SOSYAL MEDYA VE ETKĠLERĠ
2.1. SOSYAL MEDYA OLGUSU
Ġnternetin, tüm dünyaya yayılmıĢ bilgisayar sistemleri arasında bağ kurma görevini üstlenen elektronik iletiĢim ağı olduğunu söylemek mümkündür. Ya da ağlar arası insanların daha kolay, hızlı ve güvenli bir Ģekilde haberleĢmesini sağlayan sistemdir. Ġnsanların her geçen gün gittikçe artan üretilen bilgiyi saklama paylaĢma ve ona kolayca ulaĢma istekleri sonrasında ortaya çıkmıĢ bir teknolojidir. Bu teknoloji sayesinde iĢ gruplarının oluĢturulduğu, devletlerarası telekonferans uygulamalarının yapıldığı, akademik bilgilerin paylaĢıldığı bilgisayar ağlarını birbirlerine bağlanmasında oluĢturulan geniĢ ölçekli bilgi alıĢ veriĢlerinin yapıldığı bir platformdur.89
Ġnternetin kelime anlamı Ġngilizce‟de “kendi aralarında bağlantılı ağlar” anlamını taĢıyan “Interconnected Networks” kavramının kısaltmasıdır. Ġnternet, çift taraflı yani iki yönlü herhangi iki bilgisayar arasındaki iletiĢimin sağlanması bilgi aktarımıdır. Bilinen anlamı ile de Ġnternet “World Wide Web” tabanlı internet araçları ile bilgiye ulaĢım daha kolaylaĢmıĢ, internet ortamında ulaĢılabilecek bilgiler ve sunulan servis miktarı ve çeĢitliliği artmıĢtır. Web dünya çapında ağ kavramının çıkıĢı 90‟lı yıllara denk gelmektedir.90
Ġnternetin tarihine bakıldığında yakın bir geçmiĢinin olduğu görülmektedir. Elektronik olan bilgisayarların geliĢtirilmesi 1950‟li yıllara dayanır. Bilgisayarların birbirlerine bağlanmasıyla ilgili ilk çalıĢmaların Ġngilizce dili kullanılarak, Fransa ve Amerika‟da baĢlandığı görülmektedir. 1960‟lı yılların baĢlarında, “Amerikan Savunma Bakanlığı,” “ARPANET”in de dahil olduğu çeĢitli paket ağ sistemi ile ilgili sözleĢmeleri gündeme gelmiĢtir. “ARPANET” savunma amacı ile birbirlerine bağlanan bilgisayarlar ile kurulacak olan iletiĢimde koordinenin sağlanması için kurulan bir ağdır.91 BaĢka bir
ifadeyle ARPANET, “Amerika BirleĢik Devletleri Savunma Bakanlığının birbirine bağlı olan bilgisayarların özellikle felaket anlarında çalıĢmasına devam etmesi için kurulan sistemin adıdır.92 “ARPANET”le verilerde ilk gönderimi “California Üniversitesinde
görevli olan Prof. Leonard Kleinrock gerçekleĢtirmiĢtir. Savunma ve bilgisayar kaynak paylaĢımı için baĢlanan bu projenin, dört devlet üniversitesi ve bazı devlet
89Bahar Büyükkoç Çukurbağlı, Sosyal Medya Çağında DeğiĢen Halkla ĠliĢkiler Algısı: Üniversite Gençliği Üzerine Bir AraĢtırma, Ġstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2016, s. 21, (YayımlanmıĢ Yüksek Lisans Tezi).
90Yiğit Kalafatoğlu, Sosyal Medya ve E-Pazarlama.
http://www.slideshare.net/guest54a8cad/sosyal- medya-ve-e-pazarlama (EiriĢim Tarihi 03.05.2017).
91Gonca Yılmaz ElbaĢı, Sosyal Medyada Pazarlama: Sosyal Medyada Kullanıcı Motivasyonunun Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Medya Pazarlama Algısına ĠliĢkin Bir Uygulama, Ġstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2015, s. 4, (YayımlanmıĢ Yüksek Lisans Tezi).
