Ortaöğretim 9 Sınıf Tarih Öğretim Programının (2007)

Ülkemizde 2005 yılına kadar uygulanan tarih programları “DavranıĢçı YaklaĢım”a göre hazırlanmıĢ ve bu öğretim programları uygulanmıĢtır. Bu uygulamanın;

1. Bilgi aktarma ağırlıklı olması,

2. Ders kitaplarına aĢırı bağımlı kalınması,

3. Öğretmenlerin okul ve sınıfta mutlak hâkimiyetinin olması, 4. Öğrencileri yeterince araĢtırmaya yöneltmemesi,

5. Öğretilen bilgilerin kalıcı olmaması,

6. Öğrencilerin öğrendikleri bilgi ve becerileri hayatta etkin olarak kullanamaması vb. gibi birçok eleĢtirilen yönleri vardır.

Bu eleĢtirilerin giderilmesi amacıyla Talim ve Terbiye Kurulu BaĢkanlığı ile Ortaöğretim Genel Müdürlüğü bünyesinde oluĢturulan komisyonlarca, ortaöğretim programlarının yenilenmesi çalıĢmaları baĢlatılmıĢ ve 2005-2006 öğretim yılından itibaren de uygulamaya konulmuĢtur.

Yukarıdaki tüm eleĢtiriler aynı zamanda tarih öğretimi içinde yapılan eleĢtirileri kapsadığından tarih programları da yenilenmiĢ, bu programlar ıĢığında yeni tarih ders kitapları yazılmıĢtır.

Ortaöğretim 9. sınıf tarih ders programı (2007) yapılandırmacı yaklaĢıma göre hazırlanmıĢtır. Yapılandırmacılık; bilginin öğrenci tarafından yapılandırılmasını ifade eder. Her öğrenci öğrenme sürecinde bilgiyi, anlam, bireysel ve sosyal olarak yapılandırır (MEB,2009: 20). Yapılandırmacı öğretim yaklaĢımında bilgi bireysel olarak yapılandırılan bir Ģey olduğundan, dünyada hiçbir kavram, nesne, olgu ya da olay için tek bir gerçeklikten söz edilemez. Gerçeklik, bireyin tasarladığı ya da algıladığı kadardır (Karaağaçlı, 2005: 360).

2007 yılında hazırlanan 9. sınıf tarih dersi öğretim programı haftada 2 saat esas alınarak hazırlanmıĢtır ve öğretim programı 6 üniteden oluĢmaktadır. Programın giriĢ bölümünde 1739 Sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu‟na göre Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları sıralanmıĢtır.

Tarih dersinin genel amaçları on beĢ madde olarak, her bir madde ayrı ayrı açıklanarak verilmiĢtir. Daha sonra programın uygulanmasıyla ilgili açıklamalar on iki madde olarak sıralanmıĢtır. Burada; “Tarih Bilimi ” ünitesinin anahtar ünite olarak hazırlandığı, tarih biliminin diğer bilimlerle iliĢkisi, ders iĢleniĢleri ve etkinlikler, kronolojik düĢünme becerisi, müzelere ve tarihî mekânlara (tarihî yapılar, anıtlar, müze- kentler, savaĢ alanları) yapılacak gezilerin önemi gibi programın uygulanıĢında dikkat edilmesi gereken uyarılar yapılmıĢtır. Altıncı madde “Öğrencilerin tarihî olayları eĢ zamanlı (senkronik) algılamalarını sağlamak amacıyla harita vb. materyallerden

yararlanılmalıdır. EĢ zamanlı tarih Ģeritleri hazırlanmalıdır.” On birinci madde de “Tarih derslerinde görsel iletiĢim araçlarına yer verilmeli, tepegöz, slayt, bilgisayar, televizyon vs. etkin olarak kullanılmalıdır. Kazanımlarla ilgili belgesellerden, filmlerden vb. yararlanılmalıdır.” diyerek görsel materyallerden yararlanılmasını istemektedir.

