BÖLÜM 7. AMAÇLAR VE STRATEJİLER
I. Alt Bölge Kaynak Envanteri
III.Alt Bölge IV.Alt Bölge Toplam T.Nüfus
Tablo 3: Burdur İli Alt Bölgelere Göre Nüfus ve Nüfus Yoğunluğu
Alt Bölgeler Toplam Nüfus İlçe Merkezi Köy nüfusu Nüfus Yüzölçümü (km²) Yoğunluk I.Alt Bölge
(Merkez Çavdır Çeltikçi Gölhisar)
133689 83070 50619 2141 62,44
II.Alt Bölge (Karamanlı Kemer Tefenni Yeşilova)
46978 19083 27895 2556 18,37
III.Alt Bölge (Ağlasun
Altınyayla) 18186 8911 9275 670 27,14
IV.Alt Bölge
(Bucak) 57950 28833 29117 1373 42,20
TOPLAM 256803 139897 116906 6840 37,54
Kaynak : DİE 2000
1927 Yılında Burdur ilinde %21,5 olan şehirde yaşayan nüfusun payı, 1950 yılına kadar azalmış ve bu yıldan sonra sürekli artış göstermiştir. Burdur ilinde şehirde yaşayan nüfusun oranı, ülke ortalamasına göre daha yavaş artmıştır. Burdur’da 1990 yılına kadar köy nüfusu fazla iken, ilk kez 1990 yılında şehir nüfusu köy nüfusundan fazla olmuştur. 2000 Yılında şehir nüfusunu payı %54,5’e yükselmiştir.
Tablo 4: Burdur İlinde İşgücünün İktisadi faaliyet kollarına göre dağılımı
Ekonomik Faaliyet İl Merkezi İlçe
Merkezleri
Toptan ve perakende ticaret, lokanta ve
oteller 350 2287 238 2592 86 1203 6756 6,11
Ulaştırma, haberleşme ve depolama 69 905 34 1133 9 1110 3260 2,95
Mali kurum, sigorta, taşınmaz mallara ait
işler, yardımcı iş hizmetleri 269 653 152 620 33 307 2034 1,84
Toplum hizmetleri sosyal ve kişisel
hizmetler 1628 8095 1094 4751 392 2918 18878 17,08
İyi tanımlanmamış faaliyetler 3 83 2 72 1 50 211 0,19
TOPLAM 2909 16675 2440 16339 35716 36455
11053
4 100,00 (1) 12 ve daha yukarı yaştaki nüfus
Not: Bilgiler işsiz olup iş arayanları kapsamamaktadır.
Kaynak : DİE 2000
Burdur’da kadın işgücünün büyük çoğunluğu tarım sektöründe çalışmaktadır.
Tarımda çalışan kadın işgücünün çoğu ücretsiz aile işçisi statüsündedir. Tarımsal istihdam içinde kadın işgücü oranının yüksekliği, esas itibariyle bir başka tartışmanın konusunu teşkil eden ve sahil kentleri dışında diğer iller için olduğu kadar Burdur için de büyük önem taşıyan kırdan kente göç ve özellikle erkek işgücünün geçici/mevsimlik istihdam alanı araması sonucu diğer kentlere gitmesini destekleyen bir gerçektir.
İlimizde çalışma çağındaki nüfus olarak kabul edilen 12 ve daha yukarı yaştaki nüfus toplam nüfustan daha hızlı artmakta ancak işgücündeki nüfusun artış hızı, hem toplam nüfustan hem de 12 ve daha yukarı yaştaki nüfustan daha düşüktür. 1980-2000 döneminde 12 ve daha yukarı yaştaki nüfusun artış hızı %o 10,1 iken, işgücündeki nüfusun artış hızı %o -0,2 olarak gerçekleşmiştir. İşgücündeki erkek nüfus artış gösterirken kadın nüfusta azalma olmuştur. 2000 yılında, işgücüne katılma oranında 12-14 yaş grubunda gerek erkeklerde gerekse kadınlarda önemli bir azalmanın olması eğitime verilen önemin artmasıyla açıklanabilir. 1980-2000 döneminde 45 yaşından sonra erkeklerin işgücüne katılma oranı düşmeye başlamış ve ileri yaşlara kadar bu devam etmektedir. Kadınların ise evlendikten veya çocuk sahibi olduktan sonra işgücüne katılma oranı 25-35 yaş grubunda azalmış ancak 35 yaşından sonraki yaş grubunda tekrar yükselmekte ve 60 yaşından sonra azalma eğilimi göstermektedir.