92Hamza Çakır, “Geleneksel Gazetecilik KarĢısında Ġnternet Gazeteciliği”. Sosyal Bilimler Enstitüsü
33
kuruluĢlarının da katılımıyla geniĢleyerek, “Ġnternet” ismini aldığı görülmektedir. Arpanet çalıĢan paket anahtarlamalı ağ türünün ilk örneğidir.93
1960‟lı yılların sonunda ve 1970‟li yılların baĢlarında “ARPANET”e benzer birçok sistem geliĢtirilmeye baĢlanmıĢtır.94 Arpanet kurulduktan sonra ilk olarak
internetin en önemli unsurlarından biri olan e-mail elektronik posta kavramının ortaya çıkmasını sağladı. Askeri amaç için kullanılan Arpanetin, siviller tarafından kullanılmaya baĢlamasıyla birlikte doğuĢtan kulakları duymayan karısı, dünyayla rahat iletiĢime geçsin diye matematik mühendisi olan Vinton Cerf tarafından internet icat edilmiĢtir. Arpanetin herkes tarafından kullanılmasına izin verildikten sonra kısa sürede yayılarak, çevrimiçi tartıĢma platformları ve haber grupları gibi iletiĢim için yeni sosyal ağların oluĢmasına sebep olduğu görülmektedir.95
Avrupa Nükleer AraĢtırma Merkezi bünyesinde çalıĢan bilgisayar mühendisi Tim Berners-Lee tarafından Ġsviçre‟de CERN laboratuvarında Web‟in temelleri atılmıĢtır. Tim Berners-Lee Web için Hyber Text Markup Language yapıda bir dil geliĢtirdi. Tim Berners-Lee‟nin geliĢtirmiĢ olduğu dile “HTML” iĢaretleme dili adı verilmektedir. Ayrıca bu dönemde Lee tarafından, günümüzde kullanılan “www” sitesi de kurulmuĢtur. Bununla birlikte bilgiler herkese ulaĢtırılabilme imkanı bulmuĢtur.96 1990 yılının
sonunda “http” protokolüyle ilk web sayfası faaliyete geçmiĢtir. Bunun ardından da 1993‟de kiĢisel bilgisayarların ilk tarayıcıları piyasaya sürülmüĢtür.97 1993 yılının Ocak
ayında internette yalnızca 50 tane web sitesi bulunmaktaydı. 1993 yılının Mart ayı içinde bütün Internet trafiğinin %0,1‟inin web üzerinden gerçekleĢmesi söz konusuyken Ekim ayı içinde Internet‟te web sitesi sayısının 500‟e ulaĢtığı, toplam Ġnternet trafiğinde de web ‟in payının %1‟e çıktığı görülmektedir. 1994‟de Ġnternet ile ilgili standartların oluĢturulmasının yanında yeni tarayıcı programlar piyasaya çıkarılmıĢtır. Web günümüzde internetin kalbi gibidir. Ġlk defa yapılan web konferansı düzenlenmeleriyle ilgili bilgilerin, 1994‟de Cenevre‟de paylaĢıldığı görülmüĢtür.98
1994 yılında internette bulunan site sayısının 10 bin; host sayısının da 3 milyona kadar ulaĢmıĢ olduğu tespit edilmiĢtir. GiriĢimciler, internetin ekonomi ve ticarete sunduğu imkanlar nedeniyle yeni kazanç kapılarının olabileceğini fark ederek internet teknolojisinin kullanıldığı ticari faaliyetlere yönelmiĢlerdir. Banka ve alıĢveriĢ merkezlerinin sanal Ģubelerini açmaya baĢlamaları ve ilk internet radyosunun yayına
93ElbaĢı, a.g.e., s. 4.
94Mazdeh, V. History of Internet‟den aktaran ElbaĢı, a.g.e.. 2014 s. 4.
95 Yalçın Öğütcan, “Ġnternet Ortamında E-Ticaret”. İGEME'den Bakış, 2001, 18, s. 52-59, s. 55. 96
Berners-Lee, “Semantik Web‟e HoĢgeldiniz”. S. Özdemir (Çev.). Elektrik Mühendisliği, 2007, 431, ss. 45-46.
97Öğütcan, a.g.m., s. 55.