Programda uygulama boyutuyla ilgili açıklamalardan sonra 9.sınıf tarih dersi programının öğrenme alanları, üniteleri, kazanımları ve süreleri Ģu Ģekilde belirlenmiĢtir:

Tablo 4.2. Tarih Dersi (9. Sınıf) Öğretim Programı Üniteleri, Kazanım Sayıları, Süreleri ve Oranları (MEB,2007: 7).

ÜNĠTE KAZANIM SAYISI SÜRE/DERS SAATĠ _{ORANI (%)}

Tarih Bilimi _{9 14 20} Uygarlığın DoğuĢu ve Ġlk Uygarlıklar 6 10 14 Ġlk Türk Devletleri 8 12 18 Ġslam Tarihi ve Uygarlığı (13. Yüzyıla Kadar) 7 10 16 Türk-Ġslam Devletleri (10-13. Yüzyıllar) 7 12 18 Türkiye Tarihi (11-13. Yüzyıl) 6 14 14 Toplam _{43 72 100}

Yukarıdaki tablo incelendiğinde, “Tarih Bilimi ” ünitesi anahtar ünite olarak karĢımıza çıkmaktadır. Bu ünitede tarih metodolojisi ile ilgili kazanımlar yer almaktadır. Bu ünite hem kazanım hem de ders saati bakımından en uzun ünitedir.

4.1.3. Sosyal Bilgiler 6. Sınıf Ders Kitabında Yer Alan Ünitelere Yönelik Bulgular

2009 yılında MEB tarafından basılan Emine Genç, Mecit Mümin Polat, Samettin BaĢol, Niyazi Kaya, Hikmet Azer, Sevil Gökçe, Miyase Koyuncu, Abdulcelil Gök, Abdullah Yıdız, Dilek Yılmaz ve Adem Özcan tarafından yazılan Ġlköğretim 6. Sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabında ünite-konular Ģu Ģekildedir:

1. ÜNĠTE: SOSYAL BĠLGĠLER ÖĞRENĠYORUM

a. Yeni Okul ve Yeni Fırsatlar b. Bilimsel AraĢtırma Yapıyorum

c. Haklarımız, Sorunlarımızın Çözümünde Anahtardır

d. Türkiye Cumhuriyeti‟nin Etkin ve Sosyal VatandaĢıyım

e. Atatürk ve Sosyal Bilimler

2. ÜNĠTE: YERYÜZÜNDE YAġAM a. Dünya‟yı KeĢfediyoruz

b. Dünya Kağıt Üzerinde c. Dört Mevsim Türkiye d. Dört Mevsim

e. DeğiĢik Yerler, Farklı YaĢamlar f. GeçmiĢten Günümüze YerleĢme g. Kimler Geldi, Kimler Geçti?

3. ÜNĠTE: ĠPEK YOLUNDA TÜRKLER

a. Doğu ile Batı Arasındaki Köprü b. Ġlk Türk Devleti

c. Yazıtlardaki Uygarlık d. Uygarlığa Adını Verenler e. Ġslamiyet Doğuyor f. Cebelitarık‟ın Ġki Yakası g. Türklerin Yeni YaĢamı h. Orta Asya‟dan Anadolu‟ya ı. Geleneklerimiz Göreneklerimiz

4. ÜNĠTE: ÜLKEMĠZĠN KAYNAKLARI

a. Nereden Nereye? b. Ayran Ġçelim

c. Vergim Bana Dönüyor

d. Enerji Kaynakları Bize Emanet e. Çayın Hikayesi

f. Mesleğimizi Seçerken

5. ÜNĠTE: ÜLKEMĠZ VE DÜNYA a. Dünya‟nın Neresindeyiz b. Aldıklarımız, Sattıklarımız c. Kültürler Arası Köprü d. Birlikteyiz 6. ÜNĠTE: DEMOKRASĠNĠN SERÜVENĠ a. Demokrasi Ġle b. YaĢayan Demokrasi c. Belgelerin Dili d. Temel Haklarımız e. EĢitliğe Doğru

