4.1. Alt Amaçlara Yönelik Bulgular
4.2.1. Ortaöğretim 9 Sınıf Tarih Ders Kitabında Yer Alan Görsel
2009 yılında MEB tarafından basılan Yasemin Okur, Ġlhan Genç, Tuğrul Özcan, Mevlüt Yurtbay ve Akın Sever tarafından yazılan tarih dersi 9. sınıf ders kitabı ünitelerinde yer alan görsel malzemeler tespit edilmiĢtir.
9. sınıf tarih kitabının altı ünitesinin beĢinde sosyal bilgiler tarih konularıyla örtüĢen konu baĢlıkları tespit edilmiĢtir. AĢağıdaki tablolarda sadece Sosyal Bilgiler 6. sınıf ünite ve konuları ile ilgili ortak görsel malzemenin tespiti yapılmıĢtır.
Tablo 4.11: 9.Sınıf Tarih Ders kitabında Yer Alan “Uygarlığın DoğuĢu ve Ġlk Uygarlıklar” Ünitesinde Kullanılan Görsel Malzemelerin Türlerine Göre Genel
Dağılımı
2. ÜNĠTE: “UYGARLIĞIN DOĞUġU VE ĠLK UYGARLIKLAR”
Görsel Malzemeler Görsel Malzemenin Sayısı
Temsili resim 2
Fotoğraf 18
Harita 5
Tarih ġeridi 1
Tabloya göre bu ünitede toplam 26 görsel materyal kullanılmıĢtır. Bu görsellerden 18‟nin fotoğraf olduğunu görüyoruz. Fotoğraflardan bolca yararlanıldığı anlaĢılıyor. Diğer tür görsellerden 5 harita, 1 tarih Ģeridi ve 2 temsili resim ( Ziggurat ve Babil‟in Asma Bahçeleri) kullanılmıĢtır. Aynı konuları içeren 6. sınıf Sosyal Bilgiler “Yeryüzündeki YaĢam” ünitesinde 39 görsel kullanıldığını tespit etmiĢtik. Aynı sayıda fotoğraf kullanılmasına karĢın, sosyal bilgilerde 19 temsili resim kullanılarak konuların daha görsel hale getirildiği ve görsellerle zenginleĢtirildiği görülmektedir.
Tablo 4.12: 9.Sınıf Tarih Ders kitabında Yer Alan “Ġlk Türk Devletleri” Ünitesinde Kullanılan Görsel Malzemelerin Türlerine Göre Genel Dağılımı
3. ÜNĠTE: “ĠLK TÜRK DEVLETLERĠ”
Görsel Malzemeler Görsel Malzemenin Sayısı
Temsili resim 4
Fotoğraf 11
Harita 7
Minyatür 3
Tarih ġeridi 1
Tabloya göre “Ġlk Türk Devletleri” ünitesinde toplam 26 görsel materyal yer almaktadır. Bu ünitede de sayıca en fazla görsel materyal olarak fotoğrafın kullanıldığını görüyoruz. Görsellerin metinlerle iliĢkili olması ve görsellerle ilgili öğrencilere sorular sorulması olumlu yönler olarak karĢımıza çıkıyor. Ancak, kullanılan fotoğrafların ebat olarak çok küçük boyutlarda olması dikkat çekmektedir. Örneğin; göçebe kültürünün verilmek istendiği konunun ilk fotoğrafında öğrencinin çadırları algılaması çok zor olabilir. Yine, temsili turan taktiğinin verildiği resim de baskı, renk ve algı bakımından kötü sunulmuĢtur. Haritaların renk, semboller ve ebat olarak oldukça kaliteli olduğu tespit edilmiĢtir.
Tablo 4.13: 9.sınıf Tarih Ders kitabında Yer Alan “Ġslam Tarihi ve Uygarlığı” Ünitesinde Kullanılan Görsel Malzemelerin Türlerine Göre Genel Dağılımı
4. ÜNĠTE: “ĠSLAM TARĠHĠ VE UYGARLIĞI”
Görsel Malzemeler Görsel Malzemenin Sayısı
Temsili resim 3
Fotoğraf 24
Harita 4
Tabloya göre bu ünitede 24 fotoğraf, 4 harita, 3 temsili resim ve 1 tarih Ģeridinin kullanılmasıyla en çok görsel materyal barındıran ünite olmuĢtur. Burada da en çok fotoğraf kullanıldığını görüyoruz. Fotoğrafların konuyla uyumlu bir biçimde kullanıldığını söyleyebiliriz.
