1985 yapımı filmde Peri karakteri, dönemin filmlerinde sıkça görülen “zengin
kız” tiplemesine uygun olarak yurtdışında okumuş, sık sık Avrupa seyahatlerine çıkan “sosyetik” bir genç kızdır. Babasının fabrikasını iflastan kurtarmak için beşik kertmesi
olan, toprak sahibi Şaban Ağa ile evlenir. Ancak Peri, düğünün ardından Şaban’ı terk ederek İstanbul’a kaçar. Şaban ise Peri’ye ders vermek için İstanbul’a gelir ve bir yıl içinde aldığı kibarlık ve görgü dersleri ile İstanbullu bir beyefendiye dönüşür (Resim 3.31). Burada özellikle 1980 sonrasında kısa yoldan zengin olan kesimin, sınıf atlamak için geçmişinden ve kültüründen kopmak istemesine ve yeni bir kimlik edinme çabasına gönderme yapılmıştır.
Tablo 3.31. Sosyete Şaban filminin kimliği Yönetmen: Kartal Tibet Oyuncular: Kemal Sunal, Perihan Savaş, Süleyman Turan Tür: Duygusal, Komedi Yapım yılı:1985 Filmin Konusu:
Şaban Ağa’nın beşik kertmesi Peri, Amerika'da eğitim gördükten sonra yurda döner. Babası sıkıntılı günler geçiren Peri, Şaban'ı küçümsese de onunla evlenmek zorunda kalır. Şaban Ağa, kendini beğendirmek için birçok yolu dener fakat Peri, köyde yapılan düğünün ardından kaçıp İstanbul’a gelir. Onuru incinen Şaban harekete geçer. En ünlü eğitmenlerden kibarlık ve görgü dersleri alır. Kendini kabul etmeyen eşine ders vermek için hazırladığı plan sayesinde sosyetenin gözdesi olur (Web İletisi 51).
Sosyete Şaban film afişi
Film, Kadir İnanır’ın başrolde olduğu Kavgamız (1989) filmindeki konut ile aynı mekânda çekilmiştir. Kavgamız filminin dış mekân çekimlerinden anlaşıldığı üzere konutun İstanbul’un Sarıyer civarında yer aldığı düşünülmektedir (Dinçay, 2014). Ancak konutun konumu yeterli veri olmadığı için tespit edilememiştir.
Peri’nin ailesi ile birlikte yaşadığı müstakil konut, konu kapsamında üst gelir sınıfından bir ailenin yaşama mekânının plan kurgusu ve iç mekân düzenlemelerini incelemek amacıyla ele alınmıştır.
Konutun dikdörtgen biçimli giriş holünden sonra kendi içinde farklı bölümlere ayrılmış oldukça büyük bir yaşama mekânı karşımıza çıkmaktadır. Bu büyük mekânın girişi ortak hol olup üst kata çıkan ahşap merdiveni içinde barındırmaktadır (Şekil 3.25). Merdivenin altından ise mutfağa geçilmektedir.
Şekil 3.25. Sosyete Şaban filmindeki tek konutun salon, yemek odası, oturma odası ilişkisi (Sosyete Şaban filmindeki sahnelerden şematize edilmiştir.)
İçinde birden fazla bölümü barındıran yaşama mekânında, ahşap dikmeler, kemerler ve kot farkı ile alt mekânlar oluşturulmuştur. Ortak holden sonra ilk olarak yemek odası olarak ayrılmış bölüme geçilmektedir. Beyaz lake boyalı 6 kişilik yemek masası ve arkasındaki vitrin İtalyan stili oymalı mobilyadır (Resim 3.112). Sandalyeler 1980’li yıllarda üst gelir grubunda sıkça görülen taht sandalyelerdir. Saray mimarisini andıran bu bölüm, yemek masasının üzerindeki kristal avize ile tamamlanmıştır. Yemek masasının aktif kullanımı bu filmde de devam etmiştir. Kahvaltılar ve akşam yemekleri bu masada yenmektedir. Dilaver Bey ve Peri’nin nikâhı da bu masada kıyılmıştır (Resim 3.113). Pencerenin önünde ise farklı tarzda iki koltuk ve ortalarında yuvarlak masa bulunmaktadır, bu bölüm yemek sonrası kahvelerin içildiği sohbet köşesidir. Vitrinin bulunduğu duvarın devamında duvara dayalı aynalı dresuar mekânının eklektik tarzını destekler niteliktedir.