1980-2000 döneminde istihdamın sektörel yapısında yavaş bir değişim olduğu gözlenmiştir. İstihdamın çoğunluğunu kapsayan tarım sektörünün toplam istihdam içindeki payı bu dönemde çok az küçülürken son on yılda bir değişim göstermemiştir.
Buna karşılık hizmet sektörünün payı % 40 oranında artarak 2000 yılında % 28’e ulaşmıştır. Yine 1980-2000 yılı döneminde tarımsal iş yapan erkeklerin oranında bir azalma olurken, kadın nüfusun oranında değişim olmamıştır. 2000 Yılında istihdam edilen kadınlar %86.7, erkekler ise %44.4 ile tarım sektöründe yoğun olarak çalışmaktadır.
Toplam istihdam edilen nüfusun %35’i ücretsiz aile işçisi olarak çalışmaktadır. Bu oran erkek nüfus içinde yaklaşık %11, kadınlarda %76’dır. Kadın nüfusun yaklaşık
%13’ü, erkek nüfusun %42’si ücretli olarak çalışmaktadır.
Tablo 5: Burdur İli 1985-1990 Arasında İçe Göç, Net Göç ve Net Göç Hızı
Nüfus Türkiye Burdur
İçe Göç 4.065.173 14.624
Toplam Göç İçindeki Pay (%o) 1.000 4
1990 Nüfusu İçindeki Pay (%o) 80 62
Dışa Göç 4.065.173 23.449
Toplam Göç İçindeki Pay (%o) 1000 6
1990 Nüfusu İçindeki Pay (%o) 80 100
Net Göç - -8.825
Net Göç Hızı - -38
Kaynak : DİE 1998
Türkiye’de nüfus hareketlerinin büyük çoğunluğunu kırdan kente göç teşkil etmektedir. Burdur ili için 1990-2000 yılları nüfus artış hızı köylerde % -7,32 olurken şehir merkezlerinde % 8,02 olmuştur. Bu da köylerden kente olan göçü belirgin olarak göstermektedir. Toplam nüfus artışı ise % 0,74 olmuştur.
Nüfus artış hızının giderek azalması Burdur’dan çevre illere özellikle turizm ve sanayide gelişmiş olan Antalya ve Denizli illerine olmaktadır. Göçlerin çoğunluğu ekonomik sebeplerden kaynaklanmakta olup bunu eğitim, sağlık gibi nedenler takip etmektedir. Okumak üzere il dışına gidenlerin büyük çoğunluğu mezun olduktan sonra iş imkanlarının daha fazla olduğu illeri tercih etmektedirler.
Burdur’da 2000 yılı nüfus sayımına göre işsizlik %4.7’dir. Bu oran erkek nüfusta
%4.9 iken kadınlarda %4.3’tür. İşsizlik oranı il merkezinde %8, ilçe merkezlerinde %9.5, köylerde ise %2.4’tür. İl ve ilçe merkezlerinde kadınların işsizlik oranı erkeklerden fazla iken köylerde erkeklerin işsizlik oranı kadınlardan fazladır.
1980-2000 döneminde işgücüne dahil olmayan nüfusun yıllık artış hızı % 2.68 dir.
Bu hız erkeklerde % 3.44, kadınlarda ise % 2.33’tür. 2000 Yılında işgücüne dahil olmayan nüfusun yaklaşık %66’sını kadınlar oluşturmaktadır. İşgücüne dahil olmayan kadın nüfus içinde en fazla paya sahip olan ev kadınların oranı 1980-2000 döneminde azalmasına rağmen, bu oran 2000 yılında %74.2 ile hala yüksek bir seviyededir.
İşgücüne dahil olmayan nüfus içinde emeklilerin oranında 1980-2000 döneminde her iki cinsiyette de artış görülmektedir. Emeklilerin oranındaki artış 1990-2000 döneminde kadınlarda erkeklerden daha yüksektir.
