Sonuç

Çalışmamızda ortaya koyduğumuz ‘‘Avrupa ortak yabancı dil öğretim programı çerçevesinde “Passwort Deutsch” adlı ders kitaplarının kazanımlar açısından değerlendirilmesi’’ adlı çalışmada günümüzde yabancı dil öğretiminde sıklıkla söz edilen Avrupa Dilleri Öğretimi Ortak Başvuru Metni'nde bahsedilen dil seviyelerini ve kazanımlarını ele aldık. Söz konusu kazanımların Türkiye‘de orta öğretim kurumlarında okutulmakta olan Almanca Passwort Deutsch ders kitapları serisinde yer alıp almadığını tespit etmeye çalıştık.

Almanya da Stuttgart kentinde Ernst Klett yayınevi tarafından ilk defa 2001 basılan kitapların Türkiye’de Türkçeye uyarlanmış baskısı yayımlanmaktadır. Passwort Deutsch (PSD) hem Almanca konuşulan ülkelerde hem de yurtdışında Almanca öğrenmek isteyen yetişkinler ve öğrenciler için tasarlanmış yeni nesil bir yabancı dil kitabıdır. PSD serisi beş kitaptan oluşmasına rağmen Türkiye'de sadece ilk üç serisi yayımlanmıştır. Türkiye’de basılmış Passwort Deutsch1, Passwort Deutsch2, Passwort Deutsch3 kitaplarını inceledik ve söz konusu kitaplar da hedeflenen dört temel becerinin adı geçen başvuru metninde yer alan kazanımlarla uyuşup uyuşmadığını tespit etmeye çalıştık.

Altı bölümden oluşan tez çalışmamızın giriş bölümünde günümüzde özellikle bilgisayar ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler, küreselleşme anlamında giderek küçülen dünyamızda farklı toplumlar arasında iletişim sağlanmasını daha kolay hale getirmekte olduğunu, bu bağlantıyı sağlayan öğelerden en önemlisinin iletişim kurulacak toplumun dilini öğrenmek olduğunu vurguladık. Özellikle geçmişten günümüze Türkiye’nin Almanca konuşan ülkelerle siyasi, ekonomik ve kültürel alanlardaki sıkı bağları nedeniyle Almanca bilgisine de büyük oranda ihtiyaç duyulmasına neden olduğundan söz etmeye çalıştık. Bu bağlamdan yola çıkarak ülkemizde Almanca

öğrenmenin ve öğretmenin MEB nezdinde olan sorunlarına ve çözümlerine değinmeye çalıştık.

Çalışmamızın birinci bölümünde bu tezi yazmamızdaki amacı, önemi ve problem durumu gibi bilgileri de aktarmaya çalıştık. Araştırma konumuzla ilgili yapılan çalışmalara ait bilgileri ikinci ve üçüncü bölümlerde değindik.

Araştırmamızın dördüncü bölümde değinmek istediğimiz konulara ülkemizde yabancı dil eğitiminin tarihsel gelişimi ile başladık. Devamında MEB yabancı dil öğretimi ile ilgili yönetmelikler, sayısal veriler ve uygulamalara değinmeye çalıştık. Ardından Avrupa Birliği Eğitim politikaları, Avrupa Konseyi, Türkiye’nin Avrupa Eğitim Programı’na Katılımı gibi temel kavramlara değinmeye çalıştık. Ardından Tezimizin ana konusunu oluşturan Avrupa Dilleri Öğretimi Ortak Çerçeve Programı ve Avrupa Dil Portfolyosu kavramlarını geniş bir şekilde tanıtmaya çalıştık. Gelecek nesillere başarılı bir Almanca öğretimi vermek için kaynak bir anayasa niteliğinde olan ve Dilleri Öğretimi Ortak Çerçeve Programı normlarına göre yazılmış yeni İlköğretim 4-8. Sınıflar ve Hazırlık, 9, 10, 11 ve 12. Sınıflar Almanca Öğretim Programlarını geniş çaplı tanıtmaya çalıştık.

Çalışmamızın teorik bölümünü bitirdikten sonra beşinci bölümde ampirik bölüme geçtik. Bu bölümde Yabancı dil Almanca derslerinde öğretim materyali olarak kullanılan “Passwort Deutsch” adlı ders kitaplarını Avrupa Diller Ortak Çerçeve Metni’nin öngördüğü seviyelere uygun kazanımlar açısından irdelemeye çalıştık. Bunu yaparken adı geçen ders kitaplarının dinleme, konuşma, okuma ve yazma gibi dört temel dil becerisinin kazandırılmasıyla ilgili aktiviteleri analiz etmeye çalıştık. Altıncı ve son bölümde çalışmamız ile ilgili sonuç ve önerilerimizi dile getirdik.

