Sosyal Güvenlik Hukukuna İlişkin Ayrımlar ve Sosyal Güvenlik Usul Hukuku

sıralama-mız mümkündür;

a) Tarafların gelişi güzel hareketlerle basiretsiz davranmasını ve o işle-mi yaparken bir kez daha düşünmesini sağlamaktadır. Böylelikle tarafların daha isabetli karar vermesi sağlanmış olur (Ermenek, 2000, 5).

b) Yapılan hukuki işleme açıklık getirir. Bu sayede tarafların yapmış olduğu hukuki işlemi meydana getiren irade açıklamasının açık ve kesin olarak anlaşılması sağlanır (Ermenek, 2000, 5).

c) Usul hukuku kuralları ispat kolaylığını da sağlar. Tarafların yaptık-ları hukuki işlemler belirli bir şekle bağlı olmaksızın yapıldığında zamanla unutulabilir veya taraflardan birisi böyle bir hukuki işlemin varlığını inkar edebilir. Böylelikle uyuşmazlıklar da azalır (Tuğ, 1994, 44).

d) Hukukî işlemlerin belirli bir şekle bağlı olarak yapılması, bazı hile-leri, sürprizleri ve tarafların birbirini aldatmasının da önüne geçer (Erme-nek, 2000, 5).

e) Hukukî güvenliğin sağlanması, maddî gerçeğin ve adaletin temi-ni, yargılama sürecinde akıcılığın gerçekleşmesi, şekilcilik sayesinde bir yargılamanın sonucunun önceden kestirilebilmesi, tarafların işlemleri ne zaman ve nasıl yapacaklarını önceden bilmeleri, yargı organlarının keyfi-liğini önlemesi ve taraflar arasında eşitliği sağlaması (Yılmaz, 1999, 80).

3.2. Sosyal Güvenlik Hukukuna İlişkin Ayrımlar ve Sosyal Güvenlik Usul Hukuku

Yeni bir hukuk dalı olan sosyal güvenlik hukuku ile ilgili olarak yapı-lan bilimsel çalışmalar incelendiğinde daha çok sosyal sigortalar ve sağlık sigortası uygulamalarına ilişkin hükümlerin analiz edildiği ancak hukuksal altyapısına ve ayrımlarına ilişkin fazla araştırma ve çalışma yapılmadığı görülmektedir. Dolayısıyla sosyal güvenlik hukukunun ayrımlarına ilişkin çalışmalar da pek fazla bulunmamaktadır. Sosyal güvenlik hukuku değişik ayrımlara tabi tutulabileceği gibi genel itibariyle sosyal riskler göz önünde bulundurulmak suretiyle aşağıdaki şekilde sınıflandırma yapılmaktadır.

a) Uzun Vadeli Sigorta Kollarına İlişkin Sosyal Güvenlik Hukuku

Temmuz - Ağustos 2011 - Yaşlılık Sigortası

- Malullük Sigortası - Ölüm Sigortası

b) Kısa Vadeli Sigorta Kollarına İlişkin Sosyal Güvenlik Hukuku - İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları Sigortası

- Hastalık, Analık veya Genel Sağlık Sigortası

Yapılan bu sınıflandırma sosyal güvenlik hukukunun gider yani sosyal güvenlik hizmeti yönüyle yeterli görülse de gelir yönünü hiç kapsamaması nedeniyle önemli bir eksikliğe sahiptir. Bu sebeple sosyal güvenlik huku-kunun gelir yönünü de içine alan değişik sınıflandırmalara gidilebilir.

Bu açıdan bakılarak sosyal güvenlik hukuku gider ve gelir yönü esas alınarak aşağıdaki şekilde kaba bir tasnife tabi tutulabilir;

a) Sosyal Güvenlik Gider Hukuku

- Tahsis Hukuku: Yaşlılık, malullük ve ölüm sigortası uygulamalarına ve bu sigorta çeşitlerine ilişkin haklara yer veren hukuk dalıdır.

- Sağlık Sigortası Hukuku: İş kazaları, meslek hastalıkları, hastalık, analık ve genel sağlık sigortası uygulamalarına ve bu sigorta çeşitlerine ilişkin haklara yer veren hukuk dalıdır.

b) Sosyal Güvenlik Gelir Hukuku: Sosyal parafiskal gelirlerin (primle-rin) toplanması ve sosyal güvenliğin alternatif finansman kaynak ve yön-temlerinin ele alındığı hukuk dalıdır.

