HAYVANSAL ÜRETİM VE HAYVAN VARLIĞI

Hayvansal üretim Burdur için önemli bir geçim kaynağıdır. Et ve yumurta tavukçuluğu yanında büyükbaş hayvan yetiştiriciliği konusunda önemli gelişmeler kaydedilmiştir. Üretim miktarları da dikkate alınmaya değer boyuttadır.

5.3.1. Büyükbaş Hayvan Varlığı

Burdur İlinde 2004 yılı Temmuz ayı itibariyle büyük baş hayvan varlığı 104.793 adet olup bunun 99.307 adedi süt ırkı olup hem süt hem de et verimi yüksek olan simental ırkı buna dahil değildir. İşletme mevcudu 24.513 olup işletme başına düşen hayvan varlığı 4,31dir.Buda hayvancılığın daha çok aile işletmeciliği şeklinde olduğunu göstermektedir.

Grafik : Altbölgelere Göre Büyükbaş Hayvan Varlığı

26093 5515

16000

57188

I. Altbölge II. Altbölge III. Altbölge IV. Altbölge

GRAFİK : BİR BÜYÜKBAŞA DÜŞEN TARIM ALANI(da)

0 5 10 15 20 25 30 35

TARIM ALANI 15,1 30,5 19,2 20,7

1.Altbölge 2.Altbölge 3.Altbölge 4.Altbölge

Grafik 34’den anlaşılacağı gibi Burdur’da tarım alanı içinde 1 büyükbaş hayvan başına düşen tarım arazisi miktarları karşılaştırıldığında altbölgeler II IV III, I, ve sırasını takip etmektedir. Ancak büyükbaş hayvan varlığı bakımından sırasıyla I, II, IV ve III.altbölgeler gelmektedir. II. altbölge fazla sayıda hayvana sahip olmasına karşın hayvan başına düşen en fazla tarım arazisine de sahiptir. Ancak bir büyükbaş hayvana düşen tarla bitkileri alanına bakacak olursak arazisinin gerçekte yeterli olmadığı görülecektir.

Ortalama kaba yem miktarı için büyükbaş hayvan başına 5 dekarlık bir alana gereksinim vardır. Eldeki büyükbaş hayvan sayılarına ve bir hayvanın günlük kabayem ihtiyacına bakarak yaklaşık değerlerle altbölgeler sahip oldukları tarım alanlarının;

I. Altbölge 1/3’ünü, II. Altbölge 1/6’sını, III. Altbölge 1/4’ünü ve

IV. Altbölge 1/4’ünü yem bitkileri ekilişine ayırmak zorundadır.

BÜYÜKBAŞHAYVAN VARLIĞININ IRKLARA GÖRE DAĞILIMI

KÜLTÜR KÜLTÜR

MELEZİ YERLİ IRK TOPLAM

I.BÖLGE 53832 2026 1330 57188

2.BÖLGE 25215 399 479 26093

3.BÖLGE 4814 456 242 5512

4.BÖLGE 14689 825 486 16000

TOPLAM 98550 3706 2537 104793

0 5000 10000 15000 20000 25000 30000 35000 40000 45000

1.BÖLGE 2.BÖLGE 3.BÖLGE 4.BÖLGE

BÜYÜKBAŞ HAYVAN VARLIĞININ IRKLARA GÖRE DAĞILIMI

KÜLTÜR

K,MELEZİ

YERLİ

Grafikten de izlenebileceği gibi kültür ırkı büyükbaş hayvan sayısının en yüksek olduğu alt bölge, I. altbölge olan Burdur-Çavdır-Çeltikçi-Gölhisar alt bölgesidir.

Burdur ilindeki büyükbaş hayvan varlığının % 97.57’si kültür ve kültür melezi ırklardan oluşmaktadır. Büyükbaş hayvan varlığı ile ilgili ayrıntılı tablo ekler bölümünde verilmiştir.

