Sosyal medya araçları literatürde küçük farklılıklarla benzer şekillerde sınıflandırılmıştır (bkz. Constantinides ve Fountain 2008: 233; Kaplan ve Haenlein, 2010: 60; Mangold ve Faulds, 2009: 358; Mayfield, 2008: 6; Zarella, 2009: 3). Sınıflandırmalar kronolojik olarak incelendiğinde benzer sınıflandırmaların yapıldığı görülse de, sınıflandırma içerisindeki araçların değişime ayak uydurma zorunluluğu nedeniyle, sınıflandırmaların her geçen yıl daha da spesifik hale geldiği söylenebilir.
Constantinides ve Fountain (2008: 233) web 2.0 sınıflandırmasına dayanarak, beş temel kategoriden oluşan bir sınıflandırma yapmışlardır. Bunlar;
Bloglar; bireylerin ya da firmaların çevrimiçi dergilerini kapsayan, genellikle ses ve video yayınları birleşmiş araçlardır.
Sosyal ağlar; uygulamaların bireylerin kendilerine kişisel web sitesi oluşturmasına izin verdiği ve başka kullanıcıların bu kişisel bilgilere erişmesine olanak vermekle beraber iletişim de kurmasını sağlayan sitelerdir.
İçerik toplulukları; özel içerik çeşitlerini organize eden ve paylaşan web siteleridir.
Forumlar; genellikle özel ilgi alanları çerçevesinde fikirlerin ve bilgilerin alış- verişinin yapıldığı sitelerdir.
İçerik toplayıcılar; kullanıcılara web sitelerine istedikleri gibi erişebilmeleri için içeriğini kişiselleştirebilme imkânı veren uygulamalardır.
Mayfield (2008: 6) sosyal medyanın temel oluşumlarının yedi çeşidi olduğunu belirtmiştir. Bunlar; Sosyal ağlar Bloglar Wikiler Podcastler Forumlar
İçerik toplulukları Mikrobloglar
Mayfield (2008)’in sınıflandırmasını Constantinides ve Fountain (2008) tarafından yapılan sınıflandırma ile kıyasladığımızda mikroblogların, podcastler ve wikiler’in göze çarptığı görülmektedir. Mikrobloglar küçük boyutlu blogların oluşturulduğu ve sosyal ağlarla birleşen araçlar olarak görülebilir. Twitter mikroblogların en göze çarpan örneği konumundadır. Podcatler ise çeşitli hizmetler (örneğin, Apple iTunes) aracılığıyla ve abonelik sistemiyle çalışan, kullanıcılarına ses ve video dosyalarına erişilmesini sağlayan bir araçtır. Wikiler ise insanlara içerik ekleme ya da eklenen içerikleri düzenleme izni sağlayan araçlardır. Wikipedia en fazla tanınan wiki aracıdır (Mayfield, 2008: 6).
