Burdur’da Süt ve Süt Ürünleri Pazarlama sı

Burdur için en önemli geçim kaynağı hayvancılıktır. Bununda büyük bölümünü süt inekçiliği oluşturmaktadır. 24.000 çiğ süt işletmesi 60.000 inek günde ortalama 600 ton süt üretimi gerçekleştirmektedir. İlimizde küçük ölçekli 12 süt ürünleri işleme tesisi faaliyet göstermektedir. İlimizde faaliyet gösteren bu süt işleme tesislerinde üretilen sütün ancak %30’u işlenmektedir. %70’lik gibi büyük bir kısmı ise çiğ süt olarak il dışına pazarlanmaktadır. Yüksek miktarda çiğ süt üretimi gerçekleştiren Burdur’da ekonomik kalkınmanın hızlanabilmesi için tesislerin AB normlarına paralel duruma gelmesi gerekir.

Burdur da Türkiye genelinde olduğu gibi en önemli problemlerden biri küçük işletme ölçeklerinin (aile işletmeciliği) olmasıdır. Dolayısı ile üretim maliyetleri yüksek ve ürünlerinin (et,süt) pazarlaması da yetersiz olmaktadır.

Fabrika yemi ve kaba yem maliyetlerinin sürekli artış göstermesi de diğer bir sorundur. İlimizde süt üreticilerden kooperatifler aracılığı ile toplanarak 6 ayda yapılan ihaleler sonucu belirlenen süt fiyatları ile firmalara verilmektedir. Ayrıca üretici ürününü doğrudan tüketicilere de satmaktadır (sokak sütçülüğü). İşletmeler aile işletmeciliği şeklinde olduğu için genelde evlerin yanına kurulan ahırlarda hayvan yetiştiriliciliği yapılmakta ve yerleşim merkezinde olduğu için çevre faktörleri açısından sakıncalar ortaya çıkmaktadır.

Grafikte görüldüğü gibi süt fiyatları 3 yıl boyunca fazla değişmemiş üretici bu dönemde artan fiyatlar karşısında ürününün değerini koruyamamış ancak son bir yıl içersinde ürününün değerini koruyabilmiştir. Üretici zaten süt satarak ancak yetiştirmekte olduğu hayvanın yem masraflarını karşılamakta yavrusunu sattığında para kazanabilmektedir.

Hayvancılıkla ilgili teşviklerin verilmesinde mutlaka verimliliğin artırılması, yem maliyetlerinin düşürülmesi ve işletme ölçeklerinin büyümesi de göz önünde bulundurulmalıdır.

Burdur’da yıllık ortalama yaklaşık 250 bin ton süt üretimi gerçekleşmektedir.

Bunun dondurmacılar, pastaneler ve halk pazarlarında satılan süt ve mamulleri için kullanılan süt miktarı hariç olmak üzere tarımsal amaçlı kooperatifler tarafından 2001 yılı içerisinde 145.506.079 ton süt toplanarak Burdur ilinde bulunan süt ve ürünleri işletme tesislerine verilmiş, 50 tonu Burdur ilinde işlenmiş kalan kısmı ise diğer illere gönderilmiştir. Ayrıca özel işletmeler tarafından da süt toplama merkezleri kurulmuş olup kooperatifler haricinde de süt toplanmaktadır.

2003 yılında 2.772.213.233.000 TL süt teşvik pirimi verilmiştir. İlde bulunan 13 süt ve süt ürünleri imalathanesi 2003 yılı içinde ilde üretilen süt miktarının yaklaşık

%34’ünü alıp işlemişlerdir (Burdur Tarım il Müdürlüğü verileri). İlde, üreticilerle yapılan görüşmede üreticiler ürettikleri sütü satarak ancak yem masraflarını karşılayabildiklerini belirtmişlerdir. İlde üretilen sütün bir kısmı ildeki süt işleme tesisleri tarafından bir kısmı da kooperatiflerce ülke genelinde süt ürünleri işleyen firmalar adına toplanarak ilde yapılan ihalede belirlenen birim süt fiyatına göre pazarlanmaktadır.

Bunun yanı sıra çiftçi ürününü peynir, yoğurt, tereyağı yada süt olarak açık halk pazarlarında satmaktadır.

2003 yılında ise Burdur ilinde bulunan süt işleme tesislerinin süt teşvik primlerine göre üretimde kullandıkları süt miktarı 50.000 ton olmuştur.

Grafik : Süt Fiyatlarındaki Dalgalanma (1000 TL. / LT)

0 50 100 150 200 250 300 350 400 450

1 1998

5 9 1

1999

5 9 1

2000

5 9 1

2001

5 9 1

2002

5 9 1

2003

5 9

Burdur ilinde süt pazarlamasının geliştirilmesi ; işletme ölçeklerinin artmasına, süt ürünlerindeki çeşitliliğin ve rekabette ürün farklılaştırma konusunun önemini kavramalarına bağlıdır.