İşgücünde olmayan toplam nüfus 93.333 olup bunun ayrıntılı tablosu ekler bölümünde verilmiştir.
Hane Halkı Büyüklüğü: Burdur ilinde bulunan yaklaşık 71.000 hane halkının
%54’ü şehirde yaşamaktadır. İl genelinde ortalama hane halkı büyüklüğü 3,64’tür. İl merkezindeki hane halklarının %99’u ve ilçe merkezlerindeki hane halklarının %95’i içinde borulu suyu olan konutlarda yaşarken, köylerde her 100 hane halkından 17’sinde konutun içinde borulu su bulunmamaktadır.İl genelinde hane halklarının %78’i kendi evinde oturmaktadır. Kendi evinde oturan hane halklarının oranı il merkezinde %61, ilçe merkezlerinde %69 ve köylerde %93’e kadar yükselmektedir.
3.2.2. Kişi Başına Gelir
Burdur’da 1987-2000 yılları arasında kişi başına düşen gayri safi yurtiçi hasıla cari fiyatlarla tablo 6’da verilmiştir.
Tablo 6. Burdur’da Yıllara Göre Kişi Başına GSYİH (Cari Fiyatlarla)
YILLAR BURDUR
GSYİH ( Milyar TL. ) Gelişme Hızı ( % ) Kişi Başına Düşen GSYİH ( $ )
1987 294 - 1345
1988 498 69,4 1386
1989 877 76,1 1617
1990 1428 62,8 2125
1990 2336 63,6 2163
1991 4147 77,5 2321
1992 7175 73 2505
1994 13873 93,4 1842
1995 27822 100,5 2352
1996 53558 92,5 2567
1997 105682 97,3 2734
1998 206332 95,2 3150
1999 290894 41 2637
2000 440074 51,3 2728
2001 605674 4302 2146
Kaynak : DİE 2002
Tablo 6’da görüldüğü gibi 1987’den 1993’e kadar kişi başına düşen GSYİH artarak gelirken 1994’de hızlı bir düşüş yaşanmıştır. Lira bazında iki kat bir artış gözlendiği halde döviz bazındaki %26’lık düşüşün nedeni 1994 yılı içinde yaşanan devalüasyondur.
Grafik 4’te görüldüğü gibi Türkiye ve Burdur ili gelişme hızı değerleri birbirinden pek farklı olmamakla birlikte grafik 5’te kişi başına düşen GSMH ya bakıldığında Türkiye ortalamasının Burdur ili ortalamasının 200-250 $ üzerinde bir değerde olduğu ancak yıllara göre değişme oranının Burdur ile yaklaşık değerlerde olduğu görülmektedir.
Grafik 4: Türkiye-Burdur Yıllık Gelişme Hızı Değerleri (Cari - % )
5055 6065 7075 8085 9095 100105
1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998
Burdur Türkiye
Grafik 5: Burdur İlinde Kişi Başına GSMH ( Cari - $ )
1200 1400 1600 1800 2000 2200 2400 2600 2800 3000 3200
1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998
Burdur Türkiye
Tablo 8’de Burdur ili altbölgelerine göre temel veriler verilmiş olup altbölgelerin büyüklüğü hakkında bir fikir vermektedir.
Tablo 8: Burdur İlinde Alt Bölgelere Göre Temel Veriler
I.alt bölge II.alt bölge III.alt bölge
IV.alt bölge
Tüm ilçeler Merkez
Çavdır Çeltikçi Gölhisar
Karamanlı Kemer Tefenni Yeşilova
Ağlasun
Altınyayla Bucak
İlçe sayısı 4 4 2 1 11
Köy sayısı 83 67 14 38 202
Toplam nüfus 133.689 46.978 18186 57.950 256.803
Toplam şehir
nüfus 83.070 19.083 8911 28.833 139.897
Toplam kırsal 50.619 27..895 9275 29.117 116.906
nüfus
Yüzölçümü (km²) 2.141 2.656 670 1.373 6.840
Nüfus yoğunluğu 62,44 18,37 27,14 42,20 37,54
Tarım alanı (ha) 86.391 79.614 10.623 33.200 209.828 Kişi başına tarım
yapılan alan (ha) 0,64 1,69 0,58 0,57 0,81
Kaynak DİE 2000
3.2.3. Eğitim
Burdur’da 160 okul öncesi öğretim, 148 ilk öğretim, 41 orta öğretim, okulu bulunmaktadır.
