7.1. Sonuçlar
GeçmiĢten günümüze kadar geliĢim gösteren kültür ve tarihi kültür varlıklarımızın hızlı kentleĢme düĢüncesinin olumsuz etkisiyle yok olmasını önlemek, gelecek kuĢaklarında bu tarihi yapılardan yararlanabilmesini sağlamak amacıyla bu çalıĢmada Tarihi Türk Ticaret Yapıları kapsamında Kastamonu Hanlarının mevcut potansiyeli ortaya konulmuĢ ve yeni iĢlev önerileri getirerek yeniden canlandırılması hedeflenmiĢtir.
Sonuç olarak bu çalıĢmada alıĢveriĢ kavramıyla ortaya çıkan ticaretin geliĢimi paralelinde, tarihsel süreç içerisinde ilk olarak Türk Ticaret Yapıları ve alanları tarif edilmiĢ, Kastamonu kent ölçeğinde ticaret bölgesinin bütününü oluĢturan olgular araĢtırılmıĢtır. Daha sonra hanların geliĢimi dönemsel olarak anlatılarak Kastamonu Hanları mekan kurgusu yönünden incelenmiĢtir. Mimari ve yapısal özellikleri, Ģehirdeki konumları ve yakın çevresiyle iliĢkisi, süregelen yapısal geliĢmelerle karĢılaĢtırılarak yapıların özgün durumları araĢtırmalar doğrultusunda tespit edilmiĢtir. Günümüz koruma anlayıĢı içinde müdahale biçimleri, kullanım amaçlarının neler olabileceği değerlendirilerek, yapı ile ilgili uygun olabilecek iĢlevler belirlenmeye çalıĢılmıĢtır. Tüm bu olgular bir sistemin parçalarını oluĢtururken; her biri kendi içerisinde geçerli ve tutarlı mimari eserleri meydana getirmektedir. Bu eserlerin kendi içindeki konumları diğer sistemin parçalarıyla bir araya geldiğinde bütünlük tamamlanmaktadır.
Bu çalıĢma sonucunda, günümüzde Kastamonu‟da ticaretin yeni bir merkeze kaymadığı, eski ticaret merkezinin bu dönem yapılarının eklenerek geliĢtiği görülmektedir. Kastamonu‟nun tarihi ticaret merkezine bakıldığında, bu alanın pek çok Anadolu kentine göre daha korunmuĢ olduğu, ancak doku ve özgünmimari ile uyumsuz yeni betonarme yapıların hızla arttığı izlenmektedir. Ticari alandaki rant baskısına bağlı olarak, yeni yüksek yapılaĢma tarihi ticaret yapılarını tehdit etmektedir. Bölgedeki tarihi ticaret yapıları, günümüzde uygun olmayan iĢlevler ve eklerle özgün niteliklerinin bir kısmını yitirmiĢ durumdadır.
ÇalıĢma sonucunda Kastamonu‟da bulunan hanların Atabey Hanı ve Yanık Han fonksiyonunu devam ettiremeyip harabe bir halde bulunduğu, Acem Hanı‟nın tamamen yıkılarak betonarme bir bina haline geldiği, AĢir Efendi Hanı‟nın restorasyona ihtiyacı
olduğunu ve diğer hanların ise çeĢitli dönemlerde restore edildikten sonra fonksiyon değiĢikliğine uğrayarak ticari amaçlı kullanıldığını görmekteyiz.
Kastamonu ticaret bölgesi ve çarĢı kültüründe çok önemli bir yeri bulunan, özgün iĢlevlerini kaybeden hanların gerekli duyarlılık ve hassasiyetle korunmadıkları ve her geçen gün özelliklerini kaybetmekte oldukları görülmektedir.
Kastamonu mirasında önemli yere sahip hanların bilinçli bir Ģekilde kullanımı amaçlanmalı, tarihi önemini ve özelliklerini ön planda tutan, bu özelliklere zarar vermeyen önerilerin uygulanmasına öncelik verilmelidir. Yapılar bütün olarak ele alınmalı ve yeni iĢlev önerisi getirilirken binanın tümü dikkate alınarak, yapılara sonradan yapılan ve karakteristik özellikleriyle bağdaĢmayan ekler temizlenmelidir.
Yüzyıllardır ticaret alanı olarak kullanılmıĢ bu bölgede, genel olarak yeni yapılaĢmanın kontrollü ve ticaret fonksiyonu ağırlıklı devam ettirilmesi, belirli sürelerde yapıların bakımının yapılması gerekmektedir.