Zarrella (2009: 3) da sosyal medyanın birçok oluşumunun bulunmasına rağmen, çalışmasında sosyal medya pazarlamasına odaklanması nedeniyle bu alanda en popüler olan sekiz tanesini değerlendirmiştir. Diğer bir ifadeyle sosyal medya araçlarını sekiz kategoriye ayırmıştır. Bu sınıflandırma şu şekildedir (Zarrella, 2009: 9, 31, 53, 77, 103, 131, 147, 171);
Bloglar Mikrobloglar Sosyal ağlar
Medya paylaşım siteleri
Sosyal haberler ve etiketleme siteleri Oylama ve yorum siteleri
Forumlar Sanal dünyalar
Zarella’nın (2009: 3) sınıflandırmasında ise sosyal haberler ve etiketleme siteleriyle birlikte oylama ve yorum sitelerinin ve sanal dünyaların farklılaştığı görülmektedir. Sosyal haber siteleri kullanıcılara internet üzerinde içerik gönderme ve oylama imkânı sunan internet siteleri iken, sosyal etiketleme siteleri sosyal ağ sitelerine benzemekle beraber bu sitelerde kullanıcılara sunulan değer, daha çok onların ilgi çekici buldukları linkleri bir araya getirmelerine ve kaydetmelerine olanak vermesine odaklanmaktadır (Zarella, 2009: 103). Oylama ve yorum siteleri ise, diğer sosyal medya araçlarından biraz farklılaşmaktadır. Oylama ve yorum sitelerinin dışındaki sosyal medya araçları genellikle eğlence amacıyla tercih edilirken, bir kullanıcı oylama ve yorum sitelerini eğlenme amacıyla ziyaret etmez (Zarella, 2009: 131). Tüketici davranışı açısından incelendiğinde oylama ve yorum siteleri tüketicinin satın alacağı ürün ve hizmet hakkında bilgi topladığı bir araç haline gelmektedir (Kim vd., 2010: 220). Kimi zaman kullanıcılar tarafından yapılan bu değerlendirme ve yorumlar diğer
kullanıcıların ürüne ilişkin algılamalarını etkilemekle beraber, ürünün fiyatını ve sosyal statü belirleme derecesini de yönlendirebilmektedir (Chen, Fay ve Wang, 2011: 86, 87). Ayrıca ürün ile ilgili yapılan olumlu değerlendirmelerin meydana getireceği olumlu durumların, olumsuz değerlendirmelerin oluşturacağı olumsuz durumlara göre daha etkili olması nedeniyle, bir ürün ve hizmet ile ilgili yapılan olumlu değerlendirme oldukça önemlidir (Vermeulen ve Seegers, 2009: 127). Sanal dünyalar ise bilgisayarların içerisinde birçok insanın yerleşimi için tasarlanan düzenlenmiş yerlerdir (Castronova, 2004: 4, 27). Bell'e göre ise (2008:2) sanal dünyalar, birbirine bağlı bilgisayarlar tarafından sağlanan imkânlarla kullanıcıların eş zamanlı ve sürekli bağlı oldukları ve avatar olarak temsil edildikleri ortamlardır. Zarella (2009: 131) tarafından belirtildiği gibi World of Warcraft gibi oyunlarda sanal dünya olarak ele alınabilir, ancak bu tür sanal dünyalar sosyal pazarlama olasılıkları açısından kısıtlılıklar taşımaktadır. Bu yüzden sosyal medya pazarlamacılarının Second Life gibi daha esnek ve pazarlama olasılıklarının daha iyi kullanılabileceği seçeneklere yönelmesi gerekir (Zarella, 2009: 131).
Mangold ve Faulds (2009: 358) ise bu sınıflandırmaları biraz daha spesifikleştirerek örneklerle belirtmiştir. Örneğin sosyal ağ kapsamında alınan LinkedIn sitesini Facebook, MySpace vb. sosyal paylaşım sitelerinden farklı bir kategoriye koyarak, işe ilişkin sosyal ağ sitesi olarak ayırmıştır (bkz. Tablo 1.4).
Tablo 1.4. Mangold ve Faulds’un Sınıflandırması
Çeşit Örnek
Sosyal Ağ Siteleri MySpace, Facebook, Faceparty Yaratıcı İçeriklerin paylaşıldığı siteler
Video paylaşım siteleri o Fotoğraf paylaşım siteleri
Müzik paylaşım siteleri İçerik paylaşım siteleri
Youtube o Flickr Jamendo.com
Piczo.com
Kullanıcı sponsorlu bloglar Resmi olmayan Apple Weblog, Cnet.com Şirket sponsorlu internet siteler/bloglar Apple.com
Şirket sponsorlu yardım siteleri Gerçek güzellik için Dove ile mücadele
Davetiyeli sosyal ağlar ASmallWorld.net
İş sosyal ağları LinkedIn
İşbirlik siteleri Wikipedia
Sanal dünyalar Second Life
Ticari topluluklar eBay, Amazon.com
Podcastler (İnternet ortamında abonelikle yapılan yayınlar)
“For Immediate Release: The Hobson and Holtz Report”
Eğitimsel materyal paylaşım siteleri MIT OpenCourseWare, MERLOT, Açık kaynak kodlu yazılım toplulukları Mozilla’s spreadfirefox.com, Linux.org Kullanıcılarına çevrimiçi yeni hikâyeleri, müzikleri,
videoları vb. önermelerine izin veren sosyal etiketleme siteleri
Digg, del.icio.us, Newsvine, Mixx it, Reddit
Kaynak: Mangold ve Faulds, 2009: 358.