Yapılan bu sınıflandırma kapsam açısından yeterli gibi görünse de hem gider hem de gelir ayağı açısından önemli eksiklikleri bulunmaktadır. Bu sebeple sosyal güvenlik hukukunu hem gider hem de gelir yanını kapsaya-cak şekilde düzenledikleri konuya göre sınıflandırmak daha açıklayıcı ve anlaşılır bir duruma getirecektir. Bu bağlamda sosyal güvenlik hukukunu aşağıdaki şekilde sınıflandırabiliriz.

a) Sosyal Güvenlik Uygulama (Yönetim) Hukuku: Bu hukuk dalı sosyal sigorta kollarının (Yaşlılık, malullük ve ölüm sigortası ile iş kazaları, mes-lek hastalıkları, hastalık, analık, genel sağlık sigortası ve işsizlik sigortası) hak kazanılma koşulları, hak kazanılan aylık veya gelirin çeşitleri, tespiti ve hesaplanması, sona erme halleri, söz konusu giderlerin yapılabilmesi için toplanan primlerin tutarlarının tespiti, devlet katkısı ve transferlerin şart ve özellikleri gibi hususları inceler ve açıklar.

Temmuz - Ağustos 2011

Bu hukuk dalına sigorta kolları hukuku adı da verilebilir. Vergi hu-kukundaki vergileme hukuku ile vergiler hukuku ayrımı sosyal güvenlik hukukunda da geçerlidir ve sosyal güvenlik uygulama hukuku ikinci sınıfa (sigorta kolları hukuku sınıfına) girmektedir.

b) Sosyal Güvenlik Usul Hukuku: Sosyal sigorta kollarından doğan hakların elde edilmesi için gerek işveren gerekse de sigortalı tarafından yerine getirilmesi gereken usule müteallik yükümlülükler (iş kazasını bil-dirme, emeklilik başvurusunda bulunma, sağlık karnesi çıkarma, malullük için kontrol muayenesinden geçme gibi) ile sosyal parafiskal gelirlerin top-lanması ile doğrudan veya dolaylı olarak bağlantılı olan yükümlülüklere ilişkin usule müteallik hususları (sosyal parafiskal gelirin ortaya çıkması, mükellefiyet, sorumluluk, parafiskalite süreci, süreler, denetimi, uyuşmaz-lıkların çözümü, takip ve tahsili gibi) inceler ve açıklar.

Sosyal güvenlik usul hukuku, sosyal parafiskal yükümlülüklerin yerine getirilmesinde yol gösterici, hakları tanımlayıcı ve sınırların belirlendiği önemli bir hukuk dalıdır. Sosyal güvenlik usul hukuku, uygulama şeklini göstermek, keyfiliği önlemek ve yükümlülükleri belirginleştirmek açısın-dan büyük öneme sahiptir.

Bununla birlikte sosyal güvenlik usul hukuku ile, tarafların ihtiyari veya gayri ihtiyari şekilde hukuka aykırı işlem yapmalarının önüne ge-çilmektedir. Çünkü sosyal güvenlik usul hukuku yapılan hukuki işleme açıklık getirmektedir. Ayrıca sosyal güvenlik usul hukuku kuralları ispat kolaylığını da sağlar ve uyuşmazlıkların azalmasını sağlar.

Bu hukuk dalına sigorta tekniği hukuku adı da verilebilir. Vergi huku-kundaki vergileme hukuku ile vergiler hukuku ayrımı sosyal güvenlik hu-kukunda da geçerlidir ve sosyal güvenlik usul hukuku birinci sınıfa (sigorta tekniği hukuku sınıfına) girmektedir.

c) Sosyal Güvenlik Ceza Hukuku: Sosyal güvenlik usul hukukunun bir alt dalı olarak da nitelendirilebilecek sosyal güvenlik ceza hukuku, sosyal güvenlik suiistimalleri neticesinde haksız yere ödenek, gelir veya aylığa hak kazanma, kayıtdışı istihdam, sosyal parafiskal yükümlülüklerin yerine getirilmemesi durumlarında uygulanacak yaptırımları inceler ve açıklar.

d) Sosyal Güvenlik Yargılama Hukuku: Sosyal güvenlik suiistimalle-rine veya uygulamalarına ilişkin olarak yargı kuruluşlarının yargılamaya

Temmuz - Ağustos 2011 ilişkin takip etmesi gereken yolları açıklayan hukuk dalıdır. Hizmet tespit davalarının, idari para cezalarına itirazın incelenmesi gibi. Sosyal güvenlik yargılama hukuku da aynı zamanda sosyal güvenlik usul hukukunun do-laylı olarak bir dalıdır.

e) Uluslararası Sosyal Güvenlik Hukuku: Başta ILO olmak üzere sos-yal güvenliğe yönelik düzenlemeler getirmiş uluslararası kuruluşlar nez-dinde imzalanmış anlaşmalar ile ikili sosyal güvenlik anlaşmaları doğrul-tusunda iki veya daha fazla devleti ilgilendiren sosyal güvenliğe yönelik ilişkileri düzenleyen kurallar bütünüdür.