Tablo 4.14: 9.sınıf Tarih Ders kitabında Yer Alan “Türk Ġslam Devletleri” Ünitesinde Kullanılan Görsel Malzemelerin Türlerine Göre Genel Dağılımı
5. ÜNĠTE: “TÜRK ĠSLAM DEVLETLERĠ”
Görsel Malzemeler Görsel Malzemenin Sayısı
Temsili resim 1
Fotoğraf 12
Harita 2
Minyatür 1
Portre (Temsili) Gazneli Mahmut,
Alpaslan
2
“Türklerin Ġslamiyeti Kabulü ile ilk Türk Ġslam Devletlerinin anlatıldığı bu ünitede toplam 18 görsel materyal kullanıldığını ve 12 adetle, diğer ünitelerde olduğu gibi, en fazla fotoğraftan yararlanıldığını görüyoruz. Malazgirt SavaĢı, Alp Arslan ve Gazneli Mahmut‟un temsili resimleri kullanılmıĢtır. Ünitede 5 harita yer alırken, Tolunoğulları ve IhĢıdiler‟e ait haritalar Sosyal Bilgiler konuları ile bağlantılı olmadıkları için tabloda yer verilmemiĢtir. Haritaların programın öngördüğü kriterlere uygun oldukları söylenebilir.
Tablo 4.15: 9.sınıf Tarih Ders kitabında Yer Alan “Türkiye Tarihi” Ünitesinde Kullanılan Görsel Malzemelerin Türlerine Göre Genel Dağılımı
6. ÜNĠTE: “TÜRKĠYE TARĠHĠ”
Görsel Malzemeler Görsel Malzemenin Sayısı
Temsili resim -
Fotoğraf 2
Harita -
Minyatür 1
Bu tabloda sadece 6. Sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabında yer alan “Demokrasinin Serüveni” ünitesindeki konu ve görseller ile Lise 9. sınıf ders kitabındaki “Türkiye Tarihi” ünitesinde farklı konular içinde yar alan benzer görseller değerlendirilmiĢtir. Sosyal Bilgiler konuları içinde “Türkiye Tarihi” ne yer verilmediği için, tabloda da görüldüğü gibi, sadece 3 görsel kullanılmıĢtır.
Tablo 4.16: 9. Sınıf Tarih Ders Kitabında Yer Alan ve Sosyal Bilgiler 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabının Tarih Konulu Üniteleriyle ĠliĢkili Görsel Malzemenin
Toplamına Yönelik Bulgular ve Yorumlar
2. ÜNĠTE: “UYGARLIĞIN DOĞUġU VE ĠLK UYGARLIKLAR” 3. ÜNĠTE: “ĠLK TÜRK DEVLETLERĠ”
4. ÜNĠTE: “ĠSLAM TARĠHĠ VE UYGARLIĞI” 5. ÜNĠTE: “TÜRK ĠSLAM DEVLETLERĠ” 6. ÜNĠTE: “TÜRKĠYE TARĠHĠ”
Görsel Malzemeler Görsel Malzemenin Sayısı
Temsili resim 10 Fotoğraf 67 Harita 19 Minyatür 4 Tarih ġeridi 3 Portre (Temsili) 2 Toplam 104
Tabloda 6. Sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabındaki konular ile benzerlik gösteren 9. sınıf Tarih ders kitabında yer alan ortak tüm ünite ve konularına ait görsel materyallerin sayısal dağılımı vurgulanmıĢtır. Bulgulara göre, lise tarih kitabındaki ilgili ünitelerde 104 görsel kullanılmıĢtır. Sosyal bilgiler ders kitabında ise ilgili ünitelerde toplam 154 görsel kullanıldığını daha önce Tablo: 4.9‟da belirtmiĢtik. Sosyal bilgiler ders kitabında olduğu gibi, 9. Sınıf tarih ders kitabında da sayıca en fazla görsel olarak fotoğrafın kullanıldığını görüyoruz. Sosyal Bilgiler ders kitabında ikinci olarak, en fazla temsili resim kullanılırken, 9. Sınıf tarih ders kitabında harita sayısının ikinci sırada olduğunu görüyoruz. Lise tarih ders kitabında temsili resimlerin azaldığını söyleyebiliriz. Tablo: 4.9 ile Tablo: 4.16‟i karĢılaĢtırdığımızda, her iki kitapta da benzer görsel materyallerin sunulduğu sonucuna varıyoruz.