Weinberg (2009: 9-11) de sosyal medya araçlarını pazarlama perspektifi ile ele almış ve sosyal medya araçlarını üç türde sınıflamıştır. Yazar sosyal haber siteleri, sosyal işaretleme siteleri ve sosyal ağların ana sosyal medya araçları olduğunu belirtse de araçların bunlarla sınırlandırılamayacağını vurgulamıştır. Anklam (2009: 415) ise sosyal medyanın belirli araçlarının ve yazılım uygulamalarının bloglar, wikiler, mikrobloglar, sosyal ağ hizmeti ve etiketlemeler gibi birçok unsurdan oluştuğunu ifade etmiştir. Kaplan ve Haenlein (2010: 60) sosyal medyanın tarihsel temelinin ve teknik özelliklerinin web 2.0 ve kullanıcı tarafından oluşturulan içerik gibi diğer oluşumlardan farklılıklarını incelemiştir. Bu kapsamda araştırmacılar sistematik bir sınıflandırma şeması oluşturabilmek için sosyal mevcudiyet, medya zenginliği, benlik sunumu ve kendini ifade etme gibi medya araştırmalarındaki ve sosyal süreçlerdeki teorilere dayanarak sosyal medyanın iki unsuru olduğunu ifade etmişlerdir (Kaplan ve Haenlein, 2010: 61). Bu iki unsuru medya (içerik) zenginliği ve kendini ifade etme olarak ele alan araştırmacılar, sosyal medya aracının bu iki unsura göre sınıflandırılabileceğini belirtmişlerdir. Buna göre Kaplan ve Haenlein (2010: 62) tablo 1.5’deki gibi bir sınıflandırma oluşturmuştur.
Tablo 1.5. Kaplan ve Haenlein’ın Sosyal Medya Sınıflandırması Medya (İçerik) Zenginliği
Düşük Orta Yüksek
Kendini İfade Etme
Yüksek Bloglar Sosyal Ağlar
(örn. Facebook)
Sanal Sosyal Dünyalar (örn. Second Life)
Düşük İşbirlikçi Kuruluşlar (örn. Wikipedia)
İçerik Toplulukları (örn. Youtube)
Sanal Oyun Dünyaları (örn. World of Warcraft) Kaynak: Kaplan ve Haenlein, 2010: 62.
Tuten (2008: 20) ise sosyal medyanın sosyal ağ siteleri, sanal dünyalar, sosyal haberler, etiketleme siteleri, wikiler ve forum siteleri için şemsiye görevinde bulunarak hepsini kapsadığını belirtmiştir. Scott da (2011: 38) Tuten'e benzer bir yaklaşımla sosyal medyanın sosyal ağ siteleri, bloglar, wikiler, video paylaşım siteleri gibi araçları kapsayıcı rolüne vurgu yapmaktadır. Safko (2010: 445) diğer yazarlara nazaran oldukça kapsamlı bir sınıflandırma
yapmıştır. Ancak sınıflandırmasında tanımlar ve örnek incelendiğinde diğer yazarlar tarafından farklı isimlerle sınıflandırılan araçların Safko (2010) tarafından farklı isimler ve gruplar altında birleştirildiği görülmektedir. Örneğin Kaplan ve Haenlein (2010: 60) wikileri işbirlikçi kuruluşlar, blogları bloglar kategorisine ayırmış, Zarella (2009) ve Mayfiel (2008) de wikileri wikiler, blogları bloglar kategorisine yerleştirmiştir. Ancak Safko (2010: 471) wikileri ve blogları yayıncılık kategorisinde birleştirmiştir. Safko (2010: 445) tarafından yapılan 15 gruplu sınıflandırma şu şekildedir;
Sosyal ağlar (Bebo, Facebook, Fast Pitch, Friendster, Gather.com, KickApps, LinkedIn, MOLI, MySpace, Ning, Orkut, Plaxo)
Yayın yapma; gelecek nesillere aktarılmak istenen bilgileri doğru bir şekilde yapmamıza imkân sağlayan yeni bir kavramdır (örn. Blogger, Infusionsoft, Joomla, Knol, RatePoint, SlideShare, TypePad, VerticalResponse, Volusion, Wikia, Wikipedia, WordPress) (Safko, 2010: 471).
