Sosyal Bilgiler (6 Sınıf) Ders Kitabında ve Tarih (9 Sınıf) Ders

2009 yılında MEB tarafından basılan Emine Genç, Mecit Mümin Polat, Samettin BaĢol, Niyazi Kaya, Hikmet Azer, Sevil Gökçe, Miyase Koyuncu, Abdulcelil Gök, Abdullah Yıdız, Dilek Yılmaz ve Adem Özcan tarafından yazılan Sosyal Bilgiler 6. Sınıf ders kitabı ile 2009 yılında MEB tarafından basılan Yasemin Okur, Ġlhan Genç, Tuğrul Özcan, Mevlüt Yurtbay ve Akın Sever tarafından yazılan Ortaöğretim Tarih 9. Sınıf ders kitabında yer alan ortak ünite ve konular tespit edilmiĢtir.

Ortak ünite ve konuların tespit edilmesi, görsel malzemenin tasnif edilmesinde, hangi malzemelerin ortak kullanılmıĢ, hangi ünitede daha çok materyal kullanılmıĢ konularında yardımcı olacaktır.

Tablo 4.3: Sosyal Bilgiler 6. Sınıf Ders Kitabında ve Tarih 9. Sınıf Ders Kitabında Yer Alan Benzer Ünite ve Konular

MEB 6. SINIF SOSYAL BĠLGĠLER DERS KĠTABI TARĠH ÜNĠTELERĠ

MEB 9. SINIF TARĠH DERSĠ ÜNĠTELERĠ

2. ÜNĠTE: YERYÜZÜNDE YAġAM A) GeçmiĢten Günümüze YerleĢme

2. ÜNĠTE: UYGARLIĞIN DOĞUġU VE ĠLK UYGARLIKLAR

A) Tarihi Çağlara GiriĢ

a.Tarih Öncesi Çağlar (TaĢ Çağı, Maden Çağı)

B) Kimler Geldi, Kimler Geçti? a. Sümerler b. Babiller c.Asurlular ç. Hititler d. Frigya e. Lidyalılar f.Ġyonlar g. Urartular B) Ġlk Çağ Uygarlıkları 1. Mezopotamya Uygarlığı a. Sümerler b. Babiller c. Asurlular 2. Anadolu Uygarlığı a. Hititler b. Frigyalılar c. Lidyalılar d. Ġyonyalılar e. Urartular

Sosyal Bilgiler 6. Sınıf ders kitabında yer alan “Yeryüzünde YaĢam” ünitesi konuları ile Tarih 9. Sınıf ders kitabında yer alan “Uygarlığın DoğuĢu ve Ġlk Uygarlıklar” ünitesi konularının benzer olduğu görülmektedir. 6. Sınıf ta “Kimler Geldi Kimler Geçti?” konusu ile verilen ilk çağ devletleri, 9. sınıf ders kitabında “Ġlk Çağ Uygarlıkları” baĢlığı altında sunulmuĢtur. 9. sınıf ders kitabında ilk çağ uygarlıkları “Mezopotamya Uygarlığı” ve “Anadolu Uygarlığı” olarak iki alt baĢlık halinde sunulurken, 6. Sınıf ders kitabında ise bu ayrıma girilmeden verilmiĢtir. Lise kitabında

“Mezopotamya Uygarlığı” baĢlığında Sümerler, Babiller, Asurlar, Akadlar, Elamlar devletleri verilirken, Sosyal Bilgilerde Akadlar ve Elamlar‟ın çıkarıldığı görülmektedir. Bu durum 9. sınıf tarih programlarının, Sosyal Bilgiler 6. sınıf programına göre daha yoğun olduğunu göstermektedir. Bu durumda lise kitaplarında daha çok görsel materyal kullanılmıĢ olmalıdır.

Tablo 4.4: Sosyal Bilgiler 6. Sınıf Ders Kitabında ve Tarih 9. Sınıf Ders Kitabında Yer Alan Ünite ve Konuların KarĢılaĢtırılması-I

6. SINIF SOSYAL BĠLGĠLER DERS

KĠTABI TARĠH ÜNĠTELERĠ 9. SINIF TARĠH DERSĠ ÜNĠTELERĠ

3. ÜNĠTE: ĠPEK YOLU’NDA TÜRKLER 3. ÜNĠTE: ĠLK TÜRK DEVLETLERĠ

A) Doğu ile Batı Arasındaki Köprü A) Türklerin Tarih Sahnesine ÇıkıĢı 1. Türklerin Ġlk Ana Yurdu