5.3.2. Küçükbaş Hayvan Varlığı

2003 Yılı Tarım il Müdürlüğü verilerine göre Burdur’da küçükbaş hayvan varlığı 245975 adettir. Bunun 99420 adedi kıl keçisi,146.555 adet koyunun 24.335’i merinos 122.220 adedi de yerli koyun ırkıdır.

Grafik 36: Burdur İlinde Altbölgelere Göre Küçükbaş Hayvan Varlığı

II. Altbölge 20,68%

III. Altbölge 8,6%

IV. Altbölge 22,31%

I. Altbölge 48,31%

Küçükbaş hayvan sayısındaki dağılım yine büyükbaş hayvan varlığında olduğu gibi I, II, IV ve III.altbölge şeklinde olmuştur. Burdur ilinde yetiştirilen keçilerin tamamı kıl keçisi olup koyunlar yerli ve merinos olarak ikiye ayrılır.

5.3.3. Kanatlı Hayvan Varlığı

2003 yılı itibarı ile Burdur ili kanatlı hayvan sayısı 269.820 adet olup bunun 259.190 adedi tavuk mevcududur. Geriye kalan 10630 adedini ördek, hindi ve kaz mevcudu oluşturmaktadır. Bu kanatlılarda ticari anlamda yetiştirilmeyip evlerde ailenin kendi ihtiyacı için beslenen kesimdir.

GRAFİK : KANATLI HAYVAN VARLIĞI(ADET)

0 20000 40000 60000 80000 100000 120000

1 Altbölge 2 Altbölge 3 Altbölge 4 Altbölge

BROİLER YUMURTACI DİĞER

5.3.4. Kovan Varlığı

2003 yılı verilerine göre Burdur ilinde 2106 ilkel kovan, 40803 fenni kovan olmak üzere toplam 42909 adet kovan bulunmaktadır. Burdur’da kovan başına düşen bal üretim miktarı Türkiye ortalamasına oldukça yakın olup 15 kg’dır.

Altbölgelerin yüzölçümlerini de göz önüne alarak bir değerlendirme yaparsak birim alana düşen kovan sayısı bakımından III.altbölgenin en fazla kovan sayısına (19,13 adet) sahip olduğunu görebiliriz. Bunun sırasıyla I.altbölge (8,84 adet), II.altbölge (2,69 adet) ve IV.altbölge (0,35 adet) takip etmektedir.

0 5000 10000 15000 20000

1.Altbölge 2.Altbölge 3.Altbölge 4.Altbölge GRAFİK : ALT BÖLGELERE GÖRE ARI KOVAN DAĞILIMI

Burdur İlinde üretilen balın tüketimi iç pazarda olmaktadır. Çevre illerde de halk pazarlarında satışı yapılmaktadır.

Tablo 28: Burdur İlinde Altbölgelere Göre Hayvansal Üretim

Ürün Üretim (ton)

I. alt bölge II. alt bölge III. alt bölge IV. alt bölge Toplam

Bal 317,8 66,8 222,9 14,4 621,9

Bal Mumu 10,5 1,1 12,9 0,5 25

Et 2515 56 0 387 2958

Süt 10831 62908 11776 39935 125450

Yumurta (milyon Adet)

17922 6789 3757 28050 56584

Deri(adet) 11869 333 0 1546 13748

Kıl-Tiftik 22,1 6,9 6,2 16,8 52

Yapağı-Yün 109,3 45,7 11 29 195

Kaynak : Tarım İl Müd -2003

Burdur ili Devlet İstatistik Enstitüsü verilerine göre 2001 hayvansal ürünler üretimi tablo 28’de çıkarılmış olup sırayla inceleyecek olursak;

Arıcılığın daha çok I ve III.altbölgelerde yapıldığı görülmekte, III.altbölgenin I.altbölgeye göre 4 kat daha küçük olduğu da gözönüne alınırsa en fazla bu bölgede yaygınlaştığı ortaya çıkmaktadır. Bunun genel sebebi ise bölgenin aşırı eğimli bir topoğrafik yapıya sahip olmasından dolayı (tarım alanının oldukça kısıtlı, arazilerin küçük parçalar halinde olması) bölge halkının farklı alanlara yönelmiş olmasıdır.