Fotoğraf-odaklı paylaşım siteleri; kullanıcıların farklı yöntemlerle çektikleri fotoğrafları diğer kullanıcılarla paylaşmasına imkân sağlayan araçlardır (örn. Flickr, Photobucket, Picasa, Slide, SmugMug, Twitxr, Zoomr) (Safko, 2010: 497).
Ses paylaşım siteleri; kullanıcıların hikâyelerinin, duygularının, hayallerinin kısaca aktarmak istedikleri bilgilerinin ses kayıt programlarının yardımıyla ses olarak kaydedilmesinin ardından, bunların internet ortamında paylaşımını sağladıkları araçlardır (örn. iTunes, Podbean, Podcast.com, Rhapsody) (Safko, 2010: 511).
Video paylaşım siteleri; kullanıcıların video kayıt programları ile kaydettikleri videoları internet ortamında başka kullanıcılara aktarmasını sağlayan araçlardır (örn. Brightcove, Google Video, Hulu, Metacafe, Viddler, Youtube).
Mikroblog; blogların bir çeşidi olup, sınırlı boyutlarla paylaşım yapılmasına imkân veren araçlardır (Zarella, 2009: 31). (örn. Plurk, Twitter, Twitxr) (Safko, 2010: 535).
Canlı yayın yapma; naklen video yayıncılığına imkan veren araçlardır (örn. BlogTalkRadio, Live365, Justin.tv, SHOUTcast, TalkShoe) (Safko, 2010: 541). Sanal dünyalar; birbirine bağlı bilgisayarlar tarafından sağlanan imkânlarla kullanıcıların eş zamanlı ve sürekli bağlı olmalarına ve avatar olarak temsil edilmelerine olanak veren araçlardır (Bell, 2008: 2). (örn. Active Worlds, Kaneva, Second Life) (Safko, 2010: 553).
Sanal Oyun; belirli bir oyuncu grubunun, her bir oyuncunun kendi için geliştirdiği stratejilerle, etkili sanal sonuçlara ulaşmaya çalıştıkları platformlardır (Nwobi-Okoye, 2013, s 261). (örn. Entropia Universe, EverQuest, World of Warcraft) (Safko, 2010: 561).
Verimlilik uygulamaları; kullanıcıların sosyal medya araçlarından herhangi birinin özelliklerinden daha fazla istifade etmesine olanak sağlayan araçlardır (örn. Acteva, AOL, BitTorrent, Eventful, Google Alerts, Google Docs, Google Gmail, MSGTAG, ReadNotify, SurveyMonkey, TiddlyWiki, Yahoo!, Zoho, Zoomerang) (Safko, 2010: 569).
Toplayıcılar; kullanıcıların ne çeşit içerik görmek istediklerine, içeriklerin nereden gelmesini istediklerine, düzenlenmiş bir sayfada tüm içerikleri sunmasına ve bunu otomatik bir şekilde yapmasına imkan tanıyan bir araçtır (örn. Digg, FriendFeed, GoogleReader, iGoogle, MyYahoo!, Reddit, Yelp) (Safko, 2010: 597).
RSS (really simple syndication, çok basit birleştirme); bir blog ya da internet sitesine üye olma imkanı sağlamasının yanında, sitenin sahip olduğu bir blogda ya da haberde yeni bir güncelleme olduğu zaman onları otomatik olarak kullanıcılara tebliğ eden araçlardır (örn. Atom, Google FeedBurner, PingShot, RSS 2.0) (Safko, 2010: 613).
