghegan vd. (1997) orman alanlarına yakınlığın negatif yönde etkilediği sonucuna ulaşmıştır. Nallıhan’da da. ormanlık alanlara yakınlık konut fiyatları üzerinde negatif etkiye sahiptir. Schläpfer vd. (2015) ve Ma ve Swinton (2011) kırsal alanda yaptığı çalışmada orman alanlarının taşınmaz fiyatları üzerinde pozitif, göl ve derelerin yakınlığının ise negatif yönde etkilediğini belirtmiştir.
Nallıhan’da ise su yapılarına yakınlık konut fiyatlarını pozitif yönde etkilemektedir. Ma ve Swinton (2011) korunan alanları bağımsız değişken olarak belirlemiştir ve arazi fiyatında pozitif yönde etki sağladığını belirtmişlerdir. Nallıhan’da yer alan koruma alanlarının taşınmaz fiyatlarına etkisinin anlaşılması için tanınırlığı yüksek olan
“Nallıhan Kuş Cennetini” konumuna ilişkin soru yöneltilmiştir. Anlamlı çıkan fonksiyon sonucunda konut fiyatları üzerine Nallıhan Kuş Cennetinin negatif yönde etkisi olduğu görülmüştür. Davutoğlan Köyü sınırları içinde kalan koruma alanı şehirleşme derecesinin daha fazla olduğu ilçe merkezine yaklaşık 30 km, Çayırhan’a ise 11 km mesafede yer almaktadır. Korunan alanların negatif yönde etkiye sahip olması Nallıhan’da ilçe merkezinden uzaklaştıkça konut fiyatlarının düşmesiyle açıklanabilir.
Koşullu değerleme yönteminde, doğal kaynakların korunmasında bireylerin ödemeye gönüllü oldukları fiyat kuramsal bir senaryo oluşturularak belirlenmektedir. Nallıhan
146
için koşullu değerleme yönteminde Nallıhan’a yakın illerden turistik amaçla gelen kitleye kuramsal bir senaryo oluşturularak anket yapılması kurgulanmıştır. Ancak Nallıhan’a 2019 yılında yapılan turların yeterli kişi sayısı sağlanamaması sebebiyle iptal edilmesi, 2020 yılında da Covid19 salgınının yaşanması koşullu değerleme yönteminde değişiklik yapılmasını gerektirmiştir. Habb ve McConnel (2002), Gündoğmuş ve Kalfa (2020) literatürleri doğrultusunda Nallıhan yöresinde yaşayan bireylerin Nallıhan’dan arazi/arsa almayı isteyip istemedikleri ve almak için ödemeye gönüllü oldukları fiyatın ne kadar olduğu belirlenmeye çalışılmıştır. Anket yapılan 62 kişiden 38 kişi Nallıhan’dan arsa veya arazi almak istememektedir. Nallıhan’ın düşük şehirleşme derecesine sahip olması, altyapı, eğitim ve sağlık hizmetlerinin yetersiz olması, ekonomik kazançların tarımsal faaliyetlerle sınırlı olması, işsizlik problemi vb. nedenler yöre halkının büyükşehirlere göç etme isteğini arttırmaktadır. Nallıhan yatırım yapılacak bir yöre olarak görülmemektedir. Ödemeye isteklilerin belirttiği fiyatlara göre Nallıhan arazi/arsa değeri 1 dekar alan için 5.620 ₺ olarak tahmin edilebilmiştir.
Koşullu değerleme, hedonik fiyat gibi doğal kaynakların ekonomik değerinin belirlenmesi amacıyla yapılan çalışmalarda gerçeğe yakın tahminlerin elde edilmesi için örneklemin geniş tutulması gerekmektedir. Tez çalışması kapsamında örneklemden elde edilen verilerin sınır olması nedeniyle “Gayrimenkul tercihlerinde ekolojik ve estetik değerler önemlidir.” hipotezi bütün göstergeler için doğrulanamamıştır. Hedonik fiyat fonksiyonuna göre konut seçimlerinde karmaşıklık, imgelenebilirlik ve doğallık konut seçimlerinde önemlilik göstermektedir. Görsel ölçek, tutarlılık ve tarihsellik konut seçimleri üzerinde anlamlı etkilere (p>0,05) sahip değildir.