Burdur ilinin kırmızı et üretimi 3.838,2 ton olup, üretimin %80’inin I’inci alt bölgede yapıldığı görülmektedir. Et üretim merkezlerinin genelde bu bölgede toplanması buna en büyük etkendir.

Beyaz et üretimini ise kümes hayvanı yetiştiriciliğinin en yaygın olduğu IV.altbölge tek başına sürdürmektedir. Diğer bölgelerde sadece çiftçiler ailelerinin kendi ihtiyaçlarını karşılamak için kesim yapmakta olup buda bir istatistik oluşturmamaktadır.

Burdur ilinin 2001 yılı süt üretimi istatistiklere yansıyan kısım 141.599,64 ton olarak gözükse de gerçek üretimin yılda ortalama 250.000 ton civarında olduğu tahmin edilmektedir. Tüm altbölgelerde hayvan yetiştiriciliği nüfuslarına oranla hemen hemen eşit oranda yapılmaktadır. Sütün bir kısmı Burdur ilinde işlenmekte bir kısmı da il dışına gönderilmektedir. Burdur il merkezinde Süt Endüstri Kurumunun satılmasından sonra bu fabrikada üretim tamamen durmuş Burdur ili ekonomisi için büyük bir kayıp oluşmuştur.

İl genelinde yılda toplam olarak 33.517 adet deri üretimi yapılmaktadır. Kesim merkezlerinin I.altbölgede toplanması nedeniyle deri üretimi de bu bölgede yoğunlaşmıştır.

Ayrıca, yılda toplam olarak 350,2 ton yapağı üretilmektedir.Yapağı üretimi I. ve II.altbölgelerde toplanmış olup %86’sı bu bölgelerden temin edilmektedir.

5.3.5. Su Ürünleri Üretimi

Tablo 29 : Burdur ilinde Alt Bölgeler Bazında Su Ürünleri Potansiyeli

Altbölgeler

Türü

Kafes Havuz

Proje Kapasitesi

(ton/yıl) Üretim

(ton/yıl) Proje Kapasitesi

(ton/yıl) Üretim

(ton/yıl)

I.Altbölge 275 200 2 1,2

II.Altbölge 0 0 94,5 76

III.Altbölge 0 0 95 52,2

IV.Altbölge 555 94,750 52,5 43,1

Toplam 830 294,750 244 172,5

Burdur ilinde çok sayıda bulunan baraj gölleri, göletler ve doğal su kaynakları üzerinde kurulan kafes ve havuz türündeki balık üretim tesislerinde 2003 yılında 467,25 ton alabalık üretimi gerçekleştirilmiştir.Bunun yanında baraj gölleri ve doğal göllerde avcılık yolu ile su ürünleri üretimi gerçekleştirilmiştir.İlde bulunan ve inşaatı devam eden baraj göllerinin tamamlanması ve su ürünleri üretimine açılan göletlerin istihdama açılması sonucu proje sahaları genişleyecektir.

Tablo 30: Burdur’da Avcılık ve Yetiştiricilik Yoluyla Elde Edilen Su Ürünleri Üretiminin Son 5 Yıllık Verileri (kg)

Yıllar Levrek Sazan Aynalı Sazan Yayın Havuz Balığı

1998 3326 8885 22700 540 -

1999 11839 18647 13500 350 9137

2000 4037 11321 12500 1750 3032

2001 1550 20103 11000 800 11268

2002 300 3345 4000 200 9000

2003 6057 9235 8375 650 5600

TOPLAM 27109 71536 72075 4290 38037

5.3.6. Kaba Yem Üretimi

Burdur ili 2003 yılı kaba yem üretimi Tablo 31’de gösterilmiştir.

