ULUSALGÜVENLĠK BAĞLAMINDA SOSYAL MEDYA
3.4. KAMU POLĠTĠKALARININ SOSYAL MEDYADA GÜNDEM OLUġTURMASI ve DEZENFORMASYON
Kamu politikalarının gündem oluĢturma ve oluĢturduğu bu gündem itibari ile halkın tutum ve düĢüncesinin oluĢması anlamında sosyal medyanın rolü yadsınamaz. Türkiye‟de Gençlik ve Spor Bakanlığı tarafından hazırlanmıĢ olan “Gençlik ve Sosyal
Medya Araştırma Raporu”nda sosyal medyanın kamu politikaları anlamında kamuoyu
ve gündem oluĢturma gücüyle ilgili bilgi verebilecek bazı bulgulara yer verilmiĢtir. 15 ile 29 yaĢlar arasındaki 2057 genç ile yapılan görüĢmelerin sonucunda çeĢitli önermelere verilen olumsuz ve ya olumlu görüĢ oylarından çıktığı görülen bu bulguların dikkat çekici olduğunu söylemek mümkündür.242 “Sosyal medya kapsamında, temel akımın
medyada yer almayan haberlere ulaĢmayı sağlama önermesinin yüzde14,82 “olumsuz” oy‟a karĢılık, yüzde 61,37 oranlarında olumlu oy aldığı görülmektedir. Sosyal medyanın geleneksel medyanın bir alternatifidir Ģeklindeki önermenin yüzde 15,77 “olumsuz” oy‟a karĢılık yüzde 63,75 oranlarında olumlu oy aldığı tespit edilirken, sosyal medyanın kitlelerin harekete geçirtme gücünün olması önermesinin yüzde 14,20 “olumsuz” oyunun karĢısında yüzde 65,85 gibi yüksek oranla olumlu bulunmuĢtur. Bu oranların yüzde yüz tamamlayacak olan oylarsa “nötr” olduğu belirtilmiĢtir.243
Geleneksel medya ile iletiĢim kapsamında, siyaset üreticilerine ulaĢma Ģansının daha ziyade yüksek tabakada bulunan bir kesimin elinde olduğu görülürken sosyal medyayla bu Ģansın her sosyal medya kullanıcısının yakalaması söz konusudur. Sosyal medya geleneksel medyaya nazaran daha pratik olması ve iletiĢim için az zaman gerektirmesi bir oluĢum olması da bu durumda etkilidir.244 Sonuç olarak sosyal
medyanın toplumu etkileme gücünün, bir iletiĢim platformu olma temelinde, gündemin ve ardından kamuoyu oluĢturulmasına bağlı olduğu görülmektedir. Sosyal medyanın bu iki kavramın da etkilediği ve dolaylı da olsa kamu politikasını etkilediği söylenebilir.
Page ve Shapiro, 1935 ile 1979 yılları arasında ABD‟de üretildiği görülen kamu politikalarına, kamuoyunun etkisiyle zamanla nasıl değiĢime uğradığını araĢtırılmıĢlardır. Bu araĢtırmanın neticesinde, kamuoyu politikaları etkileme gücü, politikaların kamuoyunu etkileme gücünden daha çok olduğu kanısına ulaĢılmıĢtır.245
Gündem belirleme konusunun kamu politikasındaki etkisinin incelendiği baĢka bir
242
GSB, Gençlik ve Sosyal Medya Araştırma Raporu. Editör ve Koordinatör: Dr. Mehmet Bulut, T.C Gençlik ve Spor Bakanlığı, Ankara, 2013, s. 16.
243
GSB, a.g.r., s. 88. 244
LucasBraun, Social Media and Public Opinion. Master's Thesis, Universitat de València, Valencia, http://mural.uv.es/lubraun/Social-Media-and-Public-Opinion_LucasBraun_2012.pdf, (EriĢim Tarihi: 20.03.2017), s. 89.
245
Peter Mortensen, “Political Attentionand Public Policy: A Study of How Agenda Setting Matters”,
87
araĢtırma da Mortensen‟ın yaptığı çalıĢmadır. Burada yasal düzenlemeler, teknik geliĢmeler, akıllı politika giriĢimleri, yenilenmiĢ olan politika imajları, toplumun ruh hali, olay ve olgulara odaklanma Ģekli ve medya gibi faktörlerin gündemin üzerinde etkisinin olduğu saptanmıĢtır.246 Gündem belirleme sürecinin, kamu, medya ve siyasal gündem
üçlüsünde gerçek dünya faktörlerinin de eklenerek bunların arasındaki iliĢkinin sorgulandığı Soroka‟nın çalıĢmasında, 1985 ile 1995 arasında Kanada basınındaki gazetelerin üzerinde içerik araĢtırması yapılmıĢtır. Kavramların arasında çok yönlü iliĢkinin incelendiği gündem belirlemenin ileride bulunacağı muhtemel etkilerinin öngörebilmesi için modellemelerin yapıldığı görünmektedir. Bu modellemelerin gündem belirleme boyutlarının çokluğunun da bir göstergesi olduğu söylenebilir.
