REALĠZMDE GÜÇ – MĠLLĠ GÜÇ KAVRAMI VE NÜKLEER SĠLAHLARIN ETKĠSĠ
1.3. Tarihsel Süreçte Küresel Güç Algısına Nükleer Silahların Etkis
1.3.2. Soğuk SavaĢ Dönemi SSCB’nin Nükleer Güç Politikası
22.403.000 km2 yüz ölçümüne sahip Sovyetlerin iki kutuplu sistemdeki mücadelesinin temeli, 1917 Ekim devrimlerine kadar dayanmaktadır. Sovyetler Birliği‟nin güvenlik parametresini kapitalizm oluĢturmuĢtur. Bu durum ABD‟nin Avrupa‟da yayılmacı politikasına karĢı, Sovyetlerin de uluslararası alanda komünist sistemi desteklemesi ile karĢılık bulmuĢtur.
1941 yılında SSCB‟nin Hitler ile yapmıĢ olduğu savaĢta Hitler, Romanya ve Finlandiya bölgelerine iki bin hava harekâtı ve üç bin beĢ yüz tank ile saldırı düzenlemiĢtir. SSCB ise bu bölgeleri Kızıl Ordu‟ya ait tanklar ile yirmi dört bin harekât ve yedi bin hava harekâtı ile savunmaya çalıĢmıĢtır. Ancak bu zaman zarfında en önemli teknolojik geliĢmenin, askeri sanayi üzerine gerçekleĢtirilmesi, Kızıl Ordu‟yu T 34 tanklarına ve Il-2 ağır bombardıman uçak üretimine itmiĢtir. 1945 yılında Stalin ile birlikte SSCB‟nin askeri sisteminde modernizasyona gidilmesi ön görülmüĢtür. Stalin bu doğrultuda, ilk adım olarak “Kızıl Ordu” ismini kaldırmıĢ, “Sovyet Ordusu” ismini kullanmaya baĢlamıĢtır. 1953 – 1957 yılları arasında ise, konvansiyonel silahların yeni dizaynı ve yeni savaĢ stratejileri üzerine çalıĢmaların SSCB için gerekli olduğu belirtilmiĢtir. “Kızıl Ordu” öncelikle saldırı üzerine bir stratejide bulunurken, yeni Sovyet Ordusu hava ve kara savunması üzerine yoğunlaĢmıĢtır.121
II. Dünya SavaĢı ile birlikte fizikçi Igor Vasilievich Kurchatov önderliğinde Sovyetlerin nükleer çalıĢmaları baĢladı. Ancak çalıĢmanın materyallerini, ABD‟nin Manhattan Projesi‟nden elde edilen raporlar oluĢturmaktaydı. Yakov Zel‟dovich ve Yuli Khariton 1941 tarihinden sonra, Sovyet atom silahının geliĢtirilmesine öncülük ettiler.122
120
Henry Kissinger, “Diplomasi” Çev. Ġbrahim Kurt, Türkiye ĠĢ Bankası Yayınları, Ankara, 2000, s. 184.
121
Susan L. Clark, “The Soviet military Power” Collection, Westview Press, USA, 1991, s. 39-40-41.
122
Nuclearweaponarchive, “The Soviet Nuclear Weapons Program” (Yayın Tarihi: 12.12. 1997),
28
ABD‟nin 1945 yılında Japonya‟nın Nagazaki ve HiroĢima bölgelerine atmıĢ olduğu nükleer bombalar üzerine Sovyetler, bu kitlesel etkiyi yaratan silah giriĢiminde bulunmuĢlardır. Moskova‟da yer alan Kurchatov Enstitüsü‟nde, 1946 tarihinde yerel saatlerde 06.00‟da, Noel günü Sovyetler için ilk atom bombası denemesinin reaktörde materyal sağlandı.123 Stalin yönetimindeki Sovyetler Birliği (SSCB), ilk nükleer denemesini 29.08.1949‟da Kazakistan‟ın, bugünkü adı Semey olan Semipalatinsk Ģehrinde gerçekleĢtirdi. 22 kiloton TNT gücündeki patlama, ülkeyi dünyanın ikinci nükleer gücü yaptı.124 530 km2‟lik bir alanla Rusya‟da yer alan Çelyabinsk bölgesi, Rusya‟nın nükleer silah tesislerinin önemli stratejik noktalarından birini oluĢturmaktadır. Bu coğrafik konum aynı zamanda Ural Dağları‟na da yakındır. 1948 yılında, Rusya‟ya bağlı olan ROSATAM tarafından kurulan nükleer silah üretim tesisinde, yıllarca plütonyum izotopu üretilmiĢtir.125 Ancak nükleer silahta yarıĢa ivme kazandıran dikkat çekici bir konu vardır ki, bu da Rusya‟nın 1953 yılında hidrojen bombasını kullanması olmuĢtur.126
Sovyet nükleer projesinde önemli bir isim olan Nikita Khrushchev‟in açıklamaları ise önemlidir:
“BaĢkan Kennedy‟nin bir keresinde Ģu sözleri söylediğini hatırlıyorum… Amerika BirleĢik Devletleri, Sovyetler Birliği‟ni iki kez silebilecek nükleer kapasiteye sahipken, Sovyetler Birliği‟nde yalnızca bir kez BirleĢik Devletleri yok etmek için yeterli atom silahı var…”127
R-7/SS-6 Sapwood (8K71) adı ile Sovyetlerin ilk nükleer silahı, uluslararası sistemde yer almıĢtır. Bu nükleer silahın uluslararası sistemdeki önemini vurgulayan diğer bir etken ise, nükleer silahlar ile birlikte balistik füze sistemlerinin askeri envanterlere girmesine sebep olmasıdır. 12000 km‟lik mesafe ve 34 metre uzunluk ile bu nükleer füze sistemi, 1957 yılındaki denemelerde baĢarılı sonuçlar almıĢtır.128
Sovyetler, nükleer silahlar ile birlikte balistik füze sistemlerine entegreli nükleer füze sistemlerini askeri envanterlerine eklemiĢlerdir. Daha önce ABD‟nin 1945-50 yılları arasındaki denemelerinde, nükleer silahların ateĢlenmesinde uçaklar kullanılırken, daha sonra uluslararası sistemde nükleer baĢlık entegreli balistik füze sistemleri kullanılmıĢtır
123
Nuclearweaponarchive, “The Soviet Nuclear Weapons Program” Yayın Tarihi: 12.12. 1997,
http://nuclearweaponarchive.org/Russia/Sovwpnprog.html (EriĢim TArihi: 30.04.2017).