Tablo 31: Burdur İli Kaba Yem Üretimi (Ton)

I. Altbölge II. Altbölge III. Altbölge IV. Altbölge TOPLAM

Fiğ (Kuru Ot) 1695 1157 - 5025 7877

Fiğ (Yeşil Yem) 3400 2230 880 800 7310

Hayvan Pancarı 12120 11370 1800 225 25515

Korunga (Kuru Ot) 2670 1944 - 500 5114

Korunga (Yeşil

Yem) 1500 2800 4215 - 8515

Silajlık Mısır 23050 38170 960 17650 79830

Triticale 200 4159 428 300 5087

Yonca (Kuru Ot) 2660 8300 - 6550 17510

Yonca (Yeşil Yem) 17640 25400 475 1750 45265

Hububat Samanı 128866 87109 9750 20754 246479

TOPLAM 193801 182639 18508 53554 448502

İl genelinde kaba yem üretimindeki dağılım incelendiğinde; kaba yem üretiminin

%66’sının hububat samanından karşılandığı görülmektedir.

Kaliteli kaba yem üretimi sırasıyla %13,1 silaj, %7,1 yonca (yeşil yem), %5,88 hayvan pancarı, %2,25 yonca (kuru ot) ve %1,9 korunga (yeşil yem) yer almaktadır.

Tablo 32: Burdur İlinde Üretilen Yemlerden Hazırlanan Rasyon Örneği (Üretilen yem miktarlarına göre yemlerin tamamı aynı süre yetecek şekilde hazırlanmıştır.)

Miktarı

Yeşil yemleri kurutarak yedirdiğimizi varsayarak üretilen toplam kaba yemi hesaplarsak toplam fiğ 9389 ton, Toplam korunga 6500 ton ve toplam yonca 22152 ton olarak bulunur. Buna göre toplam kaba yem miktarı 154865 ton olur.

Tüm bu kaba yemleri aynı süre yetecek şekilde Tablo 32’deki rasyon örneğini hazırlayarak hayvanları besleyecek olursak;

Ortalama bir büyükbaş hayvan ağırlığı = 300 kğ.

Kaba yemden sağladığı fazla protein = 911,64 gr.

Kaba yemden sağladığı fazla N.D = 4,68

Fazla proteinden elde edilen süt = 15,194 lt.

Fazla N.D. 'den elde edilen süt = 15,586

Bu rasyona göre büyükbaş hayvanları beslediğimiz takdirde ortalama günlük 15 kg süt verimiyle (sadece kaba yemden sağlanan süt miktarı) 85 gün sonra Burdur ilinde üretilmekte olan kaba yem tükenmiş olacak ve yıl içinde geri kalan 280 gün boyunca tamamen fabrika yemi ve samana dayalı dengesiz bir beslenme yada pahalı veya yetersiz beslenme ortaya çıkacaktır.

Tüm bu verilere dayanarak Burdur ilinde yem bitkileri ekilişlerinin 4,3 kat daha artırılması gerektiği ortaya çıkmaktadır.

Kullanılan tarım alanında kısıtlı olması Burdur ili çiftçilerinin birim alandan en fazla verimi almaya ve üretim planlaması yapmaya yöneltmektedir.

Bu nedenle kaba yem üretiminde kaliteli ve yüksek verimli tohumların kullanılması, bitki için en uygun yetiştirme şartlarının yerine getirilmesi şarttır.

Üretim alanlarını artırmak içinde nadas alanları mümkün olduğunca azaltılmalı tarıma uygun olupta tarımda kullanılmayan alanların bir an önce tarıma kazandırılması gerekmektedir.

Süt sığırı yetiştiriciliği yönünden ön plana çıkan Burdur ilinin ucuz besleme kaynağı olan kaba yemden faydalanmak ve birim alandan daha fazla gelir elde etmek amacıyla hububat üretiminden vazgeçip, dekara daha fazla gelir getiren kaba yem üretimin artırılması ile mümkün olacaktır.

Bu durum aynı zamanda süt veriminin artmasına ve kesif yem tüketiminin azalmasına neden olacağından üreticilerin daha fazla gelir elde etmelerini sağlayacak, hayvancılığın ve hayvansal üretimin sürdürebilirliği sağlanmış olacaktır.

Yem bitkilerinin ekim alanının artırılması toprak muhafazası açısından da yararlı görülmektedir.

Belgede BURDUR TARIM MASTER PLANI (sayfa 69-77)