4.2.2. 6.Sınıf Sosyal Bilgiler “Yeryüzünde YaĢam” Ünitesinde Yer Alan Görsel Malzeme Ġle 9. Sınıf Tarih “Uygarlığın DoğuĢu ve Ġlk Uygarlıklar” Ünitesinde Yer Alan Görsel Malzemenin Sunumuna Yönelik Bulgular
Bu bölümün amacı 6. Sınıf Sosyal Bilgiler ve 9. Sınıf Tarih ders kitaplarındaki benzer içerikli ünite ve konularda kullanılan görsel materyalleri tespit edip karĢılaĢtırarak yeni bulgulara ulaĢmaktır.
Tablo 4.17: 6.Sınıf Sosyal Bilgiler “Yeryüzünde YaĢam” Ünitesinde Yer Alan Görsel Malzeme Ġle 9. Sınıf Tarih “Uygarlığın DoğuĢu ve Ġlk Uygarlıklar” Ünitesinde Yer Alan
Görsel Malzemenin Türlerine Göre KarĢılaĢtırılması
6. Sınıf Sosyal Bilgiler “Yeryüzünde YaĢam” Ünitesi
9. Sınıf Tarih “Uygarlığın DoğuĢu ve Ġlk Uygarlıklar” Ünitesi
Görsel Malzemeler Görsel Malzemenin
Sayısı
Görsel Malzemeler Görsel Malzemenin
Sayısı
Temsili resim 20 Temsili resim 2
Fotoğraf 18 Fotoğraf 18
Harita 1 Harita 5
Minyatür - Minyatür -
Yağlı Boya Tablo
(Temsili)
1 -
Tabloyu incelediğimizde, her iki ders kitabında da benzer türde görsel materyallerin kullanıldığını görüyoruz. Sosyal Bilgiler ders kitabında 20 temsili resim kullanılırken, lise tarih ders kitabında yalnızca 2 adet temsili resmin kullanıldığını görüyoruz. Lise tarih ders kitabında 5 harita kullanılırken, sosyal bilgiler ders kitabında 1 harita kullanıldığı görülmektedir. Tarih konularının soyut konulardan oluĢtuğunu düĢünürsek, Sosyal Bilgiler ders kitabında temsili resimlerin mümkün olduğunca fazla kullanılmasının olumlu bir geliĢme olduğunu söyleyebiliriz.
4.2.3. 6.Sınıf Sosyal Bilgiler “Ġpek Yolu’nda Türkler” Ünitesinde Yer Alan Görsel Malzeme Ġle 9. Sınıf Tarih “Ġlk Türk Devletleri”, “Ġslam Tarihi ve Uygarlığı” ve “Türk-Ġslam Devletleri” Ünitelerinde Yer Alan Görsel Malzemenin Sunumuna Yönelik Bulgular
Tablo 4.18: Sınıf Sosyal Bilgiler “Ġpek Yolu‟nda Türkler” Ünitesinde Yer Alan Görsel Malzeme Ġle 9. Sınıf Tarih “Ġlk Türk Devletleri”, “Ġslam Tarihi ve Uygarlığı” ve “Türk-
Ġslam Devletleri” Ünitelerinde Yer Alan Görsel Malzemenin Türlerine Göre KarĢılaĢtırılması
6. Sınıf Sosyal Bilgiler “Ġpek Yolu’nda Türkler”
9. Sınıf Tarih “Ġlk Türk Devletleri”, “Ġslam Tarihi ve Uygarlığı”, Türk Ġslam Devletleri”
Görsel Malzemeler Görsel Malzemenin
Sayısı
Görsel Malzemeler Görsel Malzemenin
Sayısı
Temsili resim 17 Temsili resim 10
Fotoğraf 63 Fotoğraf 47
Harita 8 Harita 13
Minyatür 2 Minyatür 4
Portre (Temsili) 4 Portre (Temsili) 2
Tarih ġeridi 3 Tarih ġeridi 2
Bu tabloya göre her iki ders kitabında da aynı türden görsel materyalin kullanıldığını görüyoruz. Diğer üniteler de olduğu gibi, sayıca en fazla olarak fotoğrafın, ikinci olarak temsili resimlerin, üçüncü olarak da haritaların kullanıldığı sonucuna varıyoruz. Sosyal Bilgiler ders kitabında, minyatür hariç, diğer tür görsellerin daha çok kullanıldığını, diğer bir deyiĢle bu kitabın görsel materyal bakımından daha
zengin bir içeriğe sahip olduğunu söyleyebiliriz. Yeni yaklaĢımla yazılan kitaplardaki görsellerin en önemli amacı öğrencilerin bu görsellerden yola çıkarak anlatılan konuyla ilgili çıkarımlarda bulunmalarını ve bilgiyi kendilerinin inĢa etmelerinin önünü açmaktır. Bu amaçla her iki kitapta kullanılan görsel materyallerle ilgili soruların öğrenciye yöneltildiğini görüyoruz.