2. Orta Asya Türk Göçlerinin Sebepleri ve Sonuçları

B) Ġlk Türk Devletleri B) Orta Asya‟da Kurulan Ġlk Türk Devletleri

1. Asya Hun Devleti

2. Kavimler Göçü ve Avrupa Hun Devleti

C) Yazıtlardaki Uygarlık C) Orta Asya‟da Kurulan Ġlk Türk Devletleri

3. Kök Türk Devleti

D) Uygarlığa Adını Verenler 4. Uygur Devleti

E) Ġslamiyet Doğuyor 1. Ġslamiyet Yayılıyor a. Bedir SavaĢı b. Uhud SavaĢı

4.ÜNĠTE: ĠSLAM TARĠHĠ VE

UYGARLIĞI (13. YÜZYILA KADAR) A) Ġslamiyet‟in DoğuĢu ve Ġlk Ġslam Devletleri

c. Hendek SavaĢı d. Hz. Ebubekir Dönemi e. Hz. Ömer Dönemi f. Hz. Osman Dönemi g. Hz. Ali Dönemi

1. Ġslamiyet Öncesi Dünyanın Genel Durumu

a. Arap yarımadası b. Kök Türkler

2. Ġslamiyetin Doğu ve YayılıĢı

a. Hz. Muhammed‟in peygamberlik Öncesi Hayatı

b. Müslümanların Mekke‟deki Faaliyetleri

c. Hicret ve Medine Ġslam Devleti d. Hz. Muhammed Dönemi Siyasi Olayları 1. Bedir SavaĢı 2. Uhud SavaĢı 3. Hendek SavaĢı e. Hz. Ebubekir Dönemi f. Hz. Ömer Dönemi g. Hz. Osman Dönemi h. Hz. Ali Dönemi F) Cebelitarık‟ın Ġki Yakası

1. Emeviler 2. Abbasiler

B) Ġslamiyet‟in DoğuĢu ve Ġlk Ġslam Devletleri

3) Emeviler Devleti 4) Abbasiler G) Türklerin Yeni YaĢamı

1. Karahanlı Devleti 2. Gazneliler 3. Değerli Miras

5. ÜNĠTE: TÜRK-ĠSLAM

DEVLETLERĠ(10-13.YÜZYILLAR) A) Türklerin Ġslamiyeti Kabulü

1. Türkler ve Ġslamiyet B) Ġlk Türk Ġslam Devletleri

1. Karahanlılar 2. Gazneliler

H) Orta Asya‟dan Anadolu‟ya B) Ġlk Türk Ġslam Devletleri 3. Büyük Selçuklu Devleti 4. Büyük Selçuklularda Bilim, Mimarlık, Sanat

I) Geleneklerimiz Göreneklerimiz Tarih kitabında birebir örtüĢen konu baĢlıkları tespit edilemedi. Ġlk Türk Devletleri ve Türk Ġslam Devletleri‟nde “Kültür ve Uygarlık” baĢlığı içerisinde yer alan bazı konular ve görseller tarihle iliĢkilidir.

Milli Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu BaĢkanlığınca hazırlanan sosyal Bilgiler programı 6. sınıf üniteleri içerisinde tarih ünitesi olarak kabul edebileceğimiz ünite “Kültür ve Miras” öğrenme alanındaki “Ġpek Yolu‟nda Türkler” ünitesidir. Bununla birlikte “Yeryüzünde YaĢam” ve “Demokrasinin Serüveni” ünitelerinin bazı konularının tarih içerikli olduğunu görebiliriz.

Sosyal Bilgiler 6. Sınıf ders kitabının üçüncü ünitesi olan “Ġpek Yolu‟nda Türkler” ünitesinin tamamı tarih konularından oluĢmaktadır. 9.sınıf tarih ders kitabının üçüncü ünitesi olan “Ġlk Türk Devletleri”, dördüncü ünitesi olan “Ġslam Tarihi ve Uygarlığı”, beĢinci ünitesi olan “Türk-Ġslam Devletleri” konularıyla “Ġpek Yolu‟nda Türkler” konuları benzerlik göstermektedir.

