Sosyal Medyanın Tarihsel Gelişimi

da beraberinde bir takım maliyetler getirmekteydi. Buna karşın sosyal medya siteleri ücretsiz ve herkesin katılımına açıktır. Birçoğuna sadece kayıt olmak yeterli iken bir kısmı da önceden üye olanların davetleri ile üyelik kabul etmektedirler.

• İnternet Coğrafyasının Yeniden Düzenlenmesi: Sosyal medya siteleri internete “insanların kişisel sözleri” gibi yeni giriş noktaları sağlamaktadır. Yakın bir geçmişe kadar, insanlar internetten yerlerin metaforları (şehirler, adresler, ana sayfalar) ile bahsetmekteydi. Sosyal medya siteleri bu tarz konum temelli metaforları kişisel alanlarla (profiller, bloglar, resimlerim gibi) değiştirmiştir.

1.3. Sosyal Medyanın Tarihsel Gelişimi

Sosyal medya, terim olarak hayatımıza çok yeni girmiş olsa da, tarihi 70’li yıllara dayanmaktadır. Ward Christensen ve Randy Suess isimli iki bilgisayar meraklısı arkadaş, 1978 yılında arkadaşları ile bilgi paylaşımı içerisinde bulunmak, onlarla irtibatta kalmak için BBS isimli bir yazılımı hayata geçirerek (hiç farkında olmasalar da) ilk sosyal ağ örneğini ortaya koymuşlardır.

Günümüzdeki kullanımı anlamında sosyal medyanın ortaya çıkışı ise 1989 yılında Bruce ve Susan Abelson tarafından kurulan ve çevrimiçi günlük yazan kişileri bir toplulukta toplayan Open Diary web sitesi ile gerçekleşmiştir. “Weblog” kavramı da aynı sene içinde ortaya çıkmış ve bir sene sonra blog yazarlarının “Weblog” terimini “we blog” (Blogluyoruz) olarak kullanması ile blog kavramı oluşmuştur (Kaplan ve Haenlein, 2009:60). 1994 yılında ilk sosyal ağ Friends United kurulmuştur. Birleşik Krallık’ta kurulan Friends United, kullanıcılarına eski okul arkadaşlarını bulma imkanı sağlamıştır (Atasoy, 2012).

1997’de faaliyete başlayan “SixDegrees.com”, kullanıcılarına profil oluşturma, arkadaşlarını listeleme ve 1998’ten itibaren de arkadaş listelerinde dolaşma imkanı vermiştir. Bu tarihten önce de benzer siteler olmasına rağmen SixDegrees bu işlevlerin tamamını birleştiren ilk site olmuştur. Milyonlarca kullanıcıyı etkilemekteyken süreklilik sağlayamamış ve 2000 yılında hizmet sonlandırılmıştır.

1997’den 2001’e kadar AsianAvenue, BlackPlanet ve Migente gibi kullanıcılarının kişisel, profesyonel ve tanışma profilleri oluşturmasına olanak sağlayan bir takım siteler

19

faaliyet göstermeye başlamışlardır. AsianAvenue sadece Asya kökenli kişilerin oluşturduğu bir sosyal paylaşım ağı iken BlackPlanet siyahi kişilerin toplandığı bir sosyal paylaşım ağı olmuştur (Dilmen ve Oğut, 2010:240).

2001’de insanların mesleki ağlara eğilimlerine yardımcı olan Ryze.com’un tanıtılmasıyla sosyal medya sitelerinin ikinci dalgası başlamıştır. Ryze’nin kurucusu, siteyi öncelikle içlerinde gelecekteki sosyal medya sitelerinin girişimcileri ve yatırımcılarının da bulunduğu San Fransisko iş ve teknoloji toplumundan arkadaşlarına tanıttığını belirtmiştir. Ryze, Tribe.net, Linkedin ve Friendster sitelerinin arkasındaki insanlar yarışmadan birbirlerini destekleyeceklerine inanmaktaydılar (Festa,2003). Sonunda, Tribe.net tutkulu niş kullanıcı temelini etkilemekte gelişirken, Linkedin güçlü bir iş servisi haline gelmiş, Friendster en dikkat çekicileri olurken, Ryze hiçbir zaman kitle popülaritesi elde edememekle kalmayıp internet tarihinin de en büyük hayal kırıklığı olmuştur (Chafkin, 2007:1).

