EKONOMİK KATMA DEĞERİN ÜSTÜNLÜKLERİ, KULLANIM ALANLARI VE KISITLARI

Ekonomik katma değer yaklaşımının geleneksel performans ölçümle-rine göre temel üstünlüğünü, işletme tarafından değerin ölçümünde yalnız-ca borç kaynakların değil özkaynaklar da dahil tüm finansman

kaynakla-Temmuz - Ağustos 2011

rının maliyetini dikkate alması oluşturmaktadır (Lehn ve Makhija, 1996, 34; Jalbert ve Landry, 2003, 32). Bu nedenle bu yaklaşımın savunucuları;

ekonomik katma değerin, muhasebe karlarına değil bir işletmenin elde et-tiği gerçek ekonomik kara dayandığını ve bu nedenle de hissedarlara yara-tılan değerin gerçek ölçüsü olduğunu vurgulamaktadırlar (Stewart, 2009, 75,76). Buradan hareketle de ekonomik katma değer ile hisse senedi fi-yatları ve getirileri arasında çok yakın bir ilişki olduğu ileri sürülmektedir (Fountaine, Jordan ve Phillips, 2008, 71; Brabazon ve Sweeney, 1998, 15).

Ayrıca işletme performansının ölçümünde sermaye maliyetinin dikkate alınması, işletme yöneticilerinin sermaye yapısına ilişkin kararlarda daha hassas davranmalarını ve kaynak seçiminde maliyet etkinliğine önem ver-melerini sağlayabilecektir (Brabazon ve Sweeney, 1998, 15).

Bu temel üstünlüğünün yanında ekonomik katma değerin, hisse senet-leri menkul kıymet piyasalarında işlem gören yada görmeyen tüm işletme-ler için hesaplanabilmesi ve sadece bir bütün olarak işletme düzeyinde de-ğil örgütsel hiyerarşinin çeşitli kademelerinde yer alan tüm işletme birim-leri için saptanabilmesi, bu yaklaşımın temel üstünlükbirim-lerinden birini oluş-turmaktadır (Man ve Vasile, 2009, 115). Bu açıdan ekonomik katma değer yaklaşımı, çeşitli kademelerdeki yöneticiler için bir teşvik ve ödüllendirme sistemi olarak da kullanılabilmektedir. Ekonomik katma değerin bir teşvik ve ödüllendirme sistemi olarak kullanılmasının altında, ekonomik katma değerin arttırılması ile hissedar değerinin de arttırılacağının kabulü yat-maktadır. Bu durumda işletme yöneticilerinin kazançlarını arttırabilmele-ri, ekonomik katma değeri dolayısıyla da hissedar değerini arttırmalarına bağlı olmaktadır. Bu nedenle ekonomik katma değer yaklaşımının bir teş-vik ve ödüllendirme sistemi olarak kullanılması, yöneticilerin çıkarlarıyla hissedarların çıkarlarının uyumlaştırılmasını sağlayacaktır (Stern, Stewart ve Chew, 1996, 245). Bu durum aynı zamanda işletme birimlerinin ile bir bütün olarak işletmenin amaçlarının uyumlaştırılmasına katkı sağlamakta-dır (Brewer, Chandra ve Hock, 1999, 7).

İşletme birimlerinin performans değerlendirilmesinde ekonomik kat-ma değerin kullanılkat-ması, ayrıca işletmede hangi alanlara ve faaliyetlerde bir değer yaratıldığının belirlenmesine imkân vermektedir. Bu nedenle ekonomik katma değerin; işletmede genişletilecek, daraltılacak veya

faali-Temmuz - Ağustos 2011 yetlerine son verilecek birimlerin belirlenmesinde de önemli bilgiler sağla-dığı belirtilmektedir (Brabazon ve Sweeney, 1998, 15).

Bu bilgiler ışığında ekonomik katma değer yaklaşımının işletmelerde belli başlı kullanım alanları aşağıdaki gibi sıralanabilir (Abdeen ve Haight, 2002, 30-32; Kramer ve Peters, 2001, 42):

• Gerek bir bütün olarak işletmenin gerekse de işletmenin organizasyon yapısında çeşitli hiyerarşik kademelerde yer alan birimlerin ve çalışanların performanslarının değerlendirilmesi,

