4.1. Alt Amaçlara Yönelik Bulgular
4.1.1. Ġlköğretim 6 Sınıf (2005) Öğretim Programının Özelliklerine
4.1. Alt Amaçlara Yönelik Bulgular
4.1.1. Ġlköğretim 6. Sınıf (2005) Öğretim Programının Özelliklerine Yönelik Bulgular ve Yorumlar
Ġlköğretim 6. Sınıf
2005 yılında ilköğretim sosyal bilgiler öğretim programı, dünyada yaĢanan tüm değiĢimler ve geliĢmeleri, Avrupa Birliği normlarını ve eğitim anlayıĢını yapılandırmacı yaklaĢımı dikkate alarak hazırlanmıĢtır.
2006 yılında hazırlanan ilköğretim sosyal bilgiler öğretim programı 6. sınıfta haftada üçer ders saati olmak üzere 108 saatlik bir ders süresi öngörülerek hazırlanmıĢtır. Yeni öğretim programı 1998 sosyal bilgiler öğretim programıyla hafta ve süre olanakları açısından benzer özellikler taĢımaktadır. Ancak eski programda ayrı bir ders olan “vatandaĢlık ve insan hakları eğitimi” dersi yeni programda birinci sınıftan itibaren bir ara disiplin olarak ele alınmıĢ, derslerin kazanımlarıyla insan hakları ve vatandaĢlık programının kazanımları iliĢkilendirilmiĢ, böylelikle insan hakları ve vatandaĢlık programına duyarlı bir program hazırlanmıĢtır.
Ġnsan hakları ve vatandaĢlık dersi pek çok ülkede olduğu gibi ilköğretim 1. sınıftan itibaren bir ara disiplin olarak ele alınmıĢ, derslerin kazanımları ile insan hakları ve vatandaĢlık programının kazanımları iliĢkilendirilmiĢ, insan hakları ve vatandaĢlık programına duyarlı bir ilköğretim programı hazırlanmıĢtır. Öğretmen, programda üç türlü iliĢkilendirme ile karĢılaĢmaktadır. Bunlar, üniteler arası iliĢkilendirme, dersler arası iliĢkilendirme ve ara disiplinlerle iliĢkilendirmedir.
Sosyal Bilgiler dersi, demokratik değerleri benimsemiĢ vatandaĢlar olarak öğrencilerin içinde yaĢadığı topluma uyum sağlamalarını ve öğrencilere bu bilgi birikimini yaĢama geçirilebilecek donanımlar kazandırmayı amaçlamaktadır.
Sosyal bilgiler öğretim programının uygulanmasıyla ilgili olarak yapılan açıklamalar, on yedi madde de verilmiĢ, bu maddeler üzerinde de ayrı ayrı açıklamalar yapılmıĢtır. Yedinci madde “… kaynak kullanımı ve kanıt değerlendirmeye dayalı sosyal bilgiler eğitiminde öğrencilerin sebep-sonuç iliĢkisi kurmaları ve kanıta dayalı akıl yürütmeleri sağlanmalı, kanıtların sınırlılıkları ve tarihin farklı yorumlarının olabileceği fark ettirilmelidir.” diyerek kanıt kullanmaya teĢvik etmektedir.
On birinci madde öğretmene, olguları ve olayları aktarmak ya da öğrencilere ders kitaplarını ezberletmek yerine, aktif öğrenmeye dayalı etkinlikler uygulamasını, farklı öğrenme stilleri ve zekâ türlerine sahip öğrencilerin ilgi, yetenek ve ihtiyaçları göz önünde bulundurmasını istemekte, on beĢinci madde de öğretmenden fotoğraflar, haritalar, filmler, CD-ROM‟lar, tarih ve sosyal bilgiler benzeĢim (simulasyon) programları, çoklu ortam (multimedya) ve hipermedya gibi araçlar; telekomünikasyon hizmetlerini (internet gibi) imkânları ölçüsünde sosyal bilgiler dersinin bir parçası yapmasını istemektedir. Bu maddeler derslerde görsel materyal kullanımını ve öğrenci merkezli ders iĢlenmesini öngörmektedir.
Ayrıca öğrenciler için etkinlik temelli çalıĢma kitabı, öğretmenler için kılavuz kitap hazırlanmıĢ olması programda yer alan farklılıklardan bir diğeridir.