Avrupa Diller Ortak Çerçeve Metni’ne göre altı dil seviyesi ilk olarak ele aldığımız Passwort Deutsch 1 adlı ders kitabının Avrupa Diller Ortak Çerçeve Metni A-1 düzeyinde olduğunu ve dinleme, konuşma, okuma ve yazma gibi dört temel dil becerisinin kazandırılmasıyla ilgili aktivitelerin hepsine yer verilmiş olduğunu gördük. Ancak tespit ettiğimiz şu detaya da vurgu yapmamız gerektiğini söylemeliyiz. Ortak Başvuru Metni’nde yabancı dil öğretimi esnasında kullanılan düzeylerin kendi içlerinde daha da detaylandırılabileceği vurgusu yapılmıştır. Yani A-1 düzeyini kendi içinde öğrenilen konuların zorluk derecesine göre A-1.1 ve A-1.2 şekilde geliştirmek mümkündür.

Şekil 32: Dil Düzeyleri ve Alt Düzeyleri

(ADOP:2001)

İncelememizde Passwort Deutsch 1 adlı ders kitabında da bu şekilde bir uygulamaya gidildiği ve PSD1’de geçen ünitelerin aslında A-1.1 gibi daha kısa hedefler belirlemek şeklinde düzenlendiğini saptadık. Her ünitede dinleme, konuşma, okuma ve yazma aktivitelerine yer verildiğini ve modern dil bilimin öngördüğü şekilde gramer ile ilgili yapıların etkinlikler içerisinde öğrencilere hissettirilmeden kazandırılmasının hedeflendiğini tespit ettik. Kitapta bulunan aktivite sayılarına bir göz attığımızda;

Tablo 19: PSD1 Toplam Etkinlik Sayıları Tablosu

Konuşma Dinleme Okuma Yazma

PSD1 54 46 37 77

olduğu karşımıza çıkmıştır. Aktiviteler sayısal olarak da dengeli bir dağılım sergilese de özellikle kitapta yazma etkinliklerine daha fazla yer verildiğini saptadık.

İncelediğimiz PSD1 kitabının içerisinde A-1 düzeyi ifadelere dikkat edildiğini etkinliklerin öğrenci seviyelerine uygun basit ve anlaşılır olduğunu tespit ettik. Özellikle somut gereksinimlerini karşılayabilmek adına bilinen, günlük ifadeleri ve çok temel deyimleri anlayıp kullanabilmeye yönelik aktivitelerin olduğunu gördük. Selamlaşma, ayrılma, yakın çevreyi tanıma-tanıtma, aile içinde yaşam, boş zamanların değerlendirilmesi, arkadaşlar arası konuşmalar, basit ve kısa mektuplar, yakınlık derecesine, sosyal statüye, resmi durumlara göre konuşmada kullanılacak söz ve kalıplar, yöresel özellikler, alış veriş, kısa formlar, gibi konular başlıca konular olarak karşımıza çıkmıştır. Her ünitenin sonunda gramer başlığı altında ilgili ünitede işlenen dilbilgisi yapıları hakkında bilgiler verildiğini tespit ettik. PSD1 Kitabı ile ilgi son olarak konular

içinde geçen bazı kişi ve yer isimlerinde ve dinleme alıştırmalarını barındıran CD’lerinde de Türkçeye uyarlamalar olduğunu, Türkçeye uyarlanmış bölümlerin sonradan ilave edildiğini saptadık.

Çalışmamız esnasında incelediğimiz ikinci kitap olan Passwort Deutsch 2 adlı ders kitabının ilk kitabın hem içerik hem yapı olarak devamı niteliğinde olduğunu bulgulara dayanarak tespit ettik. Bu bulgulardan birincisi PSD2 kitabı yedinci üniteden başlamaktadır. Bu durum öğrenme sürecinde kopukluğu engelleyen önemli bir faktördür olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunun yanında kitabın baskı kalitesi, görsel tasarım, gramer bölümleri gibi öğrencinin motivasyonunu direk olarak etkileyecek kısımlarının herhangi bir faklılaşmaya meydan verilmediğini saptadık. Tespit ettiğimiz bir diğer bulgu da PSD2’nin de A-1 seviyesinde olduğu ancak aktiviteler yönünden zorluk derecesinin arttırarak düzeyi yükselttiğidir. Böylece PSD2 kitabının sonunda öğrencinin A-1.2 seviyesine ulaşmış olacağını saptadık.

Passwort Deutsch 2 adlı kitabının dinleme, konuşma, okuma ve yazma gibi dört temel dil becerisinin kazandırılmasıyla ilgili aktivitelerine göz atmamız gerekirse yine her ünitede kazanımlarla ilgili aktivitelere yer verdiğini görmekteyiz.