• Çeşitli yatırım projelerinin değerlendirilmesi,

• İşletme varlıklarının yönetimi,

• Sermaye yapısının belirlenmesi ve finansman kaynaklarının tahsisi,

• Teşvik ve ödüllendirme sistemlerinin geliştirilmesi ve uygulanması,

• Menkul kıymet analizi ve değerlemesi,

• Sermaye bütçelemesi

Tüm bu özelliklerinin ışığında bu yaklaşımın savunucuları, başlangıçta bir performans ölçüm yöntemi olarak geliştirilen ekonomik katma değerin;

yatırım ve sermaye bütçelemesi, ödüllendirme sistemleri, işletmenin amaç-larının belirlenmesi ve hissedarlarla etkin bir iletişim sağlanması dahil bir işletmedeki tüm finansal karar alma faaliyetlerini kapsayan bütünleşik bir finansal yönetim sisteminin merkez unsurunu oluşturduğunu ileri sürmek-tedirler (Stern, Stewart ve Chew, 1996, 225). Ekonomik katma değer yak-laşımına getirilen bu kapsamlı bakış açısını benimsemiş işletmelere örnek olarak Best Buy, Bradley Pharmaceuticals, Briggs & Stratton, Centura Banks, Genesco, SPX Corporation, Hernan Miller ve Manitowoc gibi bü-yük Amerikan şirketleri verilebilir (Stewart, Ellis ve Budington, 2002, 2) . Ülkemizde ise ekonomik katma değer yaklaşımını ilk olarak uygulayan işletme Kordsa olmuştur. Daha sonra, bu yaklaşımı uygulayanlar arasına Söktaş, Oyak Renault, Tofaş, Arzum Mutfak Gereçleri, Garanti Bankası ve Koç Holding gibi Türkiye ekonomisi açısından önemli şirketler de ka-tılmıştır (Öztürk, 2004, 353; Ertuğrul, 2009, 215).

Tüm bunlara karşılık ekonomik katma değer yönteminin bir takım kısıtlarının da olduğunu belirtmekte fayda vardır. Sözkonusu kısıtlardan bazıları aşağıdaki gibi sıralanabilir (Fletcher ve Smith, 2004, 2; Jalbert ve Landry, 2003, 33; Keys, Azamhuzjaev ve Mackey, 2001, 69):

Temmuz - Ağustos 2011

• Yöntemin; karlılık oranı, aktif devir hızı ve yatırılan sermaye düzeyi gibi geçmiş bilgilere dayanan finansal ölçülere önemli derecede bağımlı olması,

• Ekonomik katma değerin hesaplanmasındaki bir takım güçlükler (bu güçlükler ile özellikle vergi sonrası faaliyet karının, yatırılan sermaye tutarının ve özkaynakların maliyetinin hesaplanmasında karşılaşılmak-tadır),

• Manipülasyona açık bir yöntem olması,

• Ekonomik katma değerin hesaplanabilmesi için geleneksel muhasebe sonuçlarına göre elde edilen rakamlarda yapılan değişikliklerin bir takım yanlışlıklara ve uygun olmayan sonuçlara yol açabilmesi,

• Özsermaye maliyetinin daha yüksek olması nedeniyle, bu yaklaşımı benimseyen işletmelerin ekonomik katma değerin arttırılması amacıyla aşırı borçlanmaya gidebilecek olması,

• Kısa dönemli bir bakış açısına sahip olması,

• İşletme birimlerinin performansların bu yönteme göre değerlendirilme-si durumunda, her birim için yatırılan sermayenin ve katlanılan giderle-rin hesaplanmasının güç olması

6. SONUÇ

İşletmeler tarafından kullanılabilecek alternatif bir performans ölçüm aracı olarak 1990’lı yıllarda geliştirilen ekonomik katma değer yöntemine gerek finans yazınında gerekse de uygulamada birçok işletme tarafından yoğun bir ilgi gösterildiği görülmektedir. Yönteme göre ekonomik katma değer, işletme tarafından elde edilen vergi sonrası net faaliyet karı ile ser-maye maliyeti arasındaki olumlu farkı ifade etmektedir. Buradan hareketle de ekonomik katma değer yaklaşımı altında bir işletmenin ekonomik bir değer yaratabilmesi için sermaye maliyetinin üzerinde bir kar sağlaması gerektiği belirtilmektedir. Yaratılan değerin ölçümünde borçların yanında özkaynakların maliyetini de hesaba katması, yöntemin geleneksel perfor-mans ölçüm yöntemlerine karşı en önemli üstünlüğünü oluşturmaktadır.

Ayrıca ekonomik katma değer yönteminin; bir bütün olarak işletmenin ya-nında, işletme birimlerinin de performanslarının ölçümünde kullanılabil-mesi ve hissedarların amaçlarıyla çalışanların amaçlarının uyumlaştırılma-sını sağlayan bir teşvik sistemi olma özelliğinin bulunması, yönteme

gös-Temmuz - Ağustos 2011 terilen ilginin artmasını sağlamaktadır. Buna karşılık her yöntemin olduğu gibi ekonomik katma değer yönteminin de sahip olduğu bir takım kısıtlar bulunmaktadır. Bu nedenle etkin bir performans ölçümünün, sadece tek bir yönteme dayanmaması gerektiğini söylemek mümkündür.