“Ġpek Yolu‟nda Türkler” ünitesinin konuları ise Ģu Ģekilde sıralanmıĢtır:

A. Doğu ile Batı Arasındaki Köprü B. Ġlk Türk Devletleri

C. Yazıtlardaki Uygarlık D. Uygarlığa Adını Verenler E. Yeni Bir Din

F. Cebelitarık‟ın Ġki Yakası G. Türklerin Yeni YaĢamı H. Orta Asya‟dan Anadolu‟ya

Tablo 4.5: Sosyal Bilgiler 6. Sınıf Ders Kitabında ve Tarih 9. Sınıf Ders Kitabında Yer Alan Ünite ve Konuların KarĢılaĢtırılması-II

6. SINIF SOSYAL BĠLGĠLER DERS KĠTABI TARĠH ÜNĠTELERĠ

9. SINIF TARĠH DERSĠ ÜNĠTELERĠ

6. ÜNĠTE: DEMOKRASĠNĠN SERÜVENĠ

A. Hangi Yönetim Daha Demokratik (MonarĢi,OligarĢi,Teokrasi,Cumhuriyet)

3. ÜNĠTE: ĠLK TÜRK DEVLETLERĠ

1. Kavimler Göçü ( feodalizm) 9. Sınıf ders kitabında “Demokrasi Serüveni” konularıyla ilgili birebir benzeĢen baĢlıklar yer almadığı görülmüĢ, değiĢik ünitelerde kısa bilgiler tespit edilmiĢtir.

B. Tarihten Günümüze Demokrasi Yolculuğu

2. ÜNĠTE: UYGARLIĞIN DOĞUġU VE ĠLK UYGARLIKLAR

B) Ġlk Çağ Uygarlıkları

a. Ege ve Yunan Uygarlığı b. Roma Uygarlığı

C) Belgelerin Dili

(Bu konu çeĢitli tarihi belgeler ve

yasalardan yararlanılarak hazırlanmıĢtır.)

2. ÜNĠTE: UYGARLIĞIN DOĞUġU VE ĠLK UYGARLIKLAR

A) Ġlk Çağ Uygarlıkları

1. Babiller (Mezopotamya‟da Hukuk- Hammurabi Kanunları) 4. ÜNĠTE: ĠSLAM TARĠHĠ VE UYGARLIĞI

A. Ġslamiyetin Doğu ve YayılıĢı

1. Veda Haccı ve Hz. Muhammed‟in Vefatı

E) EĢitliğe Doğru

Konunun anlaĢılır olması için Türk tarihinin farklı dönemlerindeki görsel ve yazılı kaynaklarından yararlanıldığı görülmektedir.

3. ÜNĠTE: ĠLK TÜRK DEVLETLERĠ

A) Orta Asya‟da Kurulan Ġlk Türk Devletleri

1. II. Kök Türk( Kutluk) Devleti (Türk Tarihinin Yazılı Tanıkları) (Türklerde Kadının Toplumdaki Rolü)

6. ÜNĠTE: TÜRKĠYE TARĠHĠ 1. Kültür ve Medeniyet

a. Sanat (Devrin Modern Hastanesi: DarüĢĢifa)

Demokrasinin Serüveni ünitesi daha çok sosyal bilimlerin diğer dallarıyla iliĢkilendirilerek disiplinler arası bir yaklaĢımla hazırlandığı görülmektedir. “Hangi Yönetim Daha Demokratik?”, “Tarihten Günümüze Demokrasi Yolculuğu”, “Belgelerin Dili”, “EĢitliğe Doğru” alt baĢlıklarından oluĢan konuların anlaĢılır olması için tarihi metin, fotoğraf ve temsili resimlerden yararlanılmıĢtır.

9. Sınıf ders kitabının tüm üniteleri tarih konularından oluĢmaktadır. Yeni bir yaklaĢımla yazılan sosyal bilgiler 6. Sınıf ders kitabı konuları coğrafya, tarih ve vatandaĢlık bilgisi konularından oluĢmaktadır. Daha önceki 1998 müfredatına göre yazılan kitaplarda coğrafya, tarih ve vatandaĢlık konuları tek disiplinle yazılırken, 2005 programına göre yazılmıĢ MEB 2009 yılı baskılı ders kitaplarının disiplinler arası bir yaklaĢımla yazıldığı görülmektedir. Tarih ders kitaplarının öğrencilerin sosyal hayata iliĢkin problemlerini çözmeyi destekleyen birer araç haline gelmeye baĢladığını görmekteyiz.

4.1.6. Sosyal Bilgiler 6. Sınıf Ders Kitabı Tarih Konuları Ġçerisinde Sunulan Görsel