4.2.4. 9. Sınıf Tarih Ders Kitabında Yer Alan Görsel Materyaller ile 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabında Kullanılan Görsel Materyallerin Uyumuna Yönelik Bulgular Ve Yorumlar
Bu bölümde 9. Sınıf Tarih ders kitabındaki görsel materyallerin, 6. Sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabındaki görsel materyallerle uyumlu olup olmadığını, birbirlerini yapısalcı yaklaĢımın öngördüğü biçimde tamamlayıp tamamlamadığını görmek için, Sosyal Bilgiler “Ġpek Yolu‟nda Türkler”, “Doğu ile Batı Arasında Köprü”, “Ġlk Türk Devletleri” üniteleri ve Tarih ders kitabında yer alan “Ġlk Türk Devletleri”, “Türklerin Tarih Sahnesine ÇıkıĢı”, “Asya‟da Kurulan Ġlk Türk Devletleri” üniteleri içindeki “Asya
Tablo 4.19: 9. Sınıf Tarih Ders Kitabında Yer Alan Görsel Materyaller ile 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabında Kullanılan Görsel Materyallerin Uyumuna Yönelik
KarĢılaĢtırma
6. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabı s. 62-67; 9. Sınıf Tarih Ders Kitabı s. 72-78
Konu Görsel Materyaller 6. Sınıf 9. Sınıf A sya H un D evl et i ( B üyü k Hun D ev let i) Temsili Resim
1.Hun hükümdarının tahta çıkıĢını gösteren temsili resim 2. İlk Türk ordusunu gösteren temsili resim
3. Orta Asya‟dan göçü
gösteren temsili resim (Avrupa Hun Devleti haritası üzerinde) 4. Ġpek Yolu‟nun temsilî resmi
1. Turan taktiğini gösteren temsili resim
Fotoğraf
1.Tarihi Koza Han (Bursa) 2. Tırtıl ve ipek kozasını gösteren resim
3. Kozadan ipek elde edilmesini gösteren fotoğraf 4. Tarihi İpek Yolu
3. Hun bayrağı
4. Hunlara ait toprak çanak 5. Hunlara ait bakır eĢya 6. Hunlara ait süs eĢyası 7. Hunlara ait deri çizme 8. Hunlara ait günlük kıyafet 9. Ġpek Yolu’nda günümüzde yapılan bir seyahat
10. Kara kuvvetlerine ait bröve 11. Günümüz ordusunu gösteren fotoğraf 12. Günümüz ordusunda rütbeleri gösteren fotoğraf
1. Bozkırda göçebe yaĢam 2. Orhun Nehri‟nden bir görünüm
3. Tarihi İpek Yolu 4. Çin Seddi‟nden bir kesit 5. “Balbal” gösteren fotoğraf (Sosyal Bilgiler ders kitabında Kök Türk konusunda
kullanılmıĢ). 6. Altın kemer toka
Minyatür 1. Atına bakım yapan Bozkırlı
Harita
1. Ġpek Yolu‟nu gösteren temsili harita
2. Asya Hun Devleti haritası Avrupa Hun Devleti
3. Avrupa Hun Devleti (Kavimler Göçü)
1. Orta Asya‟dan yapılan Türk Göçleri
2. Kavimler Göçü
3. Kavimler Göçü‟nden sonra Avrupa
Tabloyu incelediğimizde Sosyal Bilgiler ders kitabında kullanılan görsel materyallerin daha fazla olduğunu görüyoruz. Sosyal Bilgiler ders kitabında 4 temsili resim kullanılırken, lise tarih ders kitabında 1 temsili resim yer almaktadır. (Haritalar
üzerinde baĢka temsili resimler de var.) Türklerde ordu teĢkilatı metnini desteklemek için Sosyal Bilgiler ders kitabında ilk Türk ordusunu gösteren temsili resim kullanılırken, aynı zamanda günümüz Kara kuvvetlerine ait bröve, günümüz ordusunu gösteren bir fotoğraf ve günümüz ordusunda rütbeleri gösteren baĢka fotoğraflar kullanılarak metin görsellerle iyice zenginleĢtirilmiĢtir. Lise tarih ders kitabında ise “Eski Türkler” baĢlığı altında “turan taktiği” ni gösteren bir temsili resim bulunmaktadır. Resim ebat olarak çok küçük ve objeler ayırt edilememektedir. Altıncı sınıf öğrencisinin daha somut objelerle öğrenme seviyesinde olduğunu daha önce dile getirmiĢtik. Bu nedenle sosyal bilgilerde daha çok temsili resim kullanılması yapılandırmacı anlayıĢa uygun görseller kullanılarak kitapların yazıldığını göstermektedir. Lise ders kitabında öğrencilere, 6. sınıfta karĢılaĢtığı görsellerden farklı bir Ģey sunulmadığı görülmektedir.