124 Aljazeera, “Dünyanın Nükleer Güçleri” http://www.aljazeera.com.tr/haber-analiz/dunyanin-nukleer-
gucleri EriĢim Tarihi: 17.03.2017.
125 Serkan Ocak, “Dünyanın unuttuğu radyoaktif Ģehir Çelyabinsk” Yayın Tarihi: 26.04.2013,
http://www.radikal.com.tr/turkiye/dunyanin-unuttugu-radyoaktif-sehir-celyabinsk-1131132/ (EriĢim Tarihi: 10.05.2017).
126 Enes Ġpek, “Nükleer Gücün Tarihsel Süreçteki GeliĢimi” , Pusula Dergisi, Sayı. 74, 2013. 127
Nikita Khrushchev, “Khrushchev Remembers: The Last Testament” Brown & Company,
Boston/Toronto 1974, s. 530.
128 Fas, “R-7 SS-6 Sapwood” Yayın Tarihi: 27.10.2010, https://fas.org/nuke/guide/russia/icbm/r-7.htm
29
Tablo 2. 1954 - 1979 Yılları Arasında SSCB Envanterinde Yer Alan Nükleer
Silahlar129
Model / Ġsim Uzunluk (M) length Çap (M) Diameter Ağırlık (T) Weight Entegre Yıl R-7 8K71 34 2.95 280 R-7 Füze 1954 R-9 / SS-8 24.18 2.68 82 R-9 Füze 1960 GR-1 / SS-X-10 35 2.85 116 GR-1 Füze 1962 R-26 / SS-8 24 2.75 85-87 R-26 Füze 1962 R-16 / SS-7 32 3 148 R-16 Füze 1963 R-36 / SS-9 32 3 183 R-36 Füze 1964 R-46 65 1 ft 8 277 - 1965 R-36O 32 3 180 - 1966 UR-100 / SS-11 SEGO 16.925 2 39.4 RS-10 Füze 1973 R-36M/SS-18 SATAN 39.46 4 211 R-36 Füze 1975 UR-100M / SS- 17 SPANKER 22.52 2.25 63.2 MR-UR-100 Füze 1979 UR-100N/SS-19 24 2.50 103 - 1979
Tablo. 2‟de yer alan ABD‟nin nükleer sistemleri, öncelikle uçak ve denizaltı entegreli olarak ABD envanterlerinde yer almıĢtır. Sovyetler Birliği ise nükleer silahlarını, füze sistemlerine entegre etmiĢtir. SSCB 1960 yılında, Batı coğrafyasına karĢı gerçekleĢtirebileceği kısa menzilli nükleer füze sistemlerine ihtiyaç duymuĢtur. Bu ihtiyaçtan ötürü oluĢturulan ve Küba Krizi‟ne neden olan yeni füze sistemi R-36O, uluslararası alanda dikkatleri üzerine çekmiĢtir.130
20.05.1954 tarihinde Peyton Tasarım Bürosu‟na S. Lavochkin‟in atanması ile birlikte, “Buran” nükleer balistik füze sistemleri çalıĢmasına ağırlık verilmiĢtir. 1956 yılında tasarım aĢaması tamamlanan füze sisteminin projesi, 1960 yılına gelindiğinde ise durdurulmuĢtur.131
1970‟li yıllarda, SSCB‟nin SS-20 füzeleri Avrupa‟yı ve NATO‟yu tehdit etmeye baĢlamıĢtır. NATO‟nun orta menzilli füze savunma menzilleri, SSCB‟nin SS- 20‟lerine göre teknolojik açıdan kapasitesi düĢük kalmıĢtır. SSCB‟nin hem nükleer füzeleri hem de Kuzey Ġskandinav bölgelerinde artan SSCB Ordusu bu duruma engel oluĢturmuĢ; Avrupa‟da kalıcı barıĢın sağlanması için karamsar bir tablo çizilmesine sebep olmuĢtur.132 SSCB için, özellikle 1960-1970 yılları arası olası Nükleer SavaĢ dönemi olarak kabul edilmiĢtir. Ancak SSCB, nükleer silahlar ile birlikte nükleer silahın hedefe gönderilmesi için de kıtalar arası balistik füze sistemleri ile ilgilenmiĢ, BM-21 gibi nükleer füze sistemlerini üretmiĢtir. 133
129
Fas, a.g.e.
130 Fas, “R-7 SS-6 Sapwood” Yayın Tarihi: 27.10.2010, