BÖLÜM 3. İLİN ÖZELLİKLERİ
3.2. SOSYO – EKONOMİK YAPI
Burdur ili Türkiye ‘de nüfus kaybeden illerdendir.Ayrıca Türkiye nüfus artış trendinin oldukça altındadır.
Burdur ilinin nüfusu; 1935-1940 arasında hızlı bir yükseliş göstermiş, ancak sonraki yıllarda Grafik 2 den de görüldüğü üzere 1960 dan sonra Türkiye nüfus artış hızının gerisinde giderek (kalarak), azalmış, 1997’de ise bu oran eksilere düşmüştür. Bu durumun nedenlerinden biri çevre illere olan göçtür.
Grafik 2: Türkiye-Burdur Nüfus Artış Oranları
-20 -10 0 10 20 30 40 50
Yıllar
Nüfus Artış Oranı
Burdur 16,63 44,19 10,27 16,42 28,14 26,57 16,5 15,19 11,6 10,58 10,76 5,49 -8,33 15,62 Türkiye 21,1 19,59 10,59 21,73 27,75 28,53 24,63 25,19 25,01 20,65 24,88 21,71 15,49
1935 1940 1945 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1997 2000
1990 nüfus sayımında 254.899 olarak belirlenen toplam nüfus, 1997 yılında 252.791’e düşmüş, 2000 yılında ise 256.803 olarak tespit edilmiştir. Toplam nüfusun 139.897 (%54,47)’ si ilçe merkezinde , 116.906 (%45.53)’ sı ise köy ve beldelerde bulunmaktadır. Bu rakamlar 1990 yılı nüfus sayımı ile karşılaştırıldığında, 10 yıl içinde Burdur ilinde kırsal nüfusunun % 7,32 oranında azaldığı ve şehir nüfusunun ise % 8,02 oranında arttığı görülmektedir. 1997 yılında ilçe merkezindeki nüfus artış oranı %2,66 iken köy ve beldelerin nüfus artış hızı % -4,69 olarak belirlenmiştir.
İlimizde 1935 yılında erkeklerin yarısı 19, kadınların yarısı 25 yaşından daha küçüktür. 1935-1970 Yılları arasında ortalama 21 olan nüfusun medyan yaşı (Bir nüfusu oluşturan kişilerin küçükten büyüğe sıralandığında ortada kalan kişinin yaşıdır.Buna göre, nüfusun yarısı bu yaştan büyük, yarısı da bu yaştan küçüktür.) 1970 yılından sonra sürekli bir artma (artış) göstermiştir. 2000 yılında erkeklerin yarısı 30 yaşından, kadınların yarısı 32 yaşından daha küçüktür. Genel olarak kadınların ortalama ömrü erkeklerden uzun olduğu için kadınların medyan yaşı daha büyüktür.
Burdur ilinin 1955 yılı nüfusunun en önemli özelliği çocuk yaştaki nüfusun (0-9 yaş) fazla olmasıdır. Bu durum, doğurganlık düzeyinin yüksek olduğunu göstermektedir.
1955 Yılı nüfusunun diğer özelliği de ülke genelinde olduğu gibi, Cumhuriyet öncesi savaş döneminde doğan ve 1955 yılında 35-39 yaş grubunu oluşturan kuşağın kendisinden daha genç ve yaşlı kuşaklardan daha az nüfusa sahip olmasıdır. Bu yılda yaşlı kuşaklardaki nüfus her iki cins içinde (kadın-erkek) ölüm hızının yüksek olması nedeniyle hızla azalmaktadır.
2000 yılında ise 1955 yılına göre çok farklılık göstermektedir. 2000 yılında 15 yaş altı kuşakta yaş küçüldükçe o kuşakların nüfusu azalmaktadır ki bu da doğum sayısının azaldığını göstermektedir. 2000 yılında ölüm oranının azalmasına bağlı olarak ileri
yaştaki kişilerin nüfusundaki azalma da 1955 yılına göre daha yavaştır. 2000 Yılı nüfusu gelişmiş ülkelerin nüfus özelliğine benzer bir yapı göstermektedir. Ancak bu durum çalışabilecek işgücüne sahip kişilerin de giderek azaldığını göstermektedir.