Sosyal Bilgiler ders kitabında kullanılan fotoğrafların Lise ders kitabına göre iki kat fazla olduğunu görüyoruz. Tarihi Ġpek Yolu her iki kitapta da kendine yer bulmuĢtur. Hatta Sosyal Bilgiler ders kitabının 62 ve 65. sayfalarında olmak üzere iki benzer Ġpek Yolu görseli kullanıldığını görüyoruz. Benzer fotoğraf kullanmak yerine baĢka görsel kullanılabilirdi eleĢtirisi getirilebilir. Sosyal Bilgiler ders kitabında Hunların kültürlerini anlatan metinleri desteklemek için 5 fotoğraf sunulurken ( Hunlara ait toprak çanak, Hunlara ait bakır eĢya, Hunlara ait süs eĢyası, Hunlara ait deri çizme, Hunlara ait günlük kıyafet), buna karĢılık lise ders kitabında sadece bir fotoğraf (altın kemer toka) sunulduğunu görüyoruz. Lise ders kitabında kullanılan diğer fotoğrafların benzerlerinin Sosyal Bilgiler ders kitabında da kullanıldığını görüyoruz. “Balbal”, Kök Türkler konusunda, “bozkırda yaĢam” ve “Çin Seddi” fotoğraflarına benzer temsili resimlerin haritalar üzerine çizilmiĢ olduğunu görüyoruz. Buradan fotoğrafların da görsel yönden desteklemediğini görebiliyoruz.
Her iki kitapta kullanılan haritaların benzer özellik taĢıdığını söyleyebiliriz. Sosyal Bilgiler ders kitabında temsili Ġpek Yolu haritası kullanıldığını ve haritaların üzerine temsili resim ve fotoğraflar yerleĢtirildiğini görüyoruz. Lise kitabında kullanılan üç haritanın da göçlerle ilgili (Orta Asya Türk göçü, Kavimler Göçü, Kavimler Göçü Sonrası Avrupa) olduğunu görüyoruz. Öğrenciler 6. sınıfta sunulan benzer haritalarla 9. Sınıfta bir kez daha karĢılaĢmaktadır.
Lise ders kitabında kullanılan tek farklı görsel, Türklerde atın önemin anlatıldığı “Eski Türkler” metninde kullanılan minyatürdür. Bu görselin askerlik konusunu desteklemek için kullanıldığını düĢünsek bile, 9. Sınıf tarih ders kitabında kullanılan görsellerin Sosyal Bilgiler ders kitabında kullanılan görsellerin üstünde olduğunu söyleyemeyiz.
Yeni yaklaĢımla yazılan ders kitaplarında öğrencilere ders kitaplarını etkili bir biçimde kullanmaları için; liseler için olanında “organizasyon Ģeması”, Sosyal Bilgiler ders kitabında ise “tanıtım Ģeması” sunulmuĢtur. Sosyal Bilgiler ders kitabında görsellerle ilgili sorular “sarı” renkle sunulurken, Lise Tarih ders kitabında harita ve görsellerle ilgili sorular “yeĢil” renkle sunulmuĢtur. Lise kitaplarında da görsellerin sarı renkle sunulması devamlılık açısından öğrencilere öğrenmede daha faydalı olabilir.