Arama siteleri; bir internet kullanıcısının anahtar kelimeler kullanarak dosyalar arama sürecini sağlayan, aradığını kelimenin ilgili sonuçlarını gösteren araçlardır (Malra, 2013: 154; You ve Chou, 2010: 1318) (örn. RAMP, Google Search, Ice Rocket, MetaTube, RedIasso, Technorati, Yahoo! Search) (Safko, 2010: 621).
Mobil uygulamalar; çeşitli sosyal medya uygulamalarının cep/akıllı telefonlarda kullanılmasına imkan tanıyan araçlardır (örn. airG, AOL Mobile, Brightkite, CallWave, Jott, Jumbuck, SMS.ac) (Safko, 2010: 635).
Kişilerarası iletişim; kullanıcıların birbirleri ile bağlantı kurmasına ve iletişime geçmesine imkan tanıyan bir araçtır. Bu araçlardan kimileri internet aracılığıyla ücretsiz telefon hizmeti sunarken, kimileri konuşmanızı yazılımı mesaja dönüştürerek diğer kullanıcılara iletebilmektedir. (örn. Acrobat Connect, AOL Instant Messenger, GoToMeeting, Apple iChat, Jott, Meebo, Skype, WebEx, ZooLoo) (Safko, 2010: 651).
verimlilik uygulamalarını çıkartmıştır. Dennhardt (2014: 36) ise sosyal medyanın bloglar, sosyal ağ siteleri, içerik toplulukları, sanal oyun dünyaları ve sanal sosyal dünyalar olmak üzere birçok internet tabanlı uygulamayı kapsadığını belirtmiştir.
Kim vd., (2010: 217) sosyal medya ve sosyal ağ kavramlarını sosyal internet siteleri kavramı altında bir araya getirerek, sosyal internet sitelerini iki kategoriye ayırmıştır. Bunlar sosyal ağ siteleri ve sosyal medya siteleridir. Sosyal ağ siteleri kendi içerisinde genel ve dikey siteler olmak üzere iki kategori şeklinde sınıflandırılmıştır. Genel ve dikey siteler de açık ve kapalı siteler olmak üzere ikişer gruba ayrılmıştır. Açık siteler tüm internet kullanıcılarına hizmet ederken, kapalı siteler belirli grupların üyeleri için hizmet vermektedir. Dikey siteler ise daha çok belirli gruplar nedeniyle (cinsiyete, yaşa, ortak hobilere, okula vb.) kurulan ilişkilere yönelik sosyal ağ sitelerdir. Sosyal medya siteleri ise tüm medya çeşitlerini (fotoğraf, video, blog, etiketleme, müzik) kapsamaktadır (Kim vd., 2010: 217).