Friendster 2002 yılında karlı bir çevrimiçi çöpçatanlık sitesi olan Match.com ile rekabet etmek için tasarlanmıştır (Cohen,2003). Başlangıçta elektronik posta, yaş, cinsiyet gibi demografik özellikleri bildirerek hesap oluşturulan uygulamada, kullanıcı kişisel bilgilerini istediği gibi değiştirmekte, kendi eğlence tarzını yansıtan içerikler ve fotoğraflar ekleyebilmekteydi. Kullanıcı daha sonra davetiyeler göndererek sosyal çevresini oluşturma ve genişletme imkanına sahip hale gelmiştir (Kiehne, 2004:6). Birçok çöpçatanlık sitesi yabancıları benzer ilgi alanları olan insanlarla tanıştırmaya odaklanmışken, Friendster üyelerin arkadaşlarının arkadaşlarının, yabancılardan daha romantik eşler olacağı varsayımına dayanarak arkadaşların arkadaşlarının tanışmaları için oluşturulmuştur. Friendster’ın ünü arttıkça site teknik ve sosyal zorluklarla karşılaşmaya başlamıştır (Boyd, 2006). Friendster’ın sunucu ve veri tabanı donanımları bu hızlı büyümeyi kaldırmada yetersiz kalmış ve site devamlı bocalayarak kullanıcılarının sinirlerini bozmaya başlamıştır.

2003 yılından itibaren birçok yeni sosyal medya sitesi faaliyete geçmiştir. Sosyal olarak organize edilen sosyal medya siteleri bir ayrıma gitmeden genel katılımda ısrarcı olurken, Linkedin, Visible Path ve Xing gibi profesyonel siteler iş adamlarına odaklanmışlardır. “Dogster gibi” aşk merkezli sosyal medya siteleri yabancıları ortak ilgi alanları temelinde buluşturmak için yardımcı olmuştur. “Care2” eylemcilerin

20

buluşmasına yardımcı olmuş, “Couchsurfing” seyahat edenleri yatacak yeri olan insanlarla buluşturmuştur. Dahası, sosyal medya ve kullanıcı yapımı içerik fenomeni büyüdükçe, internet siteleri fotoğraf ve video paylaşarak kendileri birer sosyal medya sitesi olmaya başlamışlardır. Flickr (fotoğraf paylaşımı), Last.FM (müzik dinleme) ve Youtube (video paylaşımı) bu durumun örneklerindendir.

Sosyal medya siteleri farklı coğrafyalarda da popüler olmuşlardır. Örneğin, Google’ın Orkut’u Birleşik Devletler kullanıcı temelinde sürdürülebilirlik sağlayamasa da bir “Brezilyalı saldırısı” Orkut’u Brezilya’nın ulusal sosyal medya sitesi yapmıştır. Mixi, Japonya’da geniş kitlelerce kabul görmüş, LunarStorm İsveç’te çıkartılmış, Danimarkalı kullanıcılar Hyves’i benimsemiş, Grono Polonya’yı ele geçirmiş, Hi5 Latin Amerika, Güney Amerika ve Avrupa’daki küçük ülkelerde benimsenmiş ve Bebo Birleşik Krallık, Yeni Zelanda ve Avustralya’da çok popüler olmuştur.

En iyi bilinen sosyal ağ olan Facebook ise 2004’ün başlarında Harvard’a özel bir sosyal medya sitesi olarak önceki sosyal medya sitelerinin aksine sadece belirli üniversite ağını desteklemek için tasarlanmıştır (Cassidy, 2006). Katılmak için kullanıcının harvard.edu uzantılı elektronik adresinin olması gerekmekteydi. Facebook önce diğer okulları desteklemeye, 2005 Eylül’ünden itibaren liselere ve son olarak da herkesin kullanımına açılmıştır (Boyd ve Ellison, 2007).

Tablo 2

Çeşitli Sosyal Medya Ortamlarının Kuruluş Tarihleri

YIL En Bilinenler YIL En Bilinenler 1960’lar CampuServe, ARPANET 2004

Facebook, Flickr, Orkut, Digg, Vimeo, Care2, Dogster, aSmallWorld Hyves, BiggerPockets

1970’ler MUD, USENET 2005 ^{Bebo, Youtube, Xanga}

Cyworld, Yahoo!, Reddit

1980’ler The WELL, Listserv, IRC 2006 Twitter, Windows Live

1990’lar ^{İcq, SixDegrees, LiveJournal,}

AsianAvenue, BlackPlanet, Blogger ^{2007 FriendFeed, Tumblr, Justintv}

2000 FriendReusted, LunarStorm 2008 GetGlue

2001 Cyworld, Ryze, Wikipedia 2009 Netlog, Foursquare

2002 Friendster, Skyblog, Fotoblog 2010 İnstagram, Pinterest

2003

Linkedin, Myspace, Delicious, Hi5 Tribe.net, LastFm, Couchsurfing SecondLife, Photobucket

2011 Google +

2012 ^{getLunched.com,socl.com}

21

Tablo 2’de de görüldüğü gibi 1960’lı yıllardan günümüze kadar sosyal medya ortamları kullanıcılara hizmet vermektedir. Bu sosyal ağlardan bazıları yıllar içerisinde kendilerine olan ilgiyi dolayısıyla da kullanıcılarını kaybederek kapanmış bazıları ise her geçen gün kullanıcı sayılarını artırarak hayatlarına devam etmektedirler.