Lise kitaplarında daha çok edebi metinlerin konuları açıklamak için kullanıldığını görüyoruz. Bu sonuçlardan, Lise tarih ders kitaplarının 6. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabındaki görselleri desteklemediğini söyleyebiliriz.
BÖLÜM V
SONUÇLAR ve ÖNERĠLER
5.1. Sonuçlar
Yapılan araĢtırma sonucunda Sosyal Bilgiler 6.sınıf Ders Kitabı ile 9. Sınıf Tarih Ders Kitabındaki görsel malzemeler karĢılaĢtırmalı olarak incelenmiĢ, bulgulara dayalı olarak Ģu sonuçlara ulaĢılmıĢtır:
1. Ġlköğretim ve lisede hazırlanıp okutulan eski tarih programları “davranıĢcı” yaklaĢımı öngörüyordu. Yeni program ise “yapılandırmacı” bir anlayıĢla hazırlanmıĢ ve uygulamaya konulmuĢtur.
2. 2004 Sosyal Bilgiler Öğretim Programıyla, ilköğretim 4. ve 5. sınıflarda kronolojik tarih öğretimine özellikle son verilmiĢ; tarih, sosyal bilgiler öğretiminin çerçevesinde sosyal ve beceri temelli bir program anlayıĢı ile yeniden ele alınmıĢtır. Yeni programda tarih, çocuğa çeĢitli sosyal temalarla, çeĢitli becerileri ve değerleri kazandırmak amacıyla gerek kazanım, gerekse etkinlik olarak, çocuğun kendisi, ailesi, yakın çevresi ve ilgileri çerçevesinde ele alınmıĢtır.
3. Sosyal Bilgiler ders kitabının “Ġpek Yolu‟nda Türkler” ünitesinin tamamı tarih konularından oluĢmaktadır. “Yeryüzünde YaĢam” ve “Demokrasinin Serüveni” ünitelerinin bazı konularının tarih konularından oluĢtuğu görülmüĢtür. Eski programda (1998) tarih ünitelerinin diğer bilim dallarından bağımsız sadece tarih içerikli konuları içerdiği görülmektedir.
4. Sosyal Bilgiler ve Lise Tarih kitaplarının benzer materyallerle sunulduğu, aralarında tür olarak çok fazla bir farkın bulunmadığı tespit edilmiĢtir.
5. Eski ders kitaplarında kullanılan görsel materyallerin eğitim amaçlı olmadığı, kitabı süslemek için kullanıldığı, yeni ders kitaplarında kullanılan
görsellerin problem çözme, öğrenci merkezli ve çoklu öğrenme ortamı sundukları görülmektedir.
6. Sosyal Bilgiler 6. Sınıf Ders Kitabında kullanılan görsel materyalin (154), 9. Sınıf Tarih Kitabında kullanılan görsel materyallerden (104) sayıca daha fazla olduğu dikkat çekmektedir.
7. 6. Sınıf Sosyal Bilgiler ve 9. Sınıf Tarih Ders Kitaplarında görsel materyal türü olarak en fazla sayıda fotoğrafın kullanıldığı, Sosyal Bilgiler Ders Kitabında sayıca ikinci en çok kullanılan materyalin temsili resimler olduğu, lise tarih kitabında haritanın kullanıldığını görmekteyiz.
8. Eski ders kitaplarında kullanılan görsel malzemenin konuyla bağlantısına pek dikkat edilmezken, yeni programa göre yazılan ders kitaplarında görselin konuyla ve öğrencinin yaĢantısıyla ilintili olmasına dikkat edilmeye çalıĢılmıĢtır.
9. Yeni müfredata göre yazılan Sosyal Bilgiler Ders Kitabında görsel malzemenin daha renkli ve özenli seçildiği, ancak bu konuyla ilgili eksikliklerin tam olarak giderilemediği görülmüĢtür.
10. Yeni müfredata göre yazılan ve araĢtırmamıza konu olan 9. Sınıf Tarih Ders Kitabı görsel malzemenin kalitesi, müfredata uyumluluğu ve pedagojik açılardan maalesef eski müfredata göre yazılmıĢ kitaplarla hemen hemen aynı düzeydedir.
11. Ġncelediğimiz ders kitaplarında görsellerle ilgili olarak, eski kitaplarda hiç bulunmayan soruların yöneltildiğini, fakat bu soruların özellikle 9. Sınıf Tarih Ders Kitabında neredeyse tamamının birbirinin aynı sorgulama biçiminde olduğunu görmekteyiz.