Belirtilenlerin dışında çeşitli yazarların sosyal medya araçlarını karşılıklılık esasına göre iki şekilde değerlendirmesine karşın (Ravikant, ve Rifkin, 2010; Hansen vd., 2011: 36; Colleoni, Rozza ve Arvidsson, 2014: 319), günümüzde araştırmacıların vurgusunu yaptığı farklılığın, sitelerin değişimi uğraması nedeniyle birbirine yakınlaştığını söylemek mümkündür. Örneğin Twitter gibi mikroblog sosyal medya araçlarının Facebook gibi sosyal ağ sitesi olan sosyal medya araçlarına göre daha asimetrik bir yapıya sahip olmasından dolayı tek taraflı bir ilişki kurulabileceği, diğer bir ifadeyle bir kişinin başka kimsenin bir izni olmadan başkasının paylaştığı içeriği görebileceğini ya da onu takip edebileceği noktasına vurgu yapılabilmektedir (Ravikant ve Rifkin, 2010; Gupta vd., 2013: 2). Ancak Twitter gibi sosyal medya araçları günün değişen koşullarına anında karşılık vererek değişim yaşamaktadırlar. Dolayısıyla bu değişim içerisinde araştırmacıların vurgulamış olduğu noktanın da yer aldığı belirtilebilir. Twitter'daki kullanıcılar an itibariyle istedikleri takdirde düzenlemelerini değiştirip onay vermediği kimselerin kendisini takip etmesini engelleyebilmektedirler (Colleoni, Rozza ve Arvidsson, 2014: 319). Bu şekilde asimetrik yapıya sahip sosyal medya araçlarının da simetrik yapıya sahip sosyal medya araçlarına dönüşmeye başladığını söylenebilir. Her ne kadar sosyal medya kullanıcıları paylaştıkları içeriklerin nasıl saklandığı ve kullanıldığı hakkında yeterince bilgi sahibi olmayıp buna ilişkin kaygıları olsa da, her geçen gün sosyal medya araçlarındaki paylaşımlarının gizliliği hakkında kullanıcıların bilinç sahibi olmaya başladığı ifade edilebilir (Madden, 2012: 4; Malhotra, Kim ve Agarwal, 2004: 349). Örneğin Madden (2012: 4) çalışmasında kullanıcıların % 48’nin sosyal medya araçlarındaki gizlilik kontrol yönetimlerini çeşitli düzeylerde zor bulduğunu ifade etmiştir. Bu ve benzeri faktörlerin tüketicilerin sosyal medya araçlarını kullanım tutumlarını değiştireceği, bu tutum ve
davranış değişikliklerinin de sosyal medya araçlarının özelliklerinin değişmesine neden olabileceği ifade edilebilir. Bu nedenle yapılan sınıflandırmaların, sosyal medya araçlarının günün şartlarına uyum sağlaması neticesinde, gün geçtikçe değişeceği belirtilebilir.
Belirtilenler dikkate alındığında genel olarak sosyal medya araçlarının sosyal ağlar, bloglar ve mikrobloglar, video, fotoğraf ve müzik odaklı paylaşım siteleri, etiketleme siteleri, forumlar, wikiler, oylama ve değerlendirme siteleri ve sanal dünyalar ve ticareti amaçlı blog/site/ topluluklardan oluştuğu belirtebilir. Çalışmanın bu aşamasından sonra belirtilen sınıflandırmalar içerisindeki araçlar, günümüzde en popüler olan ve sıklıkla kullanılan örnekleri ile kısaca açıklanmıştır.
Sosyal ağlar
Boyd ve Ellison (2007: 211) sosyal ağ sitelerini bireylerin bir sistem içerisinde tamamen ya da yarı kamu profilleri oluşturmasına, diğer kullanıcıların yapmış olduğu bir paylaşıma kendi fikirlerini açık bir şekilde ifade etmesine ve bağlantı listesindeki kişileri görmesine ve incelemesine aynı şekilde sistem içerisindeki diğer kişiler tarafından da bireylere karşı bu eylemlerin yapılmasına izin veren internet tabanlı hizmetler olarak tanımlamaktadır.
Şekil 1.3. Başlıca Sosyal Ağ Sitelerinin Açılış Tarihleri Kaynak: Boyd ve Ellison, 2007: 212; Kasavana vd., 2010: 72.
MySpace
AsianAvenue, BlackPlanet Windows Live Spaces
Twitter MiGente Cyworld Hi5 LiveJournal BlackPlanet AsianAvenue
Six Degres kapandı
’97 ’98 ’99 ’00 ’01 ’02 ’03 ’04 ’06 ’05
Başlıca Sosyal ağ sitelerinin açılış tarihleri Six Degres.com
LunarStorm
Friendster Couchsurfing Last.FM
Flickr, Piczo, Mixi, Facebook (Harvad) Dodgeball, Care2
Youtube, Xanga Bebo
Facebook (Lise sosyal ağı)
MyChurch, Facebook (Herkes) Cyworld (ABD)
Facebook (Kurum ağı) Ryze
Fotolog Skyblog LinkedIn Tribe.net, Open BC/Xing
Orkut, Dogster Multiply, aSmallWorld Catster Yahoo! 360 Cyworld (Çin) Ning QQ Hyves
Bu tanıma kısmen uyan ilk site Classmates.com'dur. Bu site temel olarak kullanıcılarına lise ve üniversite arkadaşları ile bağlanma izni veriyordu. Ancak kendileri için kişisel profil oluşturmalarına ya da sınıf arkadaşlarını direk olarak seçmesine olanak sağlamıyordu (Kasavana vd., 2010: 71).