Ayrıca Vakıflar Genel Müdürlüğü, Ġl Özel Ġdare ve Belediye tarafından gerçekleĢtirilen restorasyon çalıĢmalarıyla beraber yenilenen tarihi yapıların bir fonksiyon verilerek yaĢatılmaya çalıĢılması da güzel bir uygulama örneğidir. Yalnız bunu yaparken de eserin tarihi geçmiĢine saygı duyularak, eski dokusunu bozan uygulamalardan kaçınılmalıdır.
Anadolu‟da yaĢamıĢ farklı kültürlerin yaĢantısından etkilenen Ģehirlerimiz, farklı yüzyılların, farklı özelliklere sahip mimari yapıtlarını bünyesinde bulundurmaktadır. Bu nedenle bu yapıtların bir arada korunması gerekmektedir. Batı etkisiyle Ģekillenen 19. yüzyıl ticaret yapıları da bu kültürel bütünlüğün değerli bileĢenleri arasındadır. Dolayısıyla bu yapıların, bir bütünlük içerisinde, tüm özelliklerinin korunarak gelecek kuĢaklara aktarılması toplumdaki herkes tarafından benimsenmelidir.
7.2. Öneriler
Günümüzde tarihi Kastamonu hanları, sosyal yaĢantımızda yalnızlığa terk edilmiĢtir. Bu hanlar yaptığımız araĢtırmalar doğrultusunda bilinçli restorasyon çalıĢmalarıyla günümüz koĢullarına uygun hale getirilerek Kastamonu çarĢı kültürüne de katkı sağlayacak Ģekilde sosyal yaĢama dahil edilmiĢ olurlar.
Bu nedenle hanlarımızı yeniden kullanımlarını sadece basit bir iĢlevle değil, Kastamonu kültürünü ve tarihini yansıtacak Ģekilde iĢlevsel önerilerle gerçekleĢtirmek
amacı ile; Atabey Hanı‟nı restore ederek bağlı bulunduğu Elmayakası Köyü‟nün etnografik eĢyalarının sergi ve tanıtımın yapılabileceği bir müze olarak iĢlevlendirebiliriz.
Gökçeağaç Hanı, restore edildikten sonra, günümüzde müze olarak kullanıldığından, aynı fonksiyonunu koruyarak eski etnografik eĢyaların sergilendiği müze olarak kullanımına devam edilebilir.
Deve Hanı, Ġsmail Bey Hanı (KurĢunlu Han), Cem Sultan Hanı, Balkapanı (Pembe Han) Hanları yakın zamanda restorasyon gördüklerinden onarıma ihtiyaçları yoktur. Her birinin günümüzdeki kullanımları iĢlevsellik açısından olumlu olup aynı Ģekilde kullanımına devam edilebilir.
Yanık Han, acilen restorasyona ihtiyaç duyduğundan restore edilerek, ticari faaliyetini sürdürmesi hedeflenerek el sanatları ve hediyelik eĢya çarĢısı olarak kullanılabilir. AĢir Efendi Hanı da restore edildikten sonra günümüzdeki kullanımı doğrultusunda hizmetine devam edebilir.
KAYNAKLAR
Acar, H., 1995, “Tarihte Kastamonu”, Ankara.
Ahunbay Z., 1996, “Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon”, Y.E.M Yayınları, Ġstanbul. Aınsworth, W.F., 1842, “Travels And Research In Asia Minor”, London.
Akozan, F., 1963, “Türk Han ve Kervansarayları”, Türk Sanat Tarihi AraĢtırma ve Ġncelemeleri, Ġstanbul.
Alp E., 2000, “Candaroğulları Beyliği ve Kastamonu”, Alp Yayınları, Kastamonu. Anabolu M., 2001, “Ġstanbul ve Anadolu‟daki Roma Ġmparatorluk Dönemi Mimari Yapıtları”, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, Ġstanbul.
Anonim, 1973, "Cumhuriyetin 50. Yılında Kastamonu Ġl Yıllığı", Yarı Açık Cezaevi Matbaası, Ankara.
Anonim, 2011, “Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası”, T.C. Bayındırlık ve Ġskan Bakanlığı, Afet ĠĢleri Genel Müdürlüğü, Deprem AraĢtırma Dairesi, http://www.deprem.gov.tr./linkhart.html
Anonim, 2011, "Tarih ve Coğrafya, Sosyal Durum, Nüfus, Ekonomi", T.C. Kastamonu Valiliği, http://www.kastamonu.gov.tr/index1.html
Anonim, 2011, "Haritalar", T.C. Bayındırlık ve Ġskan Bakanlığı Karayolları Genel Müdürlüğü, http://www.kgm.gov.tr/images/turkiye-yeni.jpg
Aslanapa, O., 1984, “Türk Sanatı I – II”, Kervan Yayınları, Ġstanbul
Aslanapa, O., 1990, “Türk Sanatı I-II”, Kültür Bak. yay., a.g.e.s.9394, 9596, 97, Ankara.