Tablo 20 : PSD2 Toplam Etkinlik Sayıları Tablosu

Konuşma Dinleme Okuma Yazma

PSD2 54 32 47 55

Etkinlikleri içerik olarak incelediğimizde her türlü okuma-dinleme parçaları ve konuşma-yazma etkinliklerinin zorlama, gerçek dünyadan kopuk, gramer yapılarını öğretmek maksatlı uydurulmuş yapıda olmadığını tespit ettik. Konular günlük yaşama uygun doğal bir yapıya sahip ve kültürel öğeler barındırmaktadır. Bulgularımıza göre konuların çalışma hayatı, meslekler ve boş zamanlar, hava durumu, basit şehir tanıtımı, alışveriş, otel ve konaklama, kamp yapma, karnaval ve kültürler, kısa biyografiler gibi toplumsal ve günlük hayat ile ilgili olduğunu saptadık. PSD2 Kitabında geçen kişi veya yer isimlerinde özel bir Türkçeleştirme gayreti olmadığını tespit ettik. Konularda geçen Türk aile ve Türk kişiler orijinal kitapta da bulunmaktadır. Örnek: Lektion:10 Lebensmittel Alak. Sadece gramer bölümlerinde yine Türkçe açıklamalar yapılmıştır. İncelememizde karşımıza çıkan önemli bir husus bu kitapta Almanca konuşan İsviçre ve Avusturya’ya geniş bir biçimde yer vermesidir. Aynı dili konuşan ancak farklı kültürel değerleri

barındıran toplumların burada değerlendirilmesi kanımızca önemli bir vurgudur. Öğrenci bu iki ülkede Almanca konuşulmasına rağmen bazı terimlerin farklı söylendiğini öğrenmektedir. Örnek: Fahrrad- Velo , Guten Tag- Grüzi gibi. Yine Almanya ile ilgili Lebkuchen , Bratwurst, Weinachten, Brezel, Albrecht Dürer gibi Avusturya ile ilgili Wolfgang Amadeus Mozart , Mozartkugeln gibi o ülkelerin kültürlerini yansıtan değerlere yer verdiğini görmekteyiz. Ancak kitapta yer alan İsviçre ile ilgili Eine Stadt İm Dreiländereck: Basel konusuna ayrıca değinmek gerekir. Bu konuda üç ülkenin (Almanya, Fransa, İsviçre) kesiştiği noktada yer alan Basel şehrinden söz edilmektedir. Tespitlerimizde konu ile ilgili aktivitelerde sürekli çok dillilik, çok kültürlülük, ülkeler arası çalışan insanlar Grenzgänger, taşrada yaşayıp büyük şehirde çalışmak pendeln gibi konuların ele alındığını bulduk. Bundan yola çıkarak Passwort Deutsch 2 kitabının öğrenciye Avrupalılık anlayışını kavratmak istediğini ve Avrupa’da ülkeler arasında bulunan sınırların toplumları, kültürleri değil sadece toprak yüzölçümü olarak ayırdığını vurgulamak istediğini tespit ettik.

Çalışmamızda incelediğimiz son kitap olan Passwort Deutsch3 adlı ders kitabının yine PSD2'de uygulandığı gibi konu bütünlüğünün sağlanması açısından ünite başlangıcı bir önceki kitabın devamı niteliğinde on üçten başladığını ve Avrupa Diller Ortak Çerçeve Metni’ne göre A-2 düzeyinde olduğunu saptadık. Ancak kitapların yazarlarının burada yine A-2 seviyesini daha basit seviyede tuttukları ve A-2.1 şeklide nitelendirdiklerini gördük. A-2.2 seviyesinin araştırmamıza konu olmayan ve Türkiye’de basımı yapılmaya ancak seviyelerin karşılaştırılabilmesi açısından tarafımızca Almanca'dan temin edilen Passwort Deutsch 4 kitabında hedeflendiğini tespit ettik.

Araştırmamız esnasında PSD3’ün modern bilimin öngördüğü şekilde kitabın bütün bölümlerinde dinleme, konuşma, okuma ve yazma gibi dört temel dil becerisinin kazandırılmasıyla ilgili aktivitelerin hepsine yer verilmiş olduğunu gördük. Kitapta baskı kalitesi, görsel tasarım, gramer bölümlerin önceki kitaplarda olduğu gibi herhangi bir faklılaşmaya meydan verilmediğini saptadık.