34
baĢlaması yine bu döneme rast gelmiĢtir. Hükümetlerin yanında birçok organizasyonun web sitesi açması ve yeni bir ekonomi ve pazarlama anlayıĢlarının da doğduğu görülmüĢtür. Yine aynı yıl internetin reklam aracı Ģeklinde ilk defa kullanılmaya baĢlandığı da görülmektedir.99
Web 1.0 internetin ilk halidir. Bu sistem internetin temelini oluĢturmaktadır. Web 1.0, kullanıcılarını sadece bilgi edinmeye olanak tanıyan, onları mevcut içeriğe dahil etmeyen tek yönlü bir iletiĢim sistemidir. Web sitelerinde daha çok firma, ürün tanıtımı ve reklam gibi unsurların ön plana çıktığı görülmektedir. Burada kullanıcılar aktif tüketici rolünü üstlenmektedir. Ġnternetin dünya genelinde ki yayılımı arttıkça sunulan içeriklerin yetersizliği ve geliĢen teknoloji beraberinde farklılaĢan ihtiyaçlara cevap vermemesi nedeniyle Web 2.0 geçiĢine ihtiyaç duyulmuĢtur.100 Web en parlak dönemini 2000‟li yılların baĢında Web 2.0 geliĢimini kullanarak sağlamıĢtır. Web 2.0 uygulamalarını Web 1.0‟dan ayıran en önemli özellik kullanıcının rolüdür. Web 2.0‟ da kullanıcı içeriği sadece okuyabilen pasif tüketici değil içeriği üreten, geliĢtiren ve paylaĢan tamamen aktif bir katılımcıdır. Web 2.0‟ nin temel amacı teknik sorunlarla karĢılaĢmadan kullanıcının içerik geliĢtirmesini ve paylaĢmasını sağlamaktır. Kullanıcılarına yorum yapma imkânı sağlayan Web 2.0 teknolojisinin geliĢtirilmesiyle, online alıĢveriĢ siteleri kurulmuĢ, bankacılık iĢlemleri internet üzerinden yapılmaya baĢlanılmıĢ ve Facebook ve Twitter gibi sosyal ağların doğmasına sebep olmuĢtur. Web 2.0 uygulamaları üzerinden kurulan araçlara da sosyal medya araçları denilmektedir. Bu anlamda bazı önemli markaların kendilerini Facebook ve Twitter gibi sosyal medya ortamlarında sergilediklerini de söylemek mümkündür.101
Sosyal medya kavramının tanımına geçmeden önce, kavramı oluĢturan sosyal ve medya kelimelerini incelemek gerekir. “Sosyal” Fransızca‟dan gelen bir sıfattır ve Türk Dil Kurumu (TDK) “toplumla ilgili, toplumsal” olarak ifade etmiĢtir.102 BaĢka bir
değiĢle sosyal kavram, insanların bazı ihtiyaçlarının karĢılanması için birbirleriyle iletiĢim halinde olmaları ve benzer özellikleri olan diğer insanlarla düĢünce, duygu ve deneyimlerini paylaĢmaktır.103
99NTVMSNBS, Ġnternetin Tarihi. http://arsiv.ntvmsnbc.com/news/55696.asp#BODY (EriĢim Tarihi: 15.08.2017)
100 Levent Eldeniz, Ġkinci Medya Çağında EtkileĢimin Rolü ve Web2.0, Ġkinci Medya Çağında Ġnternet, Alfa Basın Yayın
101Deniz Akçay ve Rıfat Ortaç, “Taxation Of Socıal Media Advertisements”, Marmara Üniversitesi Öneri
Dergisi, Cilt 12, Sayı 45, Ocak 2016, ss. 177-185, s. 178. 102
TDK http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.58be74865cb302.05102 480 (EriĢim tarihi: 10.04.2017).
103
Lon Safko, The Social Media Bible: Tactics, Tools, and Strategiesfor Business Success, Third Edition, N.J, USA: John Wileyand Sons, 2012, ss.3-4
35
Medya kavramı ise Ġngilizce kökenlidir ve iletiĢim ortamı ve araçlarını iĢaret eder.104 Daha geniĢ bir ifadeyle medya, diğer insanlar ile iletiĢim kurma, bu iletiĢimi davul, zil, kelime, elektronik posta, internet sitesi, fotoğraf, Ģarkı, video, cep telefonu ya da kısa mesajlar ile sağlanabilme durumudur. Bu iki kavramın sentezi Ģeklinde sosyal medya ise kısaca araçların yeni bir kurulumu Ģeklinde tanımlanmıĢtır.105
Sosyal Medya, kiĢisel web sayfalarını veya Facebook, Flicker, Youtube ve Twitter gibi medya araçlarının üzerinden, kiĢilerin profesyonel ve sosyal etkinliklerini paylaĢtığı, bilgileri depolayabildiği, verilerin aktarımlarını gerçekleĢtirebildiği, yorum ve beğeni yapabildiği kısacası dijital alanda sosyalleĢebildiği mecralarının genelinde verilen bir addır.106 Sosyal medya bir baĢka tanımlamaya göre, kullanıcıları ağın bir
parçası olan ve/veya kendi sitelerini oluĢturan diğer kullanıcılar ile iletiĢime teĢvik ederek; kullanıcıların içerik paylaĢtığı ya da benzer ilgi alanları vasıtalarıyla bağlantı kurabildiği bir çevre olan sosyal ortamı ifade eder.107
Sosyal medyanın, devamlı güncellenmesi, çoklu kullanımları açık olması ve sanal paylaĢımlara olanak sağlaması gibi konularda en ideal mecralardan biridir. Ġnsanların sosyal medya kapsamında günlük düĢüncelerini yazabilmeleri, bu düĢüncelerin üzerine tartıĢabildikleri ve yeni fikirler ortaya atabilmeleri mümkün kılınmıĢtır. Ayrıca bireysel bilgilerinin yanı sıra çeĢitli videolar, fotoğraflar paylaĢabilmektedirler, iĢ arayabilmekte ve iĢ bulabilmektedirler. Bunların yanında da gerçek yaĢanılan dünyayı sanal ortama aktarıp, yaĢayabilmektedir. Bu durumun zaman ilerledikçe bütün dikkatleri bu konuya yöneltmesi için neden olacaktır.108