Yemek odasından sonra mekânın ayrımının ahşap dikmelerle sağlandığı salona geçilmektedir (Resim 3.108). İki adet üçlü koltuk ve üç adet tekli koltuktan oluşan salon takımı yemek masası takımıyla aynı üsluptadır (Resim 3.110). Yemek masasının sandalyeleri düz renk kadife kumaş kaplı iken salon mobilyaları desenli kumaş kaplıdır. Pencerenin önündeki üçlü koltuğun önündeki orta sehpa, köşesindeki kırmızı kumaş kaplı büyük kasnaklı abajur ve duvardaki tablo salon mobilyalarını tamamlayan detaylardır. Karşı duvarında ise yoğun işlemeli konsol üzerinde sarı renk çerçeveli ayna bulunmaktadır. Konsolun yanında Türk konutunda misafir ağırlamanın vazgeçilmez
ürünü olan iç içe geçmeli zigon sehpa yer almaktadır. Zemindeki geleneksel desende iki takım şeklindeki dokuma halılar mekân ile uyum içindedir.
Salonun devamında, salon ile arasında üç basamak kot farklı bulunan oturma odasına geçilmektedir. Üstte kemer kullanımı altta ahşap korkuluklar ile oturma odası, salondan tamamen ayrılmıştır (Resim 3.109). Üst kottaki salon-yemek odası daha klasik ve gösterişli mobilyalarla döşenirken alt kottaki oturma odasında günlük kullanıma uygun mobilyalar seçilmiştir. Televizyon bu bölümde yer almaktadır. Tavanında ahşap kirişler Türk evi ögesi olarak karşımıza çıkar.
Duvar yüzeylerinde açık renk yağlı boya tercih edilmiş, duvar kâğıdı kullanılmamıştır. Pencerelerde ise boydan desensiz tül ve gülkurusu tonlarında kadife fon perdeleri kullanılmıştır.
Resim 3.108. Salonun genel görünümü (Gülşah Film, 2019)
Resim 3.109. Salon ve oturma odasının kemerle ayrılması (Gülşah Film, 2019)
Resim 3.110. Salon mobilyaları (Gülşah Film, 2019)
Resim 3.111. Salona giriş ve üst kat merdiveni (Gülşah Film, 2019)
Resim 3.112. Yemek masası ve vitrin (Gülşah Film, 2019)
Resim 3.113. Yemek masasının kullanımı (Gülşah Film, 2019)
Değerlendirme
Üst gelir sınıfındaki ailenin konutlarında, zenginlik ve statünün dışa vurumu mekân boyutunda, geniş bir hacme yayılmış yüksek tavanlı yaşama mekânı ile yapılırken mobilya boyutunda ise gösterişli ve yoğun işlemeli donatılar ile yapılmıştır. Adeta bir saray odası gibi döşenen salondaki yemek takımında ve oturma grubunda yoğun ve nitelikli eklektik tarzın hakim olduğu görülmüştür. Ayrıca yaşama mekânı içindeki bölünmelerde geleneksel ögeler (kemer forumu, eliböğründe) kullanılmıştır.
Tablo 3.32. Sosyete Şaban filmindeki “Tek Konut”un Özellikleri Plan
Şeması ve özellikleri
-Konutun bahçe içinde iki katlı, geniş pencereleri olan betonarme bir yapı olması
-Yaşama mekanın alt mekanlardan oluşan geniş ve yüksek tavanlı bir hacim olması
Salon/ Oturma
Odası
-Yaşama mekânına giriş holünden erişilmesi
-Yaşama mekânının yemek odası, salon, oturma odası olarak alt mekânlardan oluşması
-Yaşama mekânının girişinde aynalı dresuarın yer alması -Salon ve oturma odasının kemer formlu kısmi bir duvarla ayrılması
-Salonda kullanılan mobilyaların adeta saray mobilyaları gibi, konut sahibinin statüsünü ve zenginliğini gösterecek biçimde Batılı klasik üslupta seçilmesi
-Klasik üsluptaki mobilyaların geniş oturumlu, kadife kumaş kaplı, oymalı, işlemeli mobilyalar olması
-Salon takımının ortasında üzeri mermer kaplı orta sehpanın yer alması
-Salon tavanında kartonpiyer süslemeler bulunması ve aydınlatma elemanı olarak kristal ve gösterişli avizelerin kullanılması -Zeminlerde ahşap rabıta üzerinde geleneksel desenlerde halı ve kilimlerin serilmesi
-Yaşama mekânının ikinci alt mekânı olan oturma odasının salondaki tarzın devamı niteliğinde ancak ona göre daha sade olması
-Televizyonun oturma odasında kendine ait bir sehpanın üzerinde yer alması
Yemek Odası / Bölümü
-Yaşama mekânının içindeki salonun bir alt mekânı olarak yer alması
-Salon takımıyla aynı tarzda yemek odası takımının kullanılması -6 kişilik yemek masasının masif ahşaptan yapılmış, kenarları ve ayakları işlemeli, sandalyelerinin ise Batılı klasik tarzda oturma yerleri ve arkalıkları kadife kumaş kaplı olması
-Yemek masası ile takım yan duvar yüzeyini kaplayan vitrinin bulunması