1995 yılında kurulan Classmates.com’u SixDegress.com sitesi takip etmiştir. SixDegrees.com kullanıcılarına kendi kişisel profillerini oluşturma, arkadaşlarına mesaj gönderme ve benzer ilgilere sahip insanları arama gibi çoklu fonksiyonları bir arada tekli bir site üzerinde sunan ilk internet sitesi olması nedeniyle ilk sosyal ağ sitesi olarak ifade edilmektedir (Boyd ve Ellison, 2007: 214; Kasavana vd., 2010: 71). Sosyal ağ sitelerinin tarihsel gelişimi Şekil 1.3’de gösterilmektedir. Dünyadaki sosyal ağ sitelerinin gelişimi yakın bir geçmişe dayanmakla beraber, sosyal ağ siteleri asıl çıkışını MySpace, LinkedIn, Facebook ve Bebo gibi sitelerin oluşumuyla yapmıştır (Kasavana vd., 2010: 71). Bunlar arasında Facebook dünyada en çok kullanılan ve üye sayısına sahip popüler site konumundadır (Bansal ve Rani, 2014: 58; Wu ve Adamic, 2014: 3136; GDS, 2014: 11; Statista, 2014a). Haziran 2014 itibariyle aktif kullanıcı sayısı dikkate alınarak hazırlanan sosyal ağların sıralaması Şekil 1.4’deki gibi gösterilebilir.
Şekil 1.4. Aktif Kullanıcı Sayısına Göre Sosyal Ağ Sitelerinin Sıralaması (Milyon) Kaynak: Statista, 2014a.
644 1,280 343 300 255 230 220 Facebook Qzone Google+ LinkedIn Twitter Tumblr Tencent Weibo
Facebook’un 2014 ikinci çeyrek raporları incelendiğinde aktif kullanıcı sayısının 1 milyar 320 milyon kişi olduğunu görülmektedir (Facebook Reports, 2014: 1). Facebook sosyal ağ sitesinin yıllara göre (üçüncü çeyrekler temel alınmıştır) kullanıcı sayısı değişimi Şekil 1.5’de gösterildiği gibidir.
Şekil 1.5. Facebook 2008-2014 Arası Kullanıcı Sayıları (Milyon) Kaynak: Statista, 2014b.
Şekil 1.5’de görüldüğü gibi Facebook sitesindeki kullanıcı sayısı sürekli olarak artmaktadır. Ayrıca Facebook’daki kullanıcıların ziyaret başına sitede harcadıkları zaman ortalama süre 18 dakikadır (Facebook Statistics, 2015). Şekil 1.6’da ise küresel internet kullanıcı sayısı içerisinde bölgelere göre Facebook kullanıcılarının oranları görülmektedir. Şekil 1.6’da görüldüğü gibi dünyadaki internet kullanıcıların % 42,6’sı Facebook kullanıcısı durumundadır.
* Çin’de sitenin yasaklanması nedeniyle Facebook kullanımı yok olarak hesaplanmıştır.
Şekil 1.6. Küresel İnternet Kullanıcıları İçerisinde Bölgelere Göre Facebook Kullanıcılarının Oranları
Kaynak: Statista, 2014e.