Grafik 3: Burdur İinde Alt Bölgelere Göre Nüfus
0 50.000 100.000 150.000 200.000 250.000 300.000
İlçe Merkezi Nüfusu Köy Nüfusu İlçe Merkezi Nüfusu Köy Nüfusu İlçe Merkezi Nüfusu Köy Nüfusu
1990 1997 2000
I.Alt Bölge II.Alt Bölge III.Alt Bölge IV.Alt Bölge Toplam T.Nüfus
Tablo 3: Burdur İli Alt Bölgelere Göre Nüfus ve Nüfus Yoğunluğu
Alt Bölgeler Toplam Nüfus İlçe Merkezi Köy nüfusu Nüfus Yüzölçümü (km²) Yoğunluk I.Alt Bölge
(Merkez Çavdır Çeltikçi Gölhisar)
133689 83070 50619 2141 62,44
II.Alt Bölge (Karamanlı Kemer Tefenni Yeşilova)
46978 19083 27895 2556 18,37
III.Alt Bölge (Ağlasun
Altınyayla) 18186 8911 9275 670 27,14
IV.Alt Bölge
(Bucak) 57950 28833 29117 1373 42,20
TOPLAM 256803 139897 116906 6840 37,54
Kaynak : DİE 2000
1927 Yılında Burdur ilinde %21,5 olan şehirde yaşayan nüfusun payı, 1950 yılına kadar azalmış ve bu yıldan sonra sürekli artış göstermiştir. Burdur ilinde şehirde yaşayan nüfusun oranı, ülke ortalamasına göre daha yavaş artmıştır. Burdur’da 1990 yılına kadar köy nüfusu fazla iken, ilk kez 1990 yılında şehir nüfusu köy nüfusundan fazla olmuştur. 2000 Yılında şehir nüfusunu payı %54,5’e yükselmiştir.
Tablo 4: Burdur İlinde İşgücünün İktisadi faaliyet kollarına göre dağılımı
Ekonomik Faaliyet İl Merkezi İlçe
Merkezleri
Toptan ve perakende ticaret, lokanta ve
oteller 350 2287 238 2592 86 1203 6756 6,11
Ulaştırma, haberleşme ve depolama 69 905 34 1133 9 1110 3260 2,95
Mali kurum, sigorta, taşınmaz mallara ait
işler, yardımcı iş hizmetleri 269 653 152 620 33 307 2034 1,84
Toplum hizmetleri sosyal ve kişisel
hizmetler 1628 8095 1094 4751 392 2918 18878 17,08
İyi tanımlanmamış faaliyetler 3 83 2 72 1 50 211 0,19
TOPLAM 2909 16675 2440 16339 35716 36455
11053
4 100,00 (1) 12 ve daha yukarı yaştaki nüfus
Not: Bilgiler işsiz olup iş arayanları kapsamamaktadır.
Kaynak : DİE 2000
Burdur’da kadın işgücünün büyük çoğunluğu tarım sektöründe çalışmaktadır.
Tarımda çalışan kadın işgücünün çoğu ücretsiz aile işçisi statüsündedir. Tarımsal istihdam içinde kadın işgücü oranının yüksekliği, esas itibariyle bir başka tartışmanın konusunu teşkil eden ve sahil kentleri dışında diğer iller için olduğu kadar Burdur için de büyük önem taşıyan kırdan kente göç ve özellikle erkek işgücünün geçici/mevsimlik istihdam alanı araması sonucu diğer kentlere gitmesini destekleyen bir gerçektir.
İlimizde çalışma çağındaki nüfus olarak kabul edilen 12 ve daha yukarı yaştaki nüfus toplam nüfustan daha hızlı artmakta ancak işgücündeki nüfusun artış hızı, hem toplam nüfustan hem de 12 ve daha yukarı yaştaki nüfustan daha düşüktür. 1980-2000 döneminde 12 ve daha yukarı yaştaki nüfusun artış hızı %o 10,1 iken, işgücündeki nüfusun artış hızı %o -0,2 olarak gerçekleşmiştir. İşgücündeki erkek nüfus artış gösterirken kadın nüfusta azalma olmuştur. 2000 yılında, işgücüne katılma oranında 12-14 yaş grubunda gerek erkeklerde gerekse kadınlarda önemli bir azalmanın olması eğitime verilen önemin artmasıyla açıklanabilir. 1980-2000 döneminde 45 yaşından sonra erkeklerin işgücüne katılma oranı düşmeye başlamış ve ileri yaşlara kadar bu devam etmektedir. Kadınların ise evlendikten veya çocuk sahibi olduktan sonra işgücüne katılma oranı 25-35 yaş grubunda azalmış ancak 35 yaşından sonraki yaş grubunda tekrar yükselmekte ve 60 yaşından sonra azalma eğilimi göstermektedir.