Aslanapa, O., 1993, “Anadolu Selçukluları Mimari Sanatı”, Bölüm: 3, BaĢlangıçtan Bugüne Türk Sanatı, T. ĠĢ Bankası Yay., Ankara.
Ayverdi E. H., 1989, “Osmanlı Mimarisinin Ġlk Devri (1230- 1402)”, Damla Ofset, Ġstanbul.
BaĢ A., 1989, “Beylikler Dönemi Hanları”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Konya.
Baysun,Ġ. A., 1945, “Cem” maddesi, Ġ.A, 3. Cilt , Ġstanbul.
Behçet, M., 1922, "Kastamonu Asar-ı Kadimesi", Matbaa-i Amire, Ġstanbul.
Bilici, Z. K.,1991, "Kastamonu'da Türk Devri Mimarisi ve ġehir Dokusunun GeliĢimi (18. Yüzyıl Sonuna Kadar", Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara.
Boré, E., 1840, “Memoire d‟Un Voyageur En Orient”, Paris.
Cerası, M.M., 2001, “Osmanlı Kenti, Osmanlı Ġmparatorluğu‟nda 18. ve 19. yüzyıllarda Kent Uygarlığı ve Mimarisi”, YKY, Ġstanbul.
Cezar, M., 1985, “Tipik Yapılarıyla Osmanlı ġehirciliğinde ÇarĢı ve Klasik Dönem Ġmar Sistemi”, MSÜ Yayını No:9, Ġstanbul.
Cezar, M., 1977, “Anadolu Öncesi Türklerde ġehir ve Mimarlık”, T. ĠĢ Bankası Kültür Yay., Ġstanbul.
Ceylan, O., 1989, “Geleneksel Türk – Osmanlı ÇarĢı Yapılarının OluĢumu, GeliĢimi ve Yakın Doğu Kültürleri Ġle Olan EtkileĢimleri”, YayımlanmamıĢ Doktora Tezi, MSÜ, Ġstanbul.
Çetinkaya, B., 2010, “Ortaçağ Ġslam Dünyasında Ribat”, VII. Ve XIII. Asırlar Arası www.ribat-kervansaray-hangah.spaces.live.com
Çifci, F. H., 2000, “Kastamonu Camileri, Türbeleri ve Diğer Tarihi Eserler”, Türkiye Diyanet Vakfı Eserleri, Ankara.
Defrénery, M.. 1851, “Voyages d‟Ibn Batouta dans L‟Asie Mineure”, Paris. EczacıbaĢı Sanat Ansiklopedisi, 1997, Cilt 1, Yem Yayın Evi, Ġstanbul.
Erdoğdu A., 1992, “Ġlimiz Kastamonu ve Karadeniz Bölgesi”, Kastamonu Belediye BaĢkanlığı, Kastamonu.
Erdoğan A., 2007, “Ankara Tarihi”, Ankara BüyükĢehir Belediyesi Yayınları, Ankara. Eyüpgiller, K., 1999, “Bir Kent Tarihi: Kastamonu”, Eren Yayıncılık, Ġstanbul.
Eyüpgiller, K., TopçubaĢı M., Polat I., 2008, Kastamonu‟da 19. Yüzyıl Ticaret Yapıları, ODTÜ, Ankara.
Gökoğlu, A., 1952, "Paphlagonia", Doğrusöz Matbaası, Kastamonu.
Güran, C., 1978, “Türk Hanlarının GeliĢimi ve Ġstanbul Hanları Mimarisi”, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ġstanbul.
Hasol, D., 2002. “Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü”, Yem Yayınları, Ġstanbul.
Kara H., 2005, “Kastamonu ve Yöresinin Turizm Yönünden GeliĢmesinin Peyzaj Mimarlığı Açısından Ġrdelenmesi”, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Bartın.
Karabiberoğlu Ü., 1997, “Kastamonu Ġsmail Bey Külliyesi”, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Kıran, M.H., 1992, “Geleneksel Türk Osmanlı ÇarĢı Yapılarından Bedesten Yapılarının Ġncelenmesi ve Günümüzdeki Durumlarıyla Kıyaslanarak Koruma Önerileri Aranması”, Yüksek Lisans Tezi, MSGSÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ġstanbul.
K.Ġ.Y, 1993, “Kastamonu Ġl Yıllığı”.
Kösemen, D., 2005, “Ġstanbul Ticaret Bölgesinin OluĢumunu Etkileyen Çevresel Faktörler ve Hanların Mimari Kurgusu”, MSÜ Tez, Ġstanbul.