12. Görsellerle ilgili soruların çeĢitliliği ve öğrenciden konuyla ilgili çıkarımlarda bulunmalarını sağlayıcı, bilgiyi kendilerinin inĢa etmelerine yardımcı olmaları konusunda 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabı görece daha iyi durumdadır diyebiliriz.
13. Döngüsel müfredat yaklaĢımına ve yapılandırmacı teoriye göre benzer konular arasında bir devamlılığın, tamamlayıcılığın ve bütünlüğün olması gerekirken, araĢtırmamıza konu olan ders kitaplarında bu kriterlerin çoğunlukla göz ardı edildiğini görmekteyiz.
5.2. Öneriler
1. Sosyal Bilgiler ve Tarih ders kitapları görsel içerik olarak zenginleĢmiĢse de, derste bu görselleri eğitim aracı olarak kullanmak için yeterli zaman çok kısıtlıdır. Bu nedenle ders saatleri artırılmalıdır.
2. Ġlköğretime paralel olarak lise tarih programları da yenilendiğini görmekteyiz. Yeni programa göre yazılan ders kitaplarından bazılarının hala hazırlanıp öğrencilere sunulmaması önemli bir eksiklik olarak karĢımıza çıkıyor. Bu programı uygulayan biri olarak yenilikleri olumlu bulmama rağmen iki yıldır bazı ders kitaplarının öğrencilere hala ulaĢmamıĢ olması, öğrencilerin en önemli ders aracından mahrum kalmaları önemli bir eksiklik olarak dikkat çekmektedir.
3. Ġlköğretim 6. Sınıf Sosyal Bilgiler ve Ortaöğretim 9. Sınıf Tarih programları incelendiğinde bazı konuların benzer olduğunu tespit etmiĢtik. Bu programlara göre yazılan ders kitaplarındaki görsel materyallerin birçoğunun aynı görsellerden oluĢtuğu görülmektedir. Bu durum ilköğretim ve orta öğretim ders kitapları yazılırken bir koordinasyona ihtiyaç olduğunu göstermektedir.
4. Yeni anlayıĢla yazılan ders kitapları daha çok etkinlik ve daha çok görsel materyal içermektedir. Öğretmenlere derslerde görsel materyal kullanma, materyallerle ilgili soru sorma ve programların tanıtımı konularında uzmanlar tarafından seminerler verilmelidir.
5. Sosyal Bilgiler ve Lise Tarih derslerinin geliĢen ve değiĢen dünyaya paralel iĢlenmesi için öğretmenler hizmet içi seminerleriyle istenilen düzeye getirilmelidir.
6. Ġlköğretimde olduğu gibi lise tarih kitapları için de öğrenci çalıĢma kitapları, öğretmen kılavuz kitapları hazırlanmalıdır.
7. Yapılandırmacı yaklaĢım anlayıĢı bireyin yeni bilgileri farklı materyallerle kendisinin inĢa etmesini öngörmektedir. Ülkemizdeki son eğitim reformu kapsamında ilk ve orta öğretim kurumlarındaki müfredat değiĢikliği ve öğretim anlayıĢındaki yeni yapılanma Ġlköğretim Sosyal Bilgiler ve lise Tarih ders kitaplarının da yeni anlayıĢla, öğretim yöntemleri ve öğretim materyalleri ile zenginleĢtirilmiĢ bir biçimde düzenlenmesini gerekli kılmaktadır. Özellikle Lise tarih ders kitapları farklı görsel materyallerle hazırlanmalıdır.
8. Öğrenci ile istenilen düzeyde ilgilenebilmek ve her öğrenciyi derste aktif hale getirebilmek için sınıfların en fazla 25 kiĢiden meydana gelmesi gerekmektedir.
9. Ders kitapları ve kaynaklar, programlarda meydana gelen değiĢikliklere ve geliĢmelere paralel olarak yenilenmelidir. Ders kitaplarındaki gereksiz ayrıntılar çıkarılmalıdır.
10. Sosyal Bilgiler programı oluĢturulurken öğretmenlere taslak program gönderilip, fikirleri alınmalıdır.
11. Ders kitapları yazılırken, döngüsel müfredat ilkesine uygun olarak eğitimin her aĢamasında görsellerin birbirini bütünlemesini, görsellerin birbiriyle uyumlu olmasını; yapılandırmacı yaklaĢımın gereği olarak da bilginin