1,500 1,250 1,000 750 500 250 0 100 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13 ‘14 305 550 800 1,007 1,189 1,350 %64.4 % 65.7 % 60.1 % 54 % 45 % 42.6 % 22.2 Latin Amerika Ortadoğu ve Afrika Kuzey Amerika Batı Avrupa Merkezi ve Doğu Avrupa Dünya Asya Pasifik*
İnternet kullanımı üzerine araştırma yapan GWI (Global Web Index) şirketi ise Facebook kullanıcı sayılarına ilişkin kendi kısıtlamaları dâhilinde farklı rakamlar vermekle beraber, kendi yapmış oldukları araştırmanın en güçlü yanının kullanıcılardan ziyade birçok insanın direk kullanımına ilişkin bilgileri kapsamasına dayandırmaktadır. GWI şirketinin yapmış olduğu araştırma sonuçları ile Facebook’un açıklamış olduğu rakamlar arasındaki farklılığın oluşmasına neden olan maddeler şunlardır (GWI, 2014c: 4);
Otomatik girişler,
Çoğaltılmış ve yanlış hesaplar, Yanlış belirlenen konumlar,
16 yaşın altındaki ve 65 yaşın üzerindeki kullanıcılar,
Yalnızca mobil araç aracılığıyla internet erişimi sağlayan bireyler
GWI şirketi hesaplamalarında yukarıda belirtilen maddelerden kaynaklanan kullanıcı sayılarını raporlarına dâhil etmemiştir. GWI tarafından verilen Facebook kullanıcı sayıları Şekil 1.7’de gösterildiği gibidir. Şekil 1.7’de kullanılan kavramlardan Facebook aktif kullanıcıları; Facebook tarafından yayınlanan kullanıcı sayısını, GWI: hesap sahipleri; 16-64 yaş arasındaki Facebook hesabına sahip olan kişileri, GWI: ziyaretçiler; 16-64 yaş arasındaki son bir içerisinde herhangi bir araçla Facebook’u ziyaret ettiğini belirten kişileri, GWI: aktif kullanıcılar; ise 16- 64 yaş arasındaki hesap sahibi olmakla beraber son bir ay içerisinde siteyi kullandığını ya da katkı sağladığını belirten kişileri ifade etmektedir (GWI, 2014c: 3).
Şekil 1.7. GWI Tarafından Sunulan Facebook İstatistikleri
2014 1. Çeyrek 2014 2. Çeyrek 2013 4. Çeyrek 2013 3. Çeyrek 2013 1. Çeyrek 2013 2. Çeyrek 2012 4. Çeyrek 1200m 900m 600m 300m 0m Faceboook: Aktif Kullanıcılar GWI: Hesap Sahipleri GWI: Ziyaretçiler GWI: Aktif Kullanıcılar
Facebook istatistiklerinde görüldüğü üzere tüm dünya genelinde Facebook, sosyal ağların hatta sosyal medya araçlarının başını çekmektedir. Bu kadar çok insanın birbiriyle iletişime geçtiği, fikirlerini, deneyimlerini ve duygularını paylaştığı bir mecra olarak Facebook’un pazarlamacılar açısından oldukça önemli olduğu söylenebilir. Nitekim birçok yazarda sosyal medyanın/ağların pazarlama odaklı hareket etmek için uygun bir ortam olduğunu belirtmektedir (Evans, 2008: 37; Safko, 2010: 451; Zarella, 2009: 8). Dolayısıyla pazarlamacıların, sosyal medya pazarlama stratejileri geliştirirken bu önemi göz ardı etmemeleri gerekir.
Blog ve Mikrobloglar
Sosyal medyanın en önemli araçlarından bir diğeri bloglardır (Constantinides, 2009: 9; Du ve Wagner, 2006: 789, 792; Ebner ve Schiefner, 2008: 156; Herring, Scheidt, Wright ve Bonus, 2005: 142; Xiang ve Gretzel, 2010: 184). Bloglar dergi formatında görünen internet siteleridir (Cass, 2007: 4). Blogların hem teknolojik bir platform hem de çıktı konumunda olması tanımlamasını da zorlaştırmaktadır (Garden, 2012: 487). Örneğin Rettberg (2008: 20, 21) blogların kullanımına göre araç ya da tür olarak tanımlanabileceğini ifade etmiştir. Bir