Programla uygulama boyutuyla ilgili açıklamalardan sonra Sosyal Bilgiler 6.sınıf öğrenme alanları, üniteleri, kazanımları ve süreleri Ģu Ģekilde belirlenmiĢtir:
Tablo 4.1: Sosyal Bilgiler Öğretim Programı 6. Sınıf Öğrenme Alanları, Üniteleri, Kazanım Sayıları ve Süreleri (MEB, 2006:10)
Yukarıdaki tablo incelendiğinde, 6. sınıf sosyal bilgiler programının yedi üniteden oluĢtuğu ve her ünitenin bir öğrenme alanıyla iliĢkilendirildiği görülmektedir. Programda birinci ünite olan “Sosyal Bilgiler Öğreniyorum” ünitesinde kazanım sayısı altı, bu ünitede ön görülen süre ise on iki saat olarak belirlenmiĢtir. “Yeryüzünde
Yaşam” ünitesi için ise yedi kazanım belirlenmiĢ ve bu ünite için on beĢ ders saati
öngörülmüĢtür. Programdaki üçüncü ünite olan “İpek Yolunda Türkler” ünitesi hem kazanım hem de ders saati bakımından en uzun ünitedir. Bu ünite için dokuz kazanım belirlenmiĢ ve yirmi dört ders saati öngörülmüĢtür. Bir baĢka ünite olan “Ülkemizin
Kaynakları” için altı kazanıma karĢılık, on sekiz ders saati uygun görülmüĢtür.
“Ülkemiz ve Dünya”, “Demokrasinin Serüveni” ve “Elektronik Yüzyıl” üniteleri için beĢer kazanım belirlenmiĢ, bu üniteler için de sırayla on iki, on beĢ ve on iki ders saati öngörülmüĢtür.
Milli Eğitim Bakanlığı, Talim Terbiye Kurulu BaĢkanlığınca hazırlanan sosyal bilgiler yeni programı ve kılavuzunda 6. sınıf üniteleri içerisinde tarih ünitesi olarak kabul edebileceğimiz ünite “Kültür ve Miras” öğrenme alanındaki “Ġpek Yolu‟nda
Öğrenme Alanı Ünite Kazanım
Sayısı
Süre/Ders Saati*
Oranı (%)
Birey ve Toplum Sosyal Bilgiler Öğreniyorum 6 12 11
Ġnsanlar, Yerler ve
Çevreler Yeryüzünde YaĢam 7 15 14
Kültür ve Miras Ġpek Yolu‟nda Türkler 9 24 23
Üretim, Dağıtım ve
Tüketim Ülkemizin Kaynakları 6 18 17
Küresel Bağlantılar Ülkemiz Ve Dünya 5 12 11
Güç, Yönetim ve Toplum Demokrasinin Serüveni 5 15 14
Bilim, Teknoloji ve
Toplum Elektronik Yüzyıl 5 12 10
Türkler” ünitesidir. Bununla birlikte “Yeryüzünde YaĢam” ve “Demokrasinin Serüveni” ünitelerinin bazı konularının da tarih içerikli olduğunu görebiliriz.
Sosyal bilgiler yeni programı davranıĢçı yaklaĢımdan uzak olup, bireyin ilgi, ihtiyaç ve yetenekleriyle birlikte, yaĢadığı çevreyi de dikkate alacak Ģekilde yapılandırılmıĢtır. Benimsenen bu yeni yaklaĢımla program öğrenci ve etkinlik merkezli özelliği ile ön plana çıkmaktadır.
Sosyal bilgiler dersi yeni programındaki değiĢikliklerden birisi de “kazanım” öğesidir. Eski programda “amaç” olarak belirlenen kısım, yeni programda kazanım olarak adlandırılmıĢtır. Etkinlik örnekleri ve açıklamalar ise yeni programda karĢımıza çıkan yeni uygulamalar arasında yer almaktadır. Hazırlanan yeni programda dersin iĢleniĢi etkinlik temellidir. Programda belirtilen “Etkinlik Örnekleri” öğretmenlere rehber olup, öğrenciler programın kazanımlarının aktarılmasına yardımcı olmaktadır. Açıklamalar bölümü ise kazanımlar, etkinlikler, üniteler ve diğer dersleri iliĢkilendiren yol gösterici ifadeler içermektedir (Bekir, 2008: 49-50).
2004 Sosyal Bilgiler Programının genel amaçlarından 4 amacın dolaylı da olsa tarih öğretimiyle iliĢkili olduğu görülmüĢtür. Bu genel amaçlara nasıl ulaĢılabileceğine iliĢkin yeterli etkinliğin önerilmesi yeni programın önemli bir artısı olarak değerlendirilebilir (ġimĢek, 2005: 9).
4.1.2. Ortaöğretim 9. Sınıf Tarih Öğretim Programının (2007) Özelliklerine