Ayrıca Veterinerlik ve Eğitim Fakülteleri ile 4 adet Meslek Yüksek Okulu bulunmaktadır.
Tablo 9: Burdur İlinde 2002-2003 Öğretim Dönemi Öğrenci Sayısı Zonlar
İl Geneli
Okul Öncesi İlköğretim Ortaöğretim
Okul
Sayısı Öğrenci
Sayısı Öğretmen
Sayısı Okul
Sayısı Öğrenci
Sayısı Öğretmen
Sayısı Okul
Sayısı Öğrenci
Sayısı Öğretmen Sayısı
I. Altbölge 80 1496 80 77 814 1001 23 5578 450
II. Altbölge 32 492 37 28 243 300 6 727 75
III. Altbölge 10 165 10 10 102 156 2 247 24
IV. Altbölge 38 660 42 33 352 432 10 2523 178
İl Toplamı 160 2813 169 148 1511 1889 41 9075 727
Kaynak: İl Milli Eğitim Müdürlüğü 2003
İl genelinde okuma yazma bilenlerin oranı %90 olup, cinsiyetler arasında önemli bir fark gözlenmemektedir. Bu oran erkek nüfus için %96 iken kadın nüfus için %84’tür.
Üniversite bitirenlerin okul bitirenlere oranı % 6.64 ve ilköğretim okullaşma oranı %2.4 dür. Ortaöğretim okullaşma oranı % 17.83 iken meslek liseleri okullaşma oranı % 17 dir.
Burdur’da 15 özel dershane, 2 özel ilköğretim okulu, 1 özel lise mevcuttur.
3.2.4. Sağlık
İlde sağlık hizmetleri Sağlık Bakanlığına bağlı 4 Devlet Hastahanesi, 3 sağlık merkezi, 50 sağlık ocağı, 91 köy sağlık evi, 1 verem savaş dispanseri 1 AÇSAP merkezi ve 1 halk sağlığı laboratuarı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bağlı 1 hastane, 3 dispanser ve 1 sağlık istasyonu ile 1 Özel Sağlık Polikliniği tarafından yürütülmektedir.
İl genelinde yataklı tedavi kurumlarındaki toplam yatak sayısı 700 iken yatak başına düşen nüfus sayısı 366’dır. İlde.76 uzman hekim, 155 pratisyen hekim olmak üzere toplam hekim sayısı 231’dir ve hekim başına düşen hasta sayısı 1111’dir.
Sağlık hizmetleri hususunda, Türkiye genelinde yaşanan sorunlar Burdur ilinde de yaşanmaktadır. Öncelikle görev yapan sağlık personeli sayısı arttırıldığında, sağlık personeli başına düşen nüfus sayısı da azalmış olacaktır.
3.2.5. Ulaşım
Burdur ilinden karayolu ile çevre illere ulaşımda herhangi bir problem yoktur.
Ancak ilin Antalya ve Fethiye gibi turistik il ve ilçelere bağlantılı olması özellikle yaz mevsiminde karayolunun yetersiz kalmasına neden olmakta taşıt trafiğini taşıyamamaktadır. Bu nedenle Burdur ilinin gelişmesi açısından turizm merkezi ile bağlantılı olan yolların düzenlenmesi gerekmektedir.
İldeki köy yolu ağı 2010 km olup, bunun 1234 km’si asfalt, 590 km‘si stabilize, 184 km’si tesviye yoldur. Yılın her zamanı köylere ulaşım mümkün olmaktadır.
Burdur ilinden İzmir, İstanbul ve Ankara’ya demiryolu ağı bulunmaktadır.
İl merkezine yaklaşık 21 km mesafede sivil bir havaalanı açılmış ancak sonradan yeterli kapasiteye ulaşamadığı için kapatılmıştır. Burdur’da köylerin tamamında telefon iletişimi bulunmaktadır.
3.2.6. Köy İçme Suyu
Burdur İlinde toplam 202 köyden sadece IV. altbölgede bulunan 3 köy susuz olup 1 köyde yetersiz suya sahiptir. Geri kalan 182 köy şebekeli içme suyuna sahiptir.