7. ÜNĠTE: ELEKTRONĠK YÜZYIL a. YaĢamın Ġçinde Sosyal Bilimler b. Ġlerlemenin Sınırı Yoktur c. Tıp ve YardımlaĢma d. Korsana Hayır

e. Hayatta n Hakiki MürĢit Ġlimdir

Sosyal Bilgiler 6.sınıf ders kitabında 7 ünite yer almaktadır. Sosyal bilgiler yeni öğretim programı doğrultusunda hazırlanan ders kitabı incelendiğinde “Kültür ve

Miras” öğrenme alanındaki “İpek Yolunda Türkler” ünitesinin tarih konularından

oluĢtuğunu görebiliriz. Bununla birlikte “Yeryüzünde Yaşam” ünitesinin bazı konularının da tarih içerikli olduğunu söyleyebiliriz. Diğer ünitelerin ise daha çok sosyal bilimlerin diğer dallarıyla iliĢkilendirilerek disiplinler arası bir yaklaĢımla hazırlandığı görülmektedir.

2004-2005 yılına kadar ilköğretim birinci ve ikinci kademeye yönelik sosyal bilgiler programlarında tek disiplinli ve çok disiplinli program desenlerinin hakimiyeti devam etmiĢ, konuların birbirine kaynaĢtırılmıĢ olduğu disiplinler arası program desenine çok az yer verilmiĢtir (Semenderoglu ve Gülersoy, 2005: 160). Yeni program ise sosyal bilimlerin diğer dallarıyla iliĢkilendirilerek disiplinler arası bir yaklaĢımla hazırlandığı görülmektedir. Bir baĢka deyiĢle yeni programla tarih, bir öğretim alanı (disiplin) olarak değil, sosyal hayata iliĢkin problemlerin çözümünü destekleyen bir araç olarak kullanılmıĢtır (ġimĢek, 2005: 9-11).

Bazı özelliklerine değindiğimiz sosyal bilgiler yeni programı ve ders kitaplarında bulunan tarih konularının önceki program ve ders kitaplarına göre içeriğinin hafifletilmesi, öğretim yöntemlerinin kısmen değiĢtirilmesi, kitabın fiziksel özellikleri ve ders kitabındaki diğer değiĢikliklerin olumlu sonuçlar ortaya çıkaracağı düĢünülse dahi, yeni programın zayıf yönlerinin varlığı da göz ardı edilmemelidir. Yeni programın sınırlarının belirsiz ve geniĢ kapsamlı olması, küresel vatandaĢlık aktarımı niteliği nedeniyle ulusallık bilincine zarar verme riskinin olması, zengin öğretim materyallerinin tüm öğrenciler için temininin zor olması, kılavuz kitaplarının bilgi içeriğinin fazla olması, etkinlik sayısının fazla olması nedeniyle zaman yetersizliğinin ortaya çıkması, süreci değerlendiren araç ve yöntemlerin çok fazla ve karmaĢık olması, deneme sürecinin kısa olması nedeniyle öğretmenlerin programı tam olarak kavrayamaması yeni programın zayıf yönleri olarak kabul edilebilir (Semenderoğlu, 2005: 150-151).

Sosyal Bilgiler 6. Sınıf ders kitabının 9. sayfasında “HoĢ Geldiniz” bölümünde “Ders kitabınız fotoğraf, minyatür, gravür, karikatür ve çeĢitli illüstrasyonlar içermektedir. Bunların altında konu ile ilgili yakınsak ve ıraksak sorular vardır.” denilerek öğrencilerin görsel materyallere ilgisi çekilmekte ve ders iĢleniĢinde görsel materyallerden yararlanılması istenmesi olumlu bir yaklaĢım olarak görülebilir.

4.1.4. Ortaöğretim 9. Sınıf Ders Kitabında Yer Alan Ünitelere Yönelik Bulgular