KAYNAKÇA

Abdeen, Adnan M ve Haight, G. Timothy (2002). “A Fresh Look at Economic Value Added: Empirical Study of the Fortune Five-Hund-red Companies”, Journal of Applied Business Research, 18, 2 (Spring 2002): 27-36.

Athanassakos, George (2007). “Value-based management, EVA and stock price performance in Canada”, Management Decision, 45, 9 (2007):

1397-1411.

Öztürk, M. Başaran (2004). “Finansal Performansın Ölçümünde Al-ternatif Bir Yöntem Ekonomik Katma Değer”, Atatürk Üniversitesi İk-tisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 18, 3-4, (2004): 351-368. [Erişim Ta-rihi: 10.09.2011 http://e-dergi.atauni.edu.tr/index.php/IIBD/article/viewFi-le/3565/3394]

Beneda, Nancy L. (2004). “Valuing Operating Assets in Place and Com-puting Economic Value Added”, CPA Journal, 74, 11 (Nov 2004) : 56-61.

Bhalla, V. K. (2004). “Creating Wealth Corporate Financial Strategy and Decision Making”, Journal of Management Research, 4, 1 (Apr 2004): 13-34.

Black, Andrew…[ve öte.] (1998). In Search of Shareholder Value : Managing the Drivers of Performance. London: Pitman Publishing

Blocher, Edward J…[ve öte.] (2005). Cost Management: A Strategic Emphasis. 3.bs. Boston: McGraw-Hill/Irwin

Burksaitiene, Daiva (2009). “Measurement of Value Creation: Econo-mic Value Added and Net Present Value” EconoEcono-mics & Management, (2009): 709-714.

Brabazon, Tony ve Sweeney, Breda (1998). “Economic value added-really adding something new?” Accountancy Ireland, 30, 3 (1998) : 14-15.

Brewer, Peter C., Chandra, G. ve Hock, C. A. (1999). “Economic value added (EVA): Its uses and limitations” S.A.M. Advanced Management Journal, 64, 2 (Spring 1999) : 4-11.

Temmuz - Ağustos 2011

Chari, Latha (2009). “Measuring Value Enhancement Through Eco-nomic Value Added: Evidence from Literature” IUP Journal of Applied Finance, 15, 9 (2009) : 46-62.

Dodd, James L. ve Chen, Shimin (1997). “Economic Value Added (EVA)”

Arkansas Business and Economic Review, 30, 4 (Winter 1997) : 1-8.

Ehrbar, Al (1998). EVA:The Real Key to Creating Wealth. New York: John Wiley & Sons, Inc.

Ertuğrul, Murat (2009). “Değere Dayalı Performans Ölçüsü Olarak Ekonomik Katma Değerin Kuramsal Temelleri: Dünyada ve Türkiye’de Uygulamaları”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24, (2009): 207-218.

Fletcher, Harold D ve Smith, Darlene Brannigan (2004). “Managing for Value: Developing a Performance Measurement System Integrating Economic Value Added and the Balanced Scorecard in Strategic Planning”

Journal of Business Strategies, 21, 1 (Spring 2004) : 1-17.

Fountaine, Drew; Jordan, Douglas J.ve Phillips, G. Michael (2008).

“Using Economic Value Added as a Portfolio Separation Criterion” Quar-terly Journal of Finance and Accounting, 47, 2 (Spring 2008) : 69-81.

Hacırüstemoğlu, Rüstem; Şakrak, M. ve Demir, V. (2002). “Etkin Per-formans Ölçüm Aracı (EVA)”, Mali Çözüm. 12, 59 (2002) : 10-21.

Hatfield, Galen R.(2002). “R&D in an EVA World”, Research Tech-nology Management, 45, 1 (Jan/Feb 2002) : 41-47.

Jalbert, Terrance ve Landry, Steven P (2003). “Which Performance Measurement Is Best for Your Company?”, Management Accounting Quarterly, 4, 3 (Spring 2003) : 32-41.

Keys, David E.; Azamhuzjaev, Mumin ve Mackey, James (2001).

“Economic Value Added^® : A Critical Analysis” Journal of Corporate Accounting & Finance, 12, 2 (Jan/Feb 2001): 65-71.