Küçükkömürcü, B., 2005, “Geleneksel Türk Osmanlı ÇarĢı Yapıları ve Günümüzdeki AlıĢveriĢ Merkezleri Üzerine Bir Ġnceleme”, MSÜ Tez, Ġstanbul.
Korkmaz A., 2005, “Antalya Evdir Han Restorasyon ve ĠĢlevlendirme Önerisi”, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Kozanoğlu Ö., 2006, “Amasya Kurtoğlu Hanı Restorasyon Önerisi”, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Noyan F. K., 2007, “Ġzmir/Kemeraltı Mirkelamoğlu Hanı Restorasyon Önerisi”, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Pakalın M.Z., 2000, “Osmanlı Tarihi Deyimleri Sözlüğü”, Meb Yayınları, Ankara. Özçınar, A. G., 2006, "Kastamonu Mekteb-i Ġdadi Binası Restorasyon Önerisi", Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
ÖzdeĢ, G., 1953, “Türk ÇarĢıları”, Doktora Tezi, ĠTÜ, Mim. Fak. Yay., Ġstanbul. Reclus, E., 1984, “Nouvelle Géographie Universelle”, IX, Paris.
Sadıllot, R., 1983, “DeğiĢtokuĢtan Süpermarkete”, Cep Kitapları, Ġstanbul.
Sayılı, T., 1992, “AlıĢveriĢ Merkezlerinin GeliĢimi Sınıflandırılması ve Tasarımını Etkileyen Faktörler”, Yüksek Lisans Tezi, MSGSÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ġstanbul. Seymen L., 2008, “Üsküdar‟a Kadar Kastamonu”, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, Ġstanbul.
Sözen M., 1996, “Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü”, Remzi Kitabevi, Ġstanbul. Tankut, G., 1973, “Osmanlı ġehrinde Ticari Fonksiyonların Mekansal Dağılımı”, VII. Türk Tarih Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler, T.T.K. Yay., Ankara.
Tanyeli, U., 1999, “Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü”, Remzi Kitabevi, Ġstanbul. Tekeli Ġ., Ġlkin S., 1997, “Mimar Kemalettin‟in Yazdıkları”, ġevki Vanlı Mimarlık Vakfı Yayınları, Ankara.
Texıer, C., 1862, “Asie Mineure”, Paris.
Tuncer, M., 2001, “Ankara ġehri Merkez GeliĢimi 14. – 20.yy.”, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
UzunçarĢılı Ġ. H., 1984, “Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu ve Karakoyunlu Devletleri”, Ankara.
Ünal H. R., 1978, “Osmanlı Öncesi Dönemden YayınlanmamıĢ Üç Menzil Hanı”, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi AraĢtırma Dergisi, in Memoriam Prof. Albert Louis Gabriel Özel Sayısı, Ankara, s.188.
Vakıflar ve Vakıf Abideleri, 2003. Kastamonu Vakıflar Bölge Müdürlüğü. Yaman, Z., 2003, Kastamonu Turizm Envanteri.
Yılmaz M., “Kastamonu Bibliyografyası”, FSF Printing House, Ġstanbul (2007) Yücel, Y., 1991, “Anadolu Beylikleri Hakkında AraĢtırmalar I, Çobanoğulları Beyliği-
Candaroğulları Beyliği-Mesalikü‟l-Ebsar‟a Göre Anadolu Beylikleri”, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
ÖZGEÇMĠġ KĠġĠSEL BĠLGĠLER
Adı Soyadı : Hüseyin ASAR
Uyruğu : T.C.
Doğum Yeri ve Tarihi : Ankara-1983
Telefon : 0312.476.26.65
Faks : 0312.476.26.33
e-mail : arc_huseyin@hotmail.com
EĞĠTĠM
Derece Adı, Ġlçe, Ġl Bitirme Yılı
Lise : Türközü ġehit Nuri Pamir Süper Lisesi, Mamak,
Ankara 2001
Üniversite : Selçuk Üniversitesi, Kampüs, Konya 2007 Yüksek Lisans: Selçuk Üniversitesi, Kampüs, Konya ……
Ġġ DENEYĠMLERĠ
Yıl Kurum Görevi
2004 ÇĠMTEK ĠNġAAT ġANTĠYESĠ Stajyer Öğrenci
2005 AEF MĠMARLIK BÜROSU Stajyer Öğrenci
2006 FORUM FUARCILIK VE GELĠġTĠRME
A.ġ. Teknik Eleman
2007 ARK ĠNġAAT Mimar 2008 BOYUT MĠMARLIK Mimar 2008 EHA YAPI MĠMARLIK ĠNġ.TUR.TAġ. Mimar SAN. Ve TĠC. LTD. ġTĠ. UZMANLIK ALANI Restorasyon Futbol Bilgisayar Kullanımı YABANCI DĠLLER Ġngilizce