Tablo 21: PSD3 Toplam Etkinlik Sayıları Tablosu

Konuşma Dinleme Okuma Yazma

Özellikle konuşma becerisinin önemsendiğini ve her fırsatta kitapta yer alan konular hakkında öğrencilerin önbilgilerine, duygu ve düşüncelerine yer vermek maksadıyla öğrencilerin konuşmaya teşvik edildiğini saptadık. İçerik olarak incelediğimizde, her türlü okuma-dinleme parçaları ve konuşma-yazma etkinliklerinin yine gerçek dünyadan olduğunu ve uydurulmuş yapıda olmadığını tespit ettik. Konular günlük yaşama uygun doğal bir yapıya sahip ve uluslararası öğeleri yoğun bir şekilde barındırmaktadır. Konular A-2 seviyesine uygun tebrik etme, iyi dilekte bulunma, kısa yer tasvirleri, belli bir konu hakkında kısa gazete yazıları, buluşma planlama, resim tasvirleri, hastalıklar sağlık ile ilgili tavsiyeler, banka gibi kuruluşlarla ilgi aktiviteler, çalışma hayatı, şirketler ile ilgili yazılar, okul ve okul yılları, buluş ve keşif ile ilgili konular, yöresel tanıtımlar ve biyografiler gibi toplumsal ve günlük hayat ile ilgili olduğunu saptadık. PSD3 kitabında geçen kişi veya yer isimlerinde özel bir Türkçeleştirme gayreti olmadığını tespit ettik. Dilbilgisi ile ilgili olarak modern dil öğretim yöntemlerinin öngördüğü şekilde kitabın sonunda Grammatik bölümü başlığı altında sadece dilbilgisine yönelik olarak hazırlanmış ayrı bir bölümün oluşturulduğunu tespit ettik.

Çalışmamız esnasında PSD3'ün yine öğrenciye Avrupa ve Avrupalılık ve uluslararası bir bakış açısını vermeye çalıştığı gördük. Özellikle seçilen aktivitelerde birden fazla ülkenin katılımıyla oluşan projeler, uluslar arası şirketlere değinilmiş, Avrupa ve Avrupa tarihi hakkında tarihi bulgulara değinildiğini tespit ettik. Örnek vermemiz gerekirse: Europastadt Aachen, AVANTIS Der Erste Deutsch-Niederländische Business- Park, Dresdens Wahrzeichen, 13.Februar1945, Im UNO Gebäude, Robert Bosch ein Erfinder, Traumberuf: Dichter, Die Geschichte der Firma Minolta, gibi konuları gösterebiliriz.

Araştırmamızda incelediğimiz Passwort Deutsch adlı Almanca ders kitaplarının ilk üç serisinin Avrupa Dilleri Öğretimi Ortak Başvuru Metni'nde bahsedilen dil seviyelerinin öngördüğü kazanımları yansıttığını söyleyebiliriz. Zira ilgili kitapların programda belirtilen hedef ve tavsiyelerle bağdaştığını ortaya koyduk. Belki kitapların Türkiye’de basılmış olan versiyonlarında şahıs ve yer isimlerinde gibi ifadelerde Türkçeleştirmeye gidilmiş olması eleştiriye nispeten açık olsa bile bunun kitapların ana hedeflerine, vermek istediği kültürel mesajlara ve gramer öğretilerine direk bir etkisinin olmadığını söyleyebiliriz. İnsanların, öğrendikleri yabancı dilde kendi günlük hayatlarını rahatlıkla ifa edebilmeleri ve ilgili dilin toplumsal ve kültürel durumlarına uygun bir şekilde davranmaları ve konuşmaları beklenmektedir. Bir dili o ülke içinde öğrenmek ve öğretmek kolaydır. Öğrenci kursundan veya okulundan çıktığı anda o toplum içerisinde

bahsettiğimiz durumlarla karşılaşacaktır. Ancak başka bir ülkede yabancı bir dil öğrenirken hem öğretmenin hem de eğitim materyalinin hedef dilin toplumu ile alakalı bahsettiğimiz kültürel, dilsel, sosyal vb değerlerle donanmış olması gerekir. Örneğin, Almanca öğreten bir kitapta Alman kültüründen Berlin Duvarını, Alman Tarihi, Alp Dağlarını, araba markalarını, Köln Katedrali, Hamburg-Bremen Limanları gibi değerlerden bahsetmemek olmaz. Ya da Goethe, Kafka, Schiller, Mozart, Beethoven gibi dünyaca ünlü sanatçıları tanıtmamak söz konusu bile olamaz. Yine Bremen Mızıkacıları, Grimm Kardeşler gibi değerler, günlük hayat ile ilgili bayramlar, karnavallar, Almanca konuşan ülkeler arasındaki lehçe farkları, Almanların disiplini, dakikliği, düzeni, alışkanlıkları, öğretilmesi gereken değerler kısmına eklenebilir. Bu düşünceden yola çıkarak yabancı dil öğrenirken kişilerin hedef dildeki kültürü tanımasının, ortak ve farklı yönleri anlamasının ve kendi kültürünü de öğrendiği dilde aktarabilmesinin toplumlar arası sağlıklı bir empati oluşmasını sağlayacaktır.