Sütün sanayiye ulaşmadan çiğ olarak tüketiciye ulaştığı pazarlama zincirinde süt üreticisi-toplayıcıları-sokak sütçüsü gibi aracılar bulunmaktadır. Çoğu zaman üretici aynı zamanda sokak sütçüsü görevini de yerine getirip sütü tüketiciye ulaştırmaktadır. Sütün işlenip çeşitli süt mamulleri olarak tüketiciye ulaştırıldığı durumda ise üreticiden çıkan süt, toplayıcı-sanayici-toptancı ve perakendeciden oluşan bir pazarlama zinciri ile pazarlanmaktadır.

Burdur İlinde süt işleme tesislerinde genelde ayran, peynir ve çoğunlukla yoğurt üretimi gerçekleştirilmekte ve ilde tüketilmektedir. Yaz sezonunda ise turizm sezonu nedeniyle Antalya iline de pazarlanmaktadır.

2003 Yılı Tarım İl Müdürlüğü verilerine göre; Burdur ilinde toplam 11 adet Süt ve Süt Ürünleri İmalathanesi mevcut olup kapasite ve üretim miktarları aşağıdaki tabloda verilmiştir :

Ürün Kapasite (ton/yıl) Üretim (ton)

Yoğurt 1260 723

Beyaz Peynir 1072 1010

K.Peynir 422 221

Ayran 645 521

Süzme Yoğurt 1546 125

Toplam 4945 2600

Tarım İl Müd.2003

İlde pastörize süt üretimi yapılmadığı için üretilen süt tamamen hammadde olarak tüketilmekte sütün süt olarak tüketimi olmamaktadır.

Burdur’da süt pazarlama kanalları aşağıdaki şemada gösterilmektedir.

SÜT PAZARLAMA KANALLARI

Üretici

Öz Tüketim

Kooperatifler

Süt Fabrikası

Özel Süt Toplama Merkezleri

Süt Fa brikası

Yerel Pazarda Satış (Tereyağ, Peynir, Yoğurt vb)

Tüketici Perakende

Satış noktası

Süt pazarında istikrarı sağlayacak çözümler araştırılmalıdır. Burdur ilinde üretilen sütün yine Burdur ilinde işlenmesi için gerekli yatırımlar ve bunu özendirecek çalışmalar ( teşvik, kredi vb.) yapılmalıdır.

Sütün beslenmedeki önemi toplumun tüm kesimlerine en etkin şekilde anlatılmalı ve okul sütü uygulaması yaygınlaştırılmalıdır.

Süt kampanyalarının maliyetine artan talepten yarar sağlayacak tüm kesimlerin (süt sanayi, yem sanayi, veteriner ilaç sanayi gibi) katkıda bulunması sağlanmalıdır.

Fakirlik sınırları altında yaşayan kesimlere gıda yardım programı altında süt yardımı yapılabilir.

Tüm bu çalışmalar üreticinin kazancını artıracağı dolayısıyla süt ve ürünlerinin de fiyatını artıracağı için tüketiciyi de korumak amacıyla bu çalışmaların tam bir denge içinde olması gereklidir.

Tablo 10 : Burdur İlinde Süt Üretimi ve Pazarlaması (SWOT Analizi)

Strateji Güçlü Yönler Zayıf Yönler Fırsatlar Tehlikeler Süt Üretimi ve

Pazarlaması -Süt Üretimi Yüksek şeker pancarı üretimi yapılmaktadır. Ancak 1999 yılında ekim alanlarının daraltılmasıyla üretimde azalma meydana gelmiştir. Ürün devlet tarafından alındığı için pazarlama problemi yoktur ancak üretici, taban fiyatların düşük tutulmasından ve birim alandan beklediğinden fazla verim aldığında sözleşmede belirttiğinden fazla ürün teslim ettiğinde belirttiğinden fazla ürünü için daha düşük fiyatla almaktadır.

2003 yılında Burdur da 163.039 ton şeker pancarı üretimi gerçekleştirilmiş olup, Burdur Şeker Fabrikasınca; Burdur, Antalya, Afyon, Denizli, Muğla ve Isparta İllerinden gelen 502.916 ton Şeker Pancarının 466.100 tonu işlenmiş, kalan 36.816 tonu Afyon Şeker Fabrikasına gönderilmiştir. Şeker üretim miktarı 72.000 ton olup şeker pancarı üretici sayısı 31.827 kişidir. Geçen 10 yıllık süre içerisinde şeker pancarı 1998 yılında