3.3. TARIMSAL ÜRETİM SİSTEMİ
İlimizde 27516 aile tarımla uğraşmakta ve tarım işletmeleri “Aile İşletmeciliği”
şeklindedir. Kullanılabilir tarım arazisinin %34.15 i cüce aile işletmeleri (0-20 da),
%34.15’ini küçük aile işletmeleri (21-50 da), %16.43’ünü orta aile işletmeleri (51-100 da), geri kalan %5.9 u büyük aile işletmeleri (101-500 da ve fazlası) oluşturmaktadır.
Söz konusu işletmelerin %85’inden fazlası yalnız sahip olduğu araziyi işlemektedir.
Gerisi ise arazilerini yarıcılık, ortakçılık ve kiracılıkla işletmektedir.
Tarımla uğraşan 27.516 ailenin; faaliyet alanı bakımından 7049 u (%25.62) bitkisel ürün yetiştirmekte 832 si (%3.02) hayvan yetiştiriciliği yapmakta ve 19614’ü (%71.28) hem bitkisel ürün hem de hayvan yetiştiriciliği işini yürütmekte, 21 aile su ürünleri üretimi yapmaktadır. (Grafik 7)
Grafik 7: Burdur İlinde Tarım İşletmelerinin Faaliyet Alanlarına Göre Dağılımı
71.28%
3.02%
25.62%
Bitkisel Üretim Hayvansal Üretim
Bitkisel + Hayvansal Üretim
Kaynak : Tarım İl Müdürlüğü 2003
Grafik 8: Burdur İlinde Tarım İşletmeleri Arazi Büyüklükleri (da)
Kaynak : 1997 Köy Envanteri DİE
Burdur ilindeki tarım işletmeleri kırsal kesimdeki işgücü nüfusunun giderek azalması sonucu tarım sektöründe istihdam edilen kesim azalmış, bu sektörlerde iş gücü talebinin nüfus artışına uygun düzeyde artırılamaması; tarımın gelişim hızının nüfus artışını karşılamada yetersiz kalması ve miras yoluyla arazilerin bölünmesi gibi nedenlerle giderek küçülmüştür.
Grafik 7 ve 8’de görüldüğü gibi işletmelerin %70’i bitkisel ve hayvansal üretimi bir arada yapmakta iken toplam arazi miktarı içinde %30’luk bir kısmı 51-100 dekarlık bir alana sahiptir. Buda bize hayvansal üretim yapan işletmelerin çoğunluğunun yeterli arazi miktarına sahip olmadığını göstermektedir.
0
I. Altbölge II.Altbölge III.Altbölge IV.Altbölge
Grafik : Altbölgelere Göre Hayvan Varlığı
BB Hayvan varlığı bakımından ise 9. sırada yer almaktadır. İşletme sayısı ve hayvan varlığına göre bir işletmeye 5-6 hayvan düşmekte olup buda il genelinde hayvancılığın aile işletmeciliği
dışına çıkmakta zorlandığını göstermektedir. İlde bulunun büyükbaş hayvan mevcudunun yaklaşık %97’ünü süt ırkı oluşturmaktadır.
3.4. TARIMSAL PAZARLAMA SİSTEMİ
İl Tarımsal Master Planı kapsamında ilde üretim bakımından önemli olan süt, anason, haşhaş ve şeker pancarı üretim ve pazarlama durumları detaylı olarak incelenmiştir.
Bu ürünlerden şeker pancarı ile haşhaş kapsülünün tamamı, anasonun çoğunluğu devlet kuruluşları tarafından alınmakta bunun dışında ticaretini yapan kişilerce alınıp satılmaktadır.
Sütün pazarlaması ise kooperatifler ve özel firmalar tarafından toplanmakta ve süt işleme tesislerine, süt fabrikalarına verilmektedir. İlimizde ayrıca hububat borsası kuruluş aşamasındadır.
Burdur İlinde büyük marketler zincirinin bir halkası bulunmamakta ancak ilde kişilere ait il çapında marketler yer almaktadır. Bu marketlerde sadece et ihtiyaçlarını il içinden karşılamaktadırlar.