Türkiye‟deki somut örneklere de yer vermek gerekir. 2012 yılının Mayıs ayı içinde o dönem BaĢbakan olan Recep Tayyip Erdoğan‟ın kürtajı bir cinayet Ģeklinde nitelendirdiği konuĢmasında ve bununla ilgili olarak yasal bir düzenlemeyle ilgili sinyaller vermesinin karĢısında Bianet isimli internet haber sitesinde baĢlatılan “benim
bedenim benim kararım” baĢlıklı kampanya özellikle Facebook‟ta geniĢ kitleler elde
etmiĢtir. Bu olayların ardından gündemde olan ve çıkarılmayan yasanın, 2014 yılı Mart ayı içinde yeniden gündeme geldiğini söylemek mümkündür. Kürtajla ilgili olarak yapılan düzenlemeler sosyal medya kullanıcılarıyla sosyal medya kapsamında örgütlü olan bazı grupların çarpıtmasıyla paylaĢılması da dezenformasyona örnek olarak verilebilir.247
Türkiye‟de bir meselenin olduğu görülen ve sıklıkla gündeme gelen öğretmen atamaları sorunlarının sosyal medyada zikredilen ve tepkilere maruz kaldığı görülen kamu politikası kararları arasındadır. Gül, “Adalet ve Kalkınma Partisi” iktidarının öğretmen atamalarıyla ilgili adaletli ve ölçülü davranılmadığını savunur.248 Ġlk beĢ yıllık
iktidar süresince “din ve ahlak dersi” alanından 7.758 öğretmen atamasının yapıldığı görülürken 230 fizik, 231 kimya ve 933 biyoloji öğretmeninin atandığı kayıtlara geçmiĢtir. Öğretmen atamaları ile ilgili olarak oluĢturulacak olan kamu politikasının sosyal medya aracılığıyla tekrar gündeme getirmek isteyen öğretmen adaylarının ve aday olmayan destekçilerin, yerel seçimleri fırsat olarak gördüklerini söylemek mümkündür. Bu kapsamda 30 Mart 2014‟de yapılan yerel seçimlerin öncesinde 40.000 öğretmen atama talebinde bulunulduğu görülen bir kitlenin, bu görüĢte olanların sosyal
246
Mortensen, a. g. m. s. 357.
247Volkan Göçoğlu ve Mehmet Devrim Aydın, “Kamu Politikası Ve Sosyal Medya ĠliĢkisinin Toplumsal Hareketler Bağlamında Ġncelenmesi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2015, Cilt: 8 Sayı: 37, ss. 880-901, s. 890.
248Hüseyin Gül, “Türkiye‟nin Eğitim Sorunları, AKP‟nin Eğitime BakıĢı ve Çözüm Önerileri”, Toplum ve
88
medyada birlikte toplamak için Facebook üzerinden “2014 Şubat'ta 40 Bin Öğretmen
Ataması İstiyoruz!” baĢlığıyla bir topluluk kurulmuĢtur. OluĢan bu gündemden sonra
kamuoyunun baskılarının sonucunda ġubat ayında 10.000 öğretmen ataması yapılarak, MEB Ġnsan Kaynakları Genel Müdür Vekili Hamza Aydoğdu tarafından Ağustos ayında bu sayının 40.000‟e kadar ulaĢacağı bildirilmiĢtir.249
Sosyal medyadan önceki iletiĢim ve haberleĢme araçları (gazete, dergi, televizyon, radyo gibi) tek taraflı olmasından dolayı, gündemi belirleyen kamu politikası halka bildirilse de, halkın tepkisinin kamu politikası üreticilerine yansıması zor olmaktaydı. Ancak 21. Yüzyılın baĢlarından itibaren sosyal medya ile seslerini duyurabilme Ģansı yakalayan bireyler, kısa sürede politikanın belirlemiĢ olduğu gündemden haberdar olarak anında tepki verebilme imkânını yakalamıĢlardır.
3.4.1. Dezenformasyon ve Sosyal Medya
Dezenformasyon, kiĢi ya da toplumları yönlendirmek amacıyla, doğru olmayan bilgi ve haberleri aktarmak olarak tanımlanmaktadır.250 Ya da dezenformasyon; eksik, yanlıĢ ya da inandırıcı olmaktan uzak bilgilerin, toplumu ya da belli bir kitleyi gerçekler hakkında yanıltmak amacıyla kasıtlı ve bilinçli olarak yanlıĢ bilgi aktarma, kısacası dezenformasyonda yanlıĢ yönlendirme ve bilgilendirme yapılmaktadır. Dezenformasyonun sosyal medya ve geleneksel iletiĢim kanalları vasıtasıyla yön verici özelliğine sahiptir.251 Bu nedenle dezenformasyonu kontrol altına almak yönetmek çok
zor olabilmektedir.
249Göçoğlu ve Aydın, a.g.m., s. 891.
250 ġenol Armağan, "Sorgulama, Bilgi Edinme ve Dezenformasyon", Türk Kütüphaneciliği, 2003, s.17(2), 251 Yasemin Ġnceoğlu ve Nurdan Akıner, "Dezenformasyonda Süreklilik: Irak Üzerine SavaĢtan
89