Anket değerlendirmelerine göre yöre halkı Nallıhan’ın sahip olduğu doğal kaynaklarını önemli görmektedir. Özellikle yöre halkı Karacasu Mahallesinde bulunan Uyuzsuyu Şelalesi, Nallıhan Kuş Cenneti ve Hoşebe Mesire alanını değerli bulmaktadır. Ancak konutlarının seçiminde bu değerli alanların önemi bulunmamaktadır. Yöre halkının çoğunlukla konut seçimlerini ısınma tipi belirlemektedir. Kalorifer altyapısı bulunan betonarme evler tercih edilmekte ve ilçe merkezine yakınlık isteği ön plana çıkmaktadır.
Nallıhan ilçe merkezi, Çayırhan ve Sarıyar mahalleleri diğer mahallelere göre daha fazla sosyal imkana sahiptir. Yöre halkı Nallıhan ilçesinin hava kalitesini, görsel değerlerini, ormanlık alanlarını Çayırhan’dan daha değerli görmesine rağmen Çayırhan’ın, Nallıhan
147
ilçe merkezinden daha fazla refaha sahip olduğunu düşünmektedir. Çayırhan’da sanayinin en önemli sektör olması, bununla bağlantılı olarak termik santralin iş olanağı sağlaması, tarıma ek olarak balıkçılık gibi farklı iş gücü seçeneklerin olması, altyapı ve eğitim hizmetlerinin daha iyi olması, yerleşim düzeni ve konutların kalitesi bu düşüncenin oluşmasında etkilidir. Ankara ili 1/100.000 çevre düzeni planında belirlenen hedeflerin Çayırhan için yapılan alt ölçekteki revize imar planlarında yer aldığı görülmektedir. Turizm ve rekreasyon açısından Çayırhan’da günübirlik tesislerin oluşturulması ve ticaret alanlarının arttırılması planlanmıştır. Turizmin geliştirilmesine yönelik kararlar Nallıhan ilçe merkezi için yapılan alt ölçekli planlarda yer almamaktadır. Yöre halkının düşünceleri yerel yönetim tarafından hazırlanan imar planları ile örtüşmektedir.
Nallıhan ilçesinin ekolojik, estetik ve ekonomik değeri açısından değerli alanlarının belirlenmesinde; ekolojik katsayı AHP sonucundan, estetik katsayı ANOVA f değerinden ve ekonomik katsayı hedonik fiyat fonksiyonu β değerinden elde edilmiştir.
Nallıhan uzmanlar ve yöre halkı tarafından doğal bir alan olarak tanımlanmaktadır.
Doğallık; ekolojik (0.23), estetik (22.46) ve ekonomik (0.929) analizlerde diğer göstergeler içinde en yüksek değere sahiptir. Mekansal olarak tanımlanan görsel gösterge metrikleri raster veri formatında ARC GIS 10.4 yazılımı kullanılarak Weighted sum aracı ile çakıştırılmış ve 3E’ye göre derecelendirme yapılmıştır. Nallıhan ilçe merkezi yakınları, Sobran, Güzelöz, Çiller, Beycik, Yeşilyurt, Emincik, Subaşı, Yenice, Beydili, Karaköy, Gökçeöz mevkiileri en yüksek dereceye sahip mahalleler/köyler olarak ifade edilmiştir. Bu bölgeler, 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanununa göre değerlendirilmiştir. Kanuna göre Nallıhan ilçe merkezi yakınlarında marjinal tarım arazileri, Subaşı’nda çayır-mera alanları, mutlak tarım arazileri, Beydili’nde marjinal tarım arazileri, çayır-mera alanları ve ormanlık alanlar, Beyalan’da çayır-mera, mutlak tarım arazileri, marjinal tarım arazileri ve orman alanları, Sobran’da çayır-mera alanları ve orman alanları olarak arazi kullanımı belirlenen bölgelerin, 3E açısından değerli olduğu görülmüştür. Mutlak tarım arazileri, 5403 sayılı Kanuna göre tarım amacı dışında kullanılamamaktadır. Nallıhan’ın 3E açısından değerli arazi kullanımlarından olan çayır-mera alanları; hayvancılık, ekosistemin korunması ve
148
biyolojik çeşitlilik açısından büyük öneme sahiptir ve korunmasında 4342 sayılı Mera Kanunu hükümleri geçerlidir.
Nallıhan ilçesinde 2008 yılından beri gerçekleştirilmiş olan taşınmaz satışları ile çalışma sonucu elde edilmiş 3E Modeli arasında bir değerlendirme yapıldığında, en çok satış işleminin gerçekleştirildiği mahalle olan Nasuhpaşa Mahallesi 3E haritasında 1.
derecede (en düşük) önemli görülmektedir. Reel değerler ile yapılan analiz arasındaki bu tezatlık ekolojik, estetik ve ekonomik katsayılarda doğallığın yüksek olması olarak açıklanabilir. Yerleşim yerleri peyzaj tipi, doğal alanların varlığını gösteren mekânsal verilerde maden sahalarından sonra en az doğallığa sahip olan alanlardır. Ayrıca Nasuhpaşa; tarihi değeri olan, ticarethanelerin ve restore edilmiş yapıların bulunduğu turistik bir mahalledir. Bu doğrultuda taşınmaz tercihlerinin yoğunlaşması beklenilen bir durumdur. Kırsal alanlarda en fazla taşınmaz satışı gerçekleşen yerlerden biri olan Çayırhan’ın kırsal kesimleri 3E açısından 3. ve 4. derecededir. Bozyaka 2. ve 5. derece, Uluhan ise 4. derecede değerlidir.
Görsel göstergelerden imgelenebilirlik ile 3E modeli arasındaki bağlantı incelendiğinde, imgeler açısından yoğunluğa sahip olan Çulhalar ve Arkutça mahalle/köylerinin 3E açısından 2. Derecede önemli olduğu görülmektedir. Beycik ise hem imgeler açısından yoğunluğu fazla hem de 3E açısından 5. Derecede (en değerli) önemlidir.
Ülkemizde kamu kurumlarında doğal kaynakların ekonomik değerini belirlemeye ilişkin birçok çalışma yapılmıştır. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı UNDP desteğiyle Özel Çevre Koruma (ÖÇK) Bölgelerinin bir kısmının sağladığı ekosistem servislerinin ekonomik değerini belirlemiştir. Çalışma Köyceğiz-Dalyan, Foça, Ayvalık Adaları, Gökova, Fethiye-Göcek ÖÇK’larında yapılmıştır. Ekosistem servislerinin sağladığı ekonomik kazançlar belirlenmiş ve doğal kaynakların korunması ve geliştirilmesi için önerilerde bulunulmuştur (Anonim 2013). Ancak bu çalışmada halkın katılımı bulunmamaktadır ve sadece üst ölçek plan kararlarını içermektedir.
Koruma-kullanma dengesinin sağlandığı sürdürülebilir hedeflere ulaşabilmek, bölgenin sosyolojik ve ekonomik değerlendirmesinin yanı sıra yerli-yabancı kullanıcıların algı ve isteklerinin yer alması ile sağlanabilecektir.
149
Mülga Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından yürütülen Doğa Korumanın Ekonomik Sisteme Entegresyonu projesi kapsamında Sultansazlığı Milli Parkı’nın biyokıymetlendirme çalışması yapılmıştır.
Yörenin koruma-kullanma dengesi içinde varlığını sürdürebilmesi amaçlanmış ve yörenin sosyolojik yapısı incelenmiştir. Biyolojik çeşitlilikle bağlantılı halkın geçim kaynağı bilgileri, paydaş analizi, devlet-vatandaş ilişkisi, iş dünyasının koruma aktörü olarak görülmesine ilişkin bilgiler verilmiştir. Koşullu değerleme yöntemi kullanılarak yöre halkının ödemeye istekliliği belirlenmiştir. Proje kamu tarafında yapılmasına rağmen anket örneklemi (52 hane) kısıtlıdır. Kamu tarafından yapılan doğal kaynak ekonomisi çalışmaları arasında peyzajın en önemli aktörü insana ilişkin sosyal analizlerin yer alması açısından önemli bir projedir (Anonim 2012c). Nallıhan için yapılan bu tez çalışmasında yörenin geçim kaynağı analizleri ve halkın sosyolojik yapısına ilişkin kamusal veriler kısıtlı olduğu için Sultansazlığı için yapılan biyokıymetlendirme projesindeki kadar ayrıntılı bilgiler edinilememiştir.
Kırsal alanların peyzaj ekonomisi bağlamında değerlemesi için bir model önerisi olan çalışmada ekolojik, estetik ve ekonomik analizler yapılarak bütüncül bir bakış açısı geliştirilmesi amaçlanmıştır. Çalışma alanı Nallıhan; büyükşehirlere tarımsal ürün tedariki sağlayan, farklı jeolojik yapıları, toprak özelliği ve bununla bağlantılı olarak zengin biyolojik çeşitliliğe sahip, büyük oranda orman alanlarından oluşan, sulak alanları ve koruma alanları ile ilgi çeken Ankara’nın önemli kırsal alanlarından birisidir.
Doğal kaynak özellikleri açısından zengin olan bu yöre aynı zamanda tarımsal üretime ek olarak ekonomik yatırımların çeşitlendirildiği (GES, HES, termik santral revizyonu) bir yöredir. Ekolojik ve ekonomik açıdan zenginliğe sahip olmasına rağmen, her mahallenin eşit altyapı hizmetine sahip olmaması, ekonomik çeşitliliğin belirli alanlarda yoğunlaşması ve bu doğrultuda yöre halkının refah seviyesinin düşük olması nedeniyle yörede doğal kaynakların korunması öncelikli değildir. Yörede yaşayanların birçoğu yaşam kaygılarının azalmasını bunun içinde yöreye farklı istihdam olanaklarının getirilmesini talep etmektedir. Merkezi ve yerel yönetimler Nallıhan’ın değerinin farkında ve buna yönelik girişimlerde bulunmaktadır. Ancak bu çalışmaların yöre halkının algı ve isteklerinin belirlenerek yapılması kaynakların korunmasını da sağlayacaktır. Bu çerçevede yörede yaşayan genç nüfusunun aidiyet duygusunu
150
sağlamlaştıracak ve göçlerin önüne geçecek planlama kararlarının alınması önemlidir.
Yörede yaşayan halkın sosyal analizi yapılarak planlama çalışmalarına aktif katılımlarını sağlamak, doğal kaynakların sağladığı ekolojik, estetik ve ekonomik faydalar konusunda bilinç düzeyinin arttırılmasını sağlamak koruma-kullanma dengesine yaklaşılmasını hızlandırabilecektir. Doğal kaynakların bilinçsiz kullanımı ve küresel ısınmanın sonuçları doğaya ve insan hayatına zarar vermektedir. Nallıhan’da 2020 yılı eylül ayında 3 gün boyunca süren yangında Nallıgölcük ve Beyalan Mahalleri boşaltılmak zorunda kalınmış, yöre halkının maddi zarara uğramasının önüne geçilmeye çalışılmıştır. Bu yörelerde yer alan orman alanları zarar görmüş, flora varlığı ve yaban yaşamı etkilenmiştir. Yaşanabilecek olası afetlerin azaltılabilmesi doğru ve akılcı planlama kararları ve koruma-kullanma dengesinin ön plana alınması ve en önemlisi yöre halkının doğal zenginliklere olan farkındalığının arttırılması ile sağlanabilecektir.
Farkındalığın arttırılması için yöre halkının planlama süreçlerine dahil edilmesi önemli bir adım olabilecektir.
Onbirinci Kalkınma Planında “Çevre ve doğal kaynakların sürdürülebilir yönetimi için sürdürülebilir kalkınma amaçları doğrultusunda, doğal varlıkları koruyan, kaynak verimliliği, çevre kalitesi ve doğal yaşamın iyileştirilmesini esas alan, ilgili tüm taraflarca içselleştirilmiş, döngüsel ekonomi prensipleri çerçevesinde geliştirilmiş, iklim dostu, çevreye duyarlı bir kalkınma modelinin oluşturulması vizyonuyla hareket edilmesi önem taşımaktadır.” ifadesi yer almaktadır. Ayrıca “Bugünün ve geleceğin yaşamı ve kalkınması insan ve doğa arasında denge kurularak, doğal kaynaklar ve varlıklar tüketilmeden, sosyal, ekolojik, ekonomik, kültürel ve mekânsal boyutlar dikkate alınarak sağlanmalıdır.” fikri hedeflenmektedir. Kırsal planlamada peyzaj ekonomisi temel alınarak Nallıhan için hedeflenen bütüncül yaklaşım ile yürürlükte olan kalkınma planı hedefleri aynı doğrultuda yer almaktadır.
İmar Kanunu ve mekânsal planlama süreçleri açısından kırsal alanların ekolojik estetik ve ekonomik değerlerin ortaya çıkarılması ve plan kararlarına entegre edilmesi önem taşımaktadır. ÇŞB tarafından düzenlenen “Koruma Odaklı Kırsal Alan Planlaması Bir Model Öneresi Projesi” çalıştayında bu doğrultuda kararlara yer verilmiştir. Öncelikle kırsal alan planlamasına ilişkin bir yönetmelik olması gerekliliği, peyzaj envanterinin çıkarılması, yöre halkının eğitilmesi ve farkındalığının arttırılması, yöresel mimari
151
yapının korunması ve buna yönelik yapılaşma kararlarının alınması gibi hedefler belirlenmiştir. Kırsal alanların planlama çalışmalarında ekolojik duyarlılık haritalarının oluşturulması yapılaşmanın haritalardan elde edilen sonucun göz önünde bulundurularak yapılması vurgulanmıştır. Bunlara ek olarak kırsal alanların üst ölçek planlarında sosyo-ekonomik ve kültürel özgünlüklerini gözeten strateji üretilmesi eylem önerisi olarak ifade edilmiştir.
Kırsal alanların planlama çalışmalarında, politika üreticileri tarafından alınan kararların uygulayıcı yönetimlere aktarılması ve sürekli bilgi paylaşımının yapılması alınan kararlarının başarılı olarak uygulanabilmesi için önem taşımaktadır. Bu bağlamda yapılacak çalışmalarda merkezi ve yerel yönetim, özel sektör, sivil toplum kuruluşları ve halkın katılımı ile kırsal alanların planlamasında ortak akıl yürütülmesi sağlanabilecektir.
Doğal kaynak özellikleri ile sınırlandırılan bu çalışmada, coğrafi bilgi sistemleri teknolojisinden yararlanarak ekolojik, estetik ve ekonomik değerin görsel göstergeler aracılığıyla tahmini yapılmış ve özgün bir model oluşturulması hedeflenmiştir.
Gelecekte yapılabilecek çalışmalarda daha geniş örneklem alanına ulaşılarak tahminlerin güçlendirilmesi, multidisipliner bir anlayışla kültürel kaynak özelliklerine yer verilmesi uygulanabilirliği arttıracaktır. Ekolojik, estetik ve ekonomik faydaların bir arada değerlendirilmesini sağlayan peyzaj ekonomisi çalışmalarının kamu tarafından planlama aşamalarına entegre edilmesi sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşılmasına katkı sağlayabilecektir. Özellikle kaynak verimliliği açısından büyük öneme sahip kırsal alanların sahip olduğu doğal ve kültürel kaynakların korunması için önemli bir adım olabilecektir.
152 KAYNAKLAR
Acar, C. ve Kurdoğlu B.C. 2005. Kaçkar Dağları Milli Parkında Görsel Kalite Değerlendirmesi. Korunan Doğal Alanlar Sempozyumu, 219-226, SDÜ,Isparta.
Açıksöz, S. ve Tanrıvermiş, E. 2000. Planlamada kırsal peyzajın önemi, sorunları ve öneriler. Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği Kırsal Çevre Yıllığı, 44-68.
Akdoğan, G.E. 2012. Elvanlar-Çiller Köyleri (Nallıhan/Ankara) arasındaki alanın florası. Yüksek lisans tezi (basılmamış). Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, 138, Ankara.
Akpınar, N. 1995. Madencilik sonrası alan kullanım alternatiflerinin değerlendirilmesinde fuzzy set tekniğinden yararlanma olanakları üzerine bir araştırma. Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma İncelemeler, Ankara.
Akpınar, N. 2013. Peyzaj ve Tarım ders notları. Ankara Üniversitesi, Ankara.
Alkay, E. 2002. Hedonik fiyat yöntemi ile kentsel yeşil alanların ekonomik değerlerinin ölçülmesi. Doktora tezi (basılmamış).İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 240, İstanbul.
Alkay, E. ve Ocakçı, M. 2003. Kentsel yeşil alanların ekonomik değerlerinin ölçülmesinde kullanılabilecek yöntemlerin irdelenmesi. İTÜ Mimarlık Fakültesi, Şehir ve Bölge Planlaması Bölümü, İstanbul, İTÜ Dergisi, Cilt:2, Sayı:1, 60-68 s.
Altundağ, H. 2008. AB kırsal kalkınma politikasında LEADER yaklaşımının yeri ve Türkiye’de uygulamaya yönelik yapılan çalışmalar. Uzmanlık Tezi basılmamış).
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Koordinasyon Dairesi Başkanlığı, Ankara.
Anonim. 2003. Devlet Planlama Teşkilatı Ön Ulusal Kalkınma Planı (2004 - 2006), Ankara.
Anonim. 2011. Nallıhan kırsal turizm gelişim stratejisi 2023 “İpek Yolundaki Cennet”.
Kalkınma Bakanlığı Proje Sonuç Raporu, 120, Ankara.
Anonim. 2012a. Kırsal kalkınma temelli kırsal turizm projesi Beydili Köyü efsanesi: bir ilk gerçekleşti. Kalkınma Bakanlığı Proje Sonuç Raporu, 21, Ankara.
Anonim. 2012b. Orman Amenajman Raporu, Orman Genel Müdürlüğü, Ankara.
Anonim. 2012c. Doğa Korumanın Ekonomik Sisteme Entegrasyonu Taslak Kılavuzu 3:
Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Ankara.
Anonim. 2013. Strengthening the System of Marine and Coastal Protected Areas of Turkey Project. Ministry of Environment and Urbanization and UNDP, Ankara.
153
Anonim. 2015a Web Sitesi: http://www.cihandura.com/akademik-yazilar/164-cevre-sorunlari-ve-ekonom.html Erişim Tarihi: 03.05.2015
Anonim. 2015b Web Sitesi:
http://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/vizyon2023/csk/EK-16.pdf Erişim Tarihi: 04.05.2015
Anonim. 2016 Resmi Gazete İnternet Sitesi
http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/e skiler/2016/06/20160601.htm&main=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/
06/20160601.htm Erişim Tarihi: 01.02.2018
Anonim. 2017. Orman Genel Müdürlüğü. Orman Amenajman Planları Hazırlama Tebliği, Ankara.
Anonim. 2018a Türk Dil Kurumu Resmi İnternet Sitesi
http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5 a75fa144f4154.54222335 Erişim Tarihi: 26.01.2018
Anonim. 2018b. Türkiye İstatistik Kurumu Resmi İnternet Sitesi http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do Erişim Tarihi: 26.01.2018
Anonim. 2018c. Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü Resmi Web sitesi http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5403-20080326.pdf Erişim Tarihi:
01.02.2018.
Anonim. 2018d. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Resmi Web sitesi
http://corine.ormansu.gov.tr/corineportal/nedir.html Erişim tarihi: 01.02.2018.
Anonim. 2019. Nallıhan Kaymakamlığı Resmi Web Sitesi
http://www.nallihan.gov.tr/nallihanin-tarihcesi Erişim Tarihi: 03.04.2019.
Anonim. 2019a.Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Resmi Web Sitesi.
https://www.uab.gov.tr/haberler/kus-cenneti-zarar-gormesin-diye-bu-tuneli-yapiyoruz Erişim Tarihi:19.06.2019
Anonim. 2019b. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü verileri Anonim. 2019c. Nallıhan Belediyesi 2019 Yılı Arsa Rayiç Bedelleri. Ankara.
Anonim. 2020. Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Resmi İnternet Sitesi
http://www.yatirimlar.com/haber- DSI_5._Bolge_Ankara_Nallihan_Ulahan_ve_Calicaalan_Goletleri_Projesi-228275.htm Erişim Tarihi: 10.10.2020
Anonim. 2021a. T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı Resmi İnternet Sitesi https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2019/07/OnbirinciKalkinmaPlani.pdf Erişi Tarihi: 10.02.2021
154
Anonim. 2021b. T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı Resmi İnternet Sitesi https://www.sbb.gov.tr/ozel-ihtisas-komisyonu-raporlari/
Erişim Tarihi: 10.02.2021
Anonymous. 2018a. https://www.slideshare.net/SIANIAgri/nilsson-la Erişim Tarihi:
26.01.2018
Anonymous. 2018b. http://ec.europa.eu/eurostat/web/ruraldevelopment/methodology, http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Urban-rural_typology Erişim: 26.01.2018.
Anonymous. 2020. UNDP Resmi İnternet Sitesi ttps://www.undp.org Erişim Tarihi:15.12.2020.
Antrop, M. ve Van Eetvelde, V. 2017. Landscape perspectives : the holistic nature of landscape (Vol. 23). Dordrecht, The Netherlands: Springer.
Ayçin, E. 2019. Çok Kriterli Karar Verme: Bilgisayar Uygulamalı Çözümler (Genişletilmiş ve Güncellenmiş 2. Baskı). Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
Aydemir, E. 2010. Yöresel mimarinin ve kırsal dokunun korunması: Artvin Şavşat Balıklı Mahallesi örneği. Yüksek lisans Tezi (basılmamış). İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı / Restorasyon Bilim Dalı, 451, İstanbul.
Ayyıldız, M., Çiçek, A. ve Ayyıldız, B. 2016. 6360 Sayılı Büyükşehir Yasasının kırsal kesime olası etkileri. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi TARGİD Özel Sayı 280-285, Nevşehir.
Bakırcı, M. 2006. Avrupa Birliği yeni dönem kırsal kalkınma politikası, Türkiye’nin uyumu ve yaratacağı etkiler. Türkiye Coğrafya Dergisi, Sayı 47, S.45-74, İstanbul.
Başar, H. 2014. Gediz Deltası Kuş Cenneti’nde biyolojik çeşitliliğin ekonomik değerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Doktora tezi (basılmamış). Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, 166, İzmir.
Belkayalı, N. 2009. Yalova Termal Kaplıcalarının Rekreasyonel ve Turizm Amaçlı Kullanımının Ekonomik Değerinin Belirlenmesi. Doktora tezi (basılmamış).
Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, 224, Ankara.
Bollukçu, P. 2014. Peyzaj planlama ve kırsal kalkınma ilişkisi: Bartın-Arıt Çayı Havzası Örneği. Doktora Tezi (basılmamış), Bartın Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. 417, Bartın.
155
Boyacıgil, O. 2003. Hedonic pricing yönteminin İskenderun kenti örneğinde uygulanması. Yüksek lisans tezi (basılmamış) Çukurova üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, 141, Adana.
Bottero, M. 2011a. Indicators Assessment Systems. In: Cassatella C., Peano A. (eds) Landscape Indicators. Springer, Dordrecht.
Bottero, Marta. 2011b. Assessing the Economic Aspects of Landscape. Springer, Dordrecht.10.1007/978-94-007-0366-7_8.
Bölükbaş Dayı, E. 2011. Kırsal ölçekte geleneksel konutların incelenmesi ve çevre koruma önerileri için bir yöntem araştırılması Bağlıca Köyü-Nallıhan. Yüksek lisans tezi (basılmamış). Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, 436, Ankara.
Carson, R.T. ve Mitchell, R.C. 2005. Using surveys to value public goods: the contingent valuation method (4. ed.). RFF Press.
https://doi.org/10.4324/9781315060569.
Cavailhes, J., Foltete, J-C., Hilal, M., Joly, D., Tourneux, F-P., Tritz, C. ve Wavresky, P. 2007. The landscape from home: a GIS-based hedonic price valuation.
Environmental and Resource Economics, Volume: 44, Issue 4, pp. 571-590.
Cengiz Gökçe, G. 2018. Kültürel peyzaj-turizm ilişkisine yönelik kırsal kimlik koruma modeli: Nallıhan-Beydili örneği. Doktora tezi (basılmamış). Bartın Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, 272, Bartın.
Ceylan, C. 2007. Hedonik tüketimin nedenleri üzerine bir araştırma. Yüksek lisans tezi (basılmamış). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, 70, Erzurum.
Cingöz, A. R. A. 2011. Hedonik talep teorisi çerçevesinde bir fiyatlandırma örneği.
Doktora Tezi (basılamamış), İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, s. 120.
Clay, G. ve Daniel, T. 2000. Scenic landscape assessment: The effects of land management jurisdiction on public perception of scenic beauty. Landscape and Urban Planning. 49. 1-13. 10.1016/S0169-2046(00)00055-4.
Coşar Öztürk, G. 2013. Menemen ilçesinde sulu tarla arazilerinin değerlerini etkileyen faktörlerin saptanması üzerine bir araştırma. Yüksek lisans tezi (basılmamış). Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Çağlayan Kaptanoğlu, A. Y. 2006. Peyzaj değerlendirmesinde görsel canlandırma tekniklerinin kullanıcı tercihine etkileri. Doktora tezi (basılmamış). İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı. İstanbul.