Burdur ili un üretiminde 63.905 ton/yıl kapasiteye sahip olup bunun 45090 tonluk kısmı 3 fabrika tarafından kalanı ise değirmenler tarafından karşılanmaktadır. Ancak bu kadar büyük kapasiteye göre üretim ise ancak %25’i kadardır.
Holstein Damızlık Süt Sığırı Yetiştiricileri Birliği tarafından diğer illere damızlık süt sığırı satışı yapılmakta ve damızlık süt sığırı ihtiyaçları Burdur ilinden karşılanmaktadır.
3.4.1. Burdur’da Süt ve Süt Ürünleri Pazarlaması
Burdur için en önemli geçim kaynağı hayvancılıktır. Bununda büyük bölümünü süt inekçiliği oluşturmaktadır. 24.000 çiğ süt işletmesi 60.000 inek günde ortalama 600 ton süt üretimi gerçekleştirmektedir. İlimizde küçük ölçekli 12 süt ürünleri işleme tesisi faaliyet göstermektedir. İlimizde faaliyet gösteren bu süt işleme tesislerinde üretilen sütün ancak %30’u işlenmektedir. %70’lik gibi büyük bir kısmı ise çiğ süt olarak il dışına pazarlanmaktadır. Yüksek miktarda çiğ süt üretimi gerçekleştiren Burdur’da ekonomik kalkınmanın hızlanabilmesi için tesislerin AB normlarına paralel duruma gelmesi gerekir.
Burdur da Türkiye genelinde olduğu gibi en önemli problemlerden biri küçük işletme ölçeklerinin (aile işletmeciliği) olmasıdır. Dolayısı ile üretim maliyetleri yüksek ve ürünlerinin (et,süt) pazarlaması da yetersiz olmaktadır.
Fabrika yemi ve kaba yem maliyetlerinin sürekli artış göstermesi de diğer bir sorundur. İlimizde süt üreticilerden kooperatifler aracılığı ile toplanarak 6 ayda yapılan ihaleler sonucu belirlenen süt fiyatları ile firmalara verilmektedir. Ayrıca üretici ürününü doğrudan tüketicilere de satmaktadır (sokak sütçülüğü). İşletmeler aile işletmeciliği şeklinde olduğu için genelde evlerin yanına kurulan ahırlarda hayvan yetiştiriliciliği yapılmakta ve yerleşim merkezinde olduğu için çevre faktörleri açısından sakıncalar ortaya çıkmaktadır.
Grafikte görüldüğü gibi süt fiyatları 3 yıl boyunca fazla değişmemiş üretici bu dönemde artan fiyatlar karşısında ürününün değerini koruyamamış ancak son bir yıl içersinde ürününün değerini koruyabilmiştir. Üretici zaten süt satarak ancak yetiştirmekte olduğu hayvanın yem masraflarını karşılamakta yavrusunu sattığında para kazanabilmektedir.
Hayvancılıkla ilgili teşviklerin verilmesinde mutlaka verimliliğin artırılması, yem maliyetlerinin düşürülmesi ve işletme ölçeklerinin büyümesi de göz önünde bulundurulmalıdır.
Burdur’da yıllık ortalama yaklaşık 250 bin ton süt üretimi gerçekleşmektedir.
Bunun dondurmacılar, pastaneler ve halk pazarlarında satılan süt ve mamulleri için kullanılan süt miktarı hariç olmak üzere tarımsal amaçlı kooperatifler tarafından 2001 yılı içerisinde 145.506.079 ton süt toplanarak Burdur ilinde bulunan süt ve ürünleri işletme tesislerine verilmiş, 50 tonu Burdur ilinde işlenmiş kalan kısmı ise diğer illere gönderilmiştir. Ayrıca özel işletmeler tarafından da süt toplama merkezleri kurulmuş olup kooperatifler haricinde de süt toplanmaktadır.
2003 yılında 2.772.213.233.000 TL süt teşvik pirimi verilmiştir. İlde bulunan 13 süt ve süt ürünleri imalathanesi 2003 yılı içinde ilde üretilen süt miktarının yaklaşık
%34’ünü alıp işlemişlerdir (Burdur Tarım il Müdürlüğü verileri). İlde, üreticilerle yapılan görüşmede üreticiler ürettikleri sütü satarak ancak yem masraflarını karşılayabildiklerini belirtmişlerdir. İlde üretilen sütün bir kısmı ildeki süt işleme tesisleri tarafından bir kısmı da kooperatiflerce ülke genelinde süt ürünleri işleyen firmalar adına toplanarak ilde yapılan ihalede belirlenen birim süt fiyatına göre pazarlanmaktadır.
Bunun yanı sıra çiftçi ürününü peynir, yoğurt, tereyağı yada süt olarak açık halk pazarlarında satmaktadır.
2003 yılında ise Burdur ilinde bulunan süt işleme tesislerinin süt teşvik primlerine göre üretimde kullandıkları süt miktarı 50.000 ton olmuştur.
Grafik : Süt Fiyatlarındaki Dalgalanma (1000 TL. / LT)
0 50 100 150 200 250 300 350 400 450
1 1998
5 9 1
1999
5 9 1
2000
5 9 1
2001
5 9 1
2002
5 9 1
2003
5 9
Burdur ilinde süt pazarlamasının geliştirilmesi ; işletme ölçeklerinin artmasına, süt ürünlerindeki çeşitliliğin ve rekabette ürün farklılaştırma konusunun önemini kavramalarına bağlıdır.
Sütün sanayiye ulaşmadan çiğ olarak tüketiciye ulaştığı pazarlama zincirinde süt üreticisi-toplayıcıları-sokak sütçüsü gibi aracılar bulunmaktadır. Çoğu zaman üretici aynı zamanda sokak sütçüsü görevini de yerine getirip sütü tüketiciye ulaştırmaktadır. Sütün işlenip çeşitli süt mamulleri olarak tüketiciye ulaştırıldığı durumda ise üreticiden çıkan süt, toplayıcı-sanayici-toptancı ve perakendeciden oluşan bir pazarlama zinciri ile pazarlanmaktadır.
Burdur İlinde süt işleme tesislerinde genelde ayran, peynir ve çoğunlukla yoğurt üretimi gerçekleştirilmekte ve ilde tüketilmektedir. Yaz sezonunda ise turizm sezonu nedeniyle Antalya iline de pazarlanmaktadır.
2003 Yılı Tarım İl Müdürlüğü verilerine göre; Burdur ilinde toplam 11 adet Süt ve Süt Ürünleri İmalathanesi mevcut olup kapasite ve üretim miktarları aşağıdaki tabloda verilmiştir :
Ürün Kapasite (ton/yıl) Üretim (ton)
Yoğurt 1260 723
Beyaz Peynir 1072 1010
K.Peynir 422 221
Ayran 645 521
Süzme Yoğurt 1546 125
Toplam 4945 2600
Tarım İl Müd.2003
İlde pastörize süt üretimi yapılmadığı için üretilen süt tamamen hammadde olarak tüketilmekte sütün süt olarak tüketimi olmamaktadır.
Burdur’da süt pazarlama kanalları aşağıdaki şemada gösterilmektedir.
SÜT PAZARLAMA KANALLARI
Üretici
Öz Tüketim
Kooperatifler
Süt Fabrikası
Özel Süt Toplama Merkezleri
Süt Fa brikası
Yerel Pazarda Satış (Tereyağ, Peynir, Yoğurt vb)
Tüketici Perakende
Satış noktası
Süt pazarında istikrarı sağlayacak çözümler araştırılmalıdır. Burdur ilinde üretilen sütün yine Burdur ilinde işlenmesi için gerekli yatırımlar ve bunu özendirecek çalışmalar ( teşvik, kredi vb.) yapılmalıdır.
Sütün beslenmedeki önemi toplumun tüm kesimlerine en etkin şekilde anlatılmalı ve okul sütü uygulaması yaygınlaştırılmalıdır.
Süt kampanyalarının maliyetine artan talepten yarar sağlayacak tüm kesimlerin (süt sanayi, yem sanayi, veteriner ilaç sanayi gibi) katkıda bulunması sağlanmalıdır.
Fakirlik sınırları altında yaşayan kesimlere gıda yardım programı altında süt yardımı yapılabilir.
Tüm bu çalışmalar üreticinin kazancını artıracağı dolayısıyla süt ve ürünlerinin de fiyatını artıracağı için tüketiciyi de korumak amacıyla bu çalışmaların tam bir denge içinde olması gereklidir.
Tablo 10 : Burdur İlinde Süt Üretimi ve Pazarlaması (SWOT Analizi)
Strateji Güçlü Yönler Zayıf Yönler Fırsatlar Tehlikeler Süt Üretimi ve
Pazarlaması -Süt Üretimi Yüksek şeker pancarı üretimi yapılmaktadır. Ancak 1999 yılında ekim alanlarının daraltılmasıyla üretimde azalma meydana gelmiştir. Ürün devlet tarafından alındığı için pazarlama problemi yoktur ancak üretici, taban fiyatların düşük tutulmasından ve birim alandan beklediğinden fazla verim aldığında sözleşmede belirttiğinden fazla ürün teslim ettiğinde belirttiğinden fazla ürünü için daha düşük fiyatla almaktadır.
2003 yılında Burdur da 163.039 ton şeker pancarı üretimi gerçekleştirilmiş olup, Burdur Şeker Fabrikasınca; Burdur, Antalya, Afyon, Denizli, Muğla ve Isparta İllerinden gelen 502.916 ton Şeker Pancarının 466.100 tonu işlenmiş, kalan 36.816 tonu Afyon Şeker Fabrikasına gönderilmiştir. Şeker üretim miktarı 72.000 ton olup şeker pancarı üretici sayısı 31.827 kişidir. Geçen 10 yıllık süre içerisinde şeker pancarı 1998 yılında
en yüksek üretim alanı olan 343.944 da. alana ulaşmış, ancak daha sonra üretim alanlarının kısıtlanmasıyla %29’luk bir düşüş gerçekleşmiş, üretici diğer ürünlere yönelmek zorunda kalmıştır.
Şeker pancarı ekimine uygulanan kota nedeniyle çiftçi bu üründe tedirginlik yaşamaktadır. Üreticin tamamen bu üründen uzaklaşıp farklı ürünlere yönelmesi durumunda Burdur ilinde bulunan fabrika kapasitesinin çok altında çalışmak zorunda kalacak ülke ekonomisi de zarar görecektir. Bu nedenle kapasitesinin çok altında çalışan şeker fabrikalarının bulunduğu bölgelerde çiftçiler o yörelerde daha kazançlı ürünlere yöneltilmeli, Burdur gibi kar eden fabrikaların bulunduğu yerlerde de üretici teşvik edilmeli yada üretilen kristal şekerin pazarlanma yolları bir an önce ortaya konmalıdır.
Tablo 11: Burdur İlinde Şeker Pancarı Üretimi (SWOT Analizi)
Strateji Güçlü Yönler Zayıf Yönler Fırsatlar Tehlikeler Şeker Pancarı
Grafik : Yıllara Göre Şeker Pancarı Ekiliş Miktarı (ha)
0
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
3.4.3. Haşhaş Üretimi
Burdur İlinde çiftçinin kazanç sağladığı ürünlerden birisi de haşhaş’tır. Grafik 12’de görüldüğü gibi geçen 10 yıl içinde ekim alanları yükselen bir grafik göstermiştir.
Türkiye haşhaş üretiminin %13,5’i Burdur ilinde üretilmektedir.
Grafik : Yıllara Göre Haşhaş Ekim Alanları
0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000 4500 5000 5500 6000 6500 7000 7500 8000
Haşhaş 626 1590 564 716 1190 2035 2251 2823 5719 3945 7291
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
Haşhaş dane ve kapsül fiyatlarının yüksek olması ve pazarlamada bir problem olmaması çiftçinin bu ürünü tercih etmesinin en büyük etkenlerinden biridir. Son 10 yıl içinde dekardan ortalama 80 kg. tohum ve 74 kg. kapsül verimi elde edilmiştir. Haşhaş
Haşhaş dane ve kapsül fiyatlarının yüksek olması ve pazarlamada bir problem olmaması çiftçinin bu ürünü tercih etmesinin en büyük etkenlerinden biridir. Son 10 yıl içinde dekardan ortalama 80 kg. tohum ve 74 kg. kapsül verimi elde edilmiştir. Haşhaş