1980-2000 döneminde istihdamın sektörel yapısında yavaş bir değişim olduğu gözlenmiştir. İstihdamın çoğunluğunu kapsayan tarım sektörünün toplam istihdam içindeki payı bu dönemde çok az küçülürken son on yılda bir değişim göstermemiştir.
Buna karşılık hizmet sektörünün payı % 40 oranında artarak 2000 yılında % 28’e ulaşmıştır. Yine 1980-2000 yılı döneminde tarımsal iş yapan erkeklerin oranında bir azalma olurken, kadın nüfusun oranında değişim olmamıştır. 2000 Yılında istihdam edilen kadınlar %86.7, erkekler ise %44.4 ile tarım sektöründe yoğun olarak çalışmaktadır.
Toplam istihdam edilen nüfusun %35’i ücretsiz aile işçisi olarak çalışmaktadır. Bu oran erkek nüfus içinde yaklaşık %11, kadınlarda %76’dır. Kadın nüfusun yaklaşık
%13’ü, erkek nüfusun %42’si ücretli olarak çalışmaktadır.
Tablo 5: Burdur İli 1985-1990 Arasında İçe Göç, Net Göç ve Net Göç Hızı
Nüfus Türkiye Burdur
İçe Göç 4.065.173 14.624
Toplam Göç İçindeki Pay (%o) 1.000 4
1990 Nüfusu İçindeki Pay (%o) 80 62
Dışa Göç 4.065.173 23.449
Toplam Göç İçindeki Pay (%o) 1000 6
1990 Nüfusu İçindeki Pay (%o) 80 100
Net Göç - -8.825
Net Göç Hızı - -38
Kaynak : DİE 1998
Türkiye’de nüfus hareketlerinin büyük çoğunluğunu kırdan kente göç teşkil etmektedir. Burdur ili için 1990-2000 yılları nüfus artış hızı köylerde % -7,32 olurken şehir merkezlerinde % 8,02 olmuştur. Bu da köylerden kente olan göçü belirgin olarak göstermektedir. Toplam nüfus artışı ise % 0,74 olmuştur.
Nüfus artış hızının giderek azalması Burdur’dan çevre illere özellikle turizm ve sanayide gelişmiş olan Antalya ve Denizli illerine olmaktadır. Göçlerin çoğunluğu ekonomik sebeplerden kaynaklanmakta olup bunu eğitim, sağlık gibi nedenler takip etmektedir. Okumak üzere il dışına gidenlerin büyük çoğunluğu mezun olduktan sonra iş imkanlarının daha fazla olduğu illeri tercih etmektedirler.
Burdur’da 2000 yılı nüfus sayımına göre işsizlik %4.7’dir. Bu oran erkek nüfusta
%4.9 iken kadınlarda %4.3’tür. İşsizlik oranı il merkezinde %8, ilçe merkezlerinde %9.5, köylerde ise %2.4’tür. İl ve ilçe merkezlerinde kadınların işsizlik oranı erkeklerden fazla iken köylerde erkeklerin işsizlik oranı kadınlardan fazladır.
1980-2000 döneminde işgücüne dahil olmayan nüfusun yıllık artış hızı % 2.68 dir.
Bu hız erkeklerde % 3.44, kadınlarda ise % 2.33’tür. 2000 Yılında işgücüne dahil olmayan nüfusun yaklaşık %66’sını kadınlar oluşturmaktadır. İşgücüne dahil olmayan kadın nüfus içinde en fazla paya sahip olan ev kadınların oranı 1980-2000 döneminde azalmasına rağmen, bu oran 2000 yılında %74.2 ile hala yüksek bir seviyededir.
İşgücüne dahil olmayan nüfus içinde emeklilerin oranında 1980-2000 döneminde her iki cinsiyette de artış görülmektedir. Emeklilerin oranındaki artış 1990-2000 döneminde kadınlarda erkeklerden daha yüksektir.
İşgücünde olmayan toplam nüfus 93.333 olup bunun ayrıntılı tablosu ekler bölümünde verilmiştir.
Hane Halkı Büyüklüğü: Burdur ilinde bulunan yaklaşık 71.000 hane halkının
%54’ü şehirde yaşamaktadır. İl genelinde ortalama hane halkı büyüklüğü 3,64’tür. İl merkezindeki hane halklarının %99’u ve ilçe merkezlerindeki hane halklarının %95’i içinde borulu suyu olan konutlarda yaşarken, köylerde her 100 hane halkından 17’sinde konutun içinde borulu su bulunmamaktadır.İl genelinde hane halklarının %78’i kendi evinde oturmaktadır. Kendi evinde oturan hane halklarının oranı il merkezinde %61, ilçe merkezlerinde %69 ve köylerde %93’e kadar yükselmektedir.
3.2.2. Kişi Başına Gelir
Burdur’da 1987-2000 yılları arasında kişi başına düşen gayri safi yurtiçi hasıla cari fiyatlarla tablo 6’da verilmiştir.
Tablo 6. Burdur’da Yıllara Göre Kişi Başına GSYİH (Cari Fiyatlarla)
YILLAR BURDUR
GSYİH ( Milyar TL. ) Gelişme Hızı ( % ) Kişi Başına Düşen GSYİH ( $ )
1987 294 - 1345
1988 498 69,4 1386
1989 877 76,1 1617
1990 1428 62,8 2125
1990 2336 63,6 2163
1991 4147 77,5 2321
1992 7175 73 2505
1994 13873 93,4 1842
1995 27822 100,5 2352
1996 53558 92,5 2567
1997 105682 97,3 2734
1998 206332 95,2 3150
1999 290894 41 2637
2000 440074 51,3 2728
2001 605674 4302 2146
Kaynak : DİE 2002
Tablo 6’da görüldüğü gibi 1987’den 1993’e kadar kişi başına düşen GSYİH artarak gelirken 1994’de hızlı bir düşüş yaşanmıştır. Lira bazında iki kat bir artış gözlendiği halde döviz bazındaki %26’lık düşüşün nedeni 1994 yılı içinde yaşanan devalüasyondur.
Grafik 4’te görüldüğü gibi Türkiye ve Burdur ili gelişme hızı değerleri birbirinden pek farklı olmamakla birlikte grafik 5’te kişi başına düşen GSMH ya bakıldığında Türkiye ortalamasının Burdur ili ortalamasının 200-250 $ üzerinde bir değerde olduğu ancak yıllara göre değişme oranının Burdur ile yaklaşık değerlerde olduğu görülmektedir.
Grafik 4: Türkiye-Burdur Yıllık Gelişme Hızı Değerleri (Cari - % )
5055 6065 7075 8085 9095 100105
1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998
Burdur Türkiye
Grafik 5: Burdur İlinde Kişi Başına GSMH ( Cari - $ )
1200 1400 1600 1800 2000 2200 2400 2600 2800 3000 3200
1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998
Burdur Türkiye
Tablo 8’de Burdur ili altbölgelerine göre temel veriler verilmiş olup altbölgelerin büyüklüğü hakkında bir fikir vermektedir.
Tablo 8: Burdur İlinde Alt Bölgelere Göre Temel Veriler
I.alt bölge II.alt bölge III.alt bölge
IV.alt bölge
Tüm ilçeler Merkez
Çavdır Çeltikçi Gölhisar
Karamanlı Kemer Tefenni Yeşilova
Ağlasun
Altınyayla Bucak
İlçe sayısı 4 4 2 1 11
Köy sayısı 83 67 14 38 202
Toplam nüfus 133.689 46.978 18186 57.950 256.803
Toplam şehir
nüfus 83.070 19.083 8911 28.833 139.897
Toplam kırsal 50.619 27..895 9275 29.117 116.906
nüfus
Yüzölçümü (km²) 2.141 2.656 670 1.373 6.840
Nüfus yoğunluğu 62,44 18,37 27,14 42,20 37,54
Tarım alanı (ha) 86.391 79.614 10.623 33.200 209.828 Kişi başına tarım
yapılan alan (ha) 0,64 1,69 0,58 0,57 0,81
Kaynak DİE 2000
3.2.3. Eğitim
Burdur’da 160 okul öncesi öğretim, 148 ilk öğretim, 41 orta öğretim, okulu bulunmaktadır.
Ayrıca Veterinerlik ve Eğitim Fakülteleri ile 4 adet Meslek Yüksek Okulu bulunmaktadır.
Tablo 9: Burdur İlinde 2002-2003 Öğretim Dönemi Öğrenci Sayısı Zonlar
İl Geneli
Okul Öncesi İlköğretim Ortaöğretim
Okul
Sayısı Öğrenci
Sayısı Öğretmen
Sayısı Okul
Sayısı Öğrenci
Sayısı Öğretmen
Sayısı Okul
Sayısı Öğrenci
Sayısı Öğretmen Sayısı
I. Altbölge 80 1496 80 77 814 1001 23 5578 450
II. Altbölge 32 492 37 28 243 300 6 727 75
III. Altbölge 10 165 10 10 102 156 2 247 24
IV. Altbölge 38 660 42 33 352 432 10 2523 178
İl Toplamı 160 2813 169 148 1511 1889 41 9075 727
Kaynak: İl Milli Eğitim Müdürlüğü 2003
İl genelinde okuma yazma bilenlerin oranı %90 olup, cinsiyetler arasında önemli bir fark gözlenmemektedir. Bu oran erkek nüfus için %96 iken kadın nüfus için %84’tür.
Üniversite bitirenlerin okul bitirenlere oranı % 6.64 ve ilköğretim okullaşma oranı %2.4 dür. Ortaöğretim okullaşma oranı % 17.83 iken meslek liseleri okullaşma oranı % 17 dir.
Burdur’da 15 özel dershane, 2 özel ilköğretim okulu, 1 özel lise mevcuttur.
3.2.4. Sağlık
İlde sağlık hizmetleri Sağlık Bakanlığına bağlı 4 Devlet Hastahanesi, 3 sağlık merkezi, 50 sağlık ocağı, 91 köy sağlık evi, 1 verem savaş dispanseri 1 AÇSAP merkezi ve 1 halk sağlığı laboratuarı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bağlı 1 hastane, 3 dispanser ve 1 sağlık istasyonu ile 1 Özel Sağlık Polikliniği tarafından yürütülmektedir.
İl genelinde yataklı tedavi kurumlarındaki toplam yatak sayısı 700 iken yatak başına düşen nüfus sayısı 366’dır. İlde.76 uzman hekim, 155 pratisyen hekim olmak üzere toplam hekim sayısı 231’dir ve hekim başına düşen hasta sayısı 1111’dir.
Sağlık hizmetleri hususunda, Türkiye genelinde yaşanan sorunlar Burdur ilinde de yaşanmaktadır. Öncelikle görev yapan sağlık personeli sayısı arttırıldığında, sağlık personeli başına düşen nüfus sayısı da azalmış olacaktır.
3.2.5. Ulaşım
Burdur ilinden karayolu ile çevre illere ulaşımda herhangi bir problem yoktur.
Ancak ilin Antalya ve Fethiye gibi turistik il ve ilçelere bağlantılı olması özellikle yaz mevsiminde karayolunun yetersiz kalmasına neden olmakta taşıt trafiğini taşıyamamaktadır. Bu nedenle Burdur ilinin gelişmesi açısından turizm merkezi ile bağlantılı olan yolların düzenlenmesi gerekmektedir.
İldeki köy yolu ağı 2010 km olup, bunun 1234 km’si asfalt, 590 km‘si stabilize, 184 km’si tesviye yoldur. Yılın her zamanı köylere ulaşım mümkün olmaktadır.
Burdur ilinden İzmir, İstanbul ve Ankara’ya demiryolu ağı bulunmaktadır.
İl merkezine yaklaşık 21 km mesafede sivil bir havaalanı açılmış ancak sonradan yeterli kapasiteye ulaşamadığı için kapatılmıştır. Burdur’da köylerin tamamında telefon iletişimi bulunmaktadır.
3.2.6. Köy İçme Suyu
Burdur İlinde toplam 202 köyden sadece IV. altbölgede bulunan 3 köy susuz olup 1 köyde yetersiz suya sahiptir. Geri kalan 182 köy şebekeli içme suyuna sahiptir.