Konuralp, Gürel (2001). Sermaye Piyasaları: Analizler, Kuramlar ve Portföy Yönetimi. İstanbul : Alfa Basım Yayım Dağıtım Ltd. Şti.

Kramer, Jonathan K. ve Peters, Jonathan R (2001). “An Interindustry Analysis of Economic Value Added as a Proxy for Market Value Added”

Journal of Applied Finance, 11, 1 (2001): 41-49.

Kyriazis, Dimitris ve Anastassis, Christos (2007). “The Validity of the

Temmuz - Ağustos 2011 Economic Value Added Approach: An Empirical Application”, European Financial Management, 13, 1 (January 2007): 71-100.

Lehn, Kenneth ve Makhija, Anil K (1996). “EVA & MVA: As Perfor-mance Measures and Signals for Strategic Change” Strategy & Leaders-hip, 24, 3 ( May/Jun 1996): 34-38.

Man, Mariana ve Vasile, Emilia (2009). “Economic Value Added - In-dex of Companies’ Internal Performance”. Annals of the University of Petrosani Economics, 9, 2 (2009): 115-120.

Pantea, Marius Ioan…[ve öte.](2008). “The Managerial Performances Evaluation through the Economic Value Added”, European Research Studies, 11, 4 (2008): 83-100.

Prober, Larry M. (2000) “EVA: A better financial reporting tool”, Pennsylvania CPA Journal, 71, 3 (2000): 27-33.

Rappaport, Alfred (1998). Creating Shareholder Value: A Guide for Managers and Investors, New York: The Free Press

Ray, Russ (2001). “Economic Value Added: Theory, Evidence, A Mis-sing Link”, Review of Business, 22, 1/2 (Spring/Summer 2001): 66-70.

Ryan, Harley E., Jr. ve Trahan, Emery (1999). “The Utilization of Va-lue-Based Management: An Empirical Analysis”, Financial Practice and Education, 9, 1 (Spring-Summer 1999): 46-58.

Sharma, Anil K. ve Kumar, Satish (2010). “Economic Value Added (EVA)--Literature Review and Relevant Issues”, International Journal of Economics and Finance, 2, 2 (May 2010): 200-220.

Shil, Nikhil Chandra (2009). “Performance Measures: An Application of Economic Value Added” International Journal of Business and Ma-negement, 4, 3 (March 2009) : 169-177.

Sparling, David ve Turvey, Calum G (2003). “Further Thoughts on the Relationship between Economic Value Added and Stock Market Perfor-mance”, Agribusiness, 19, 2 (Spring 2003): 255-67.

Stern, Joel M., Stewart III, G. B. ve Chew Jr., D.H.(1996). “EVA: An Integrated Financial Management System”, European Financial Mana-gement, 2, 2 (Jul 1996): 223-245.

Stewart, Bennett (2009). “EVA Momentum: The One Ratio That Tells the Whole Story”, Journal of Applied Corporate Finance, 21, 2 (Mar 2009): 74-86.

Temmuz - Ağustos 2011

Stewart III, G. B., Ellis, M. ve Budington, D. (2002). “Stern Stewart’s EVA^® Outperform The Market and Their Peers”, EVAluation, (Octo-ber 2002):1-2. [Erişim Tarihi: 10.09.2011 http://www.sternstewart.com/

research/200210_Stern%20Stewart’s%20EVA%20Clients%20Outper- form%20the%20Market%20and%20Their%20Peers-Empirical%20Rese-arch%20Revised.pdf]

Şakrak, Münir (2002). “Değer Katmayan Faaliyetler ve Maliyet Yöne-timindeki Önemi”, Mali Çözüm, 12, 61 (2002) : 25-36.

Walters, David (1997). “Developing and Implementing Value Based Strategy”, Management Decision, 35, 10 (1997) : 709-720.

Weygandt, J. J., Kieso, D.E. ve Kimmel, Paul D. (2002). Manageri-al Accounting: Tools for Business Decision Making. 2.bs. New Jersey:

John Wiley & Sons, Inc.

Visaltanachoti, Nuttawat; Luo, R. ve Yi, Y. (2008) “Economic Value added (EVA) and Sector Returns”, Asian Academy of Management Jo-urnal of Accounting & Finance, 4, 2 (2008): 21-41.

Young, David (1997). “Economic Value Added: A Primer for Europe-an MEurope-anagers”, EuropeEurope-an MEurope-anagement Journal, 15, 4 (August 1997) : 335-343.

Temmuz - Ağustos 2011 TÜRKİYE MUHASEBE STANDARDI – 16 AÇISINDAN MADDİ

DURAN VARLIKLARDA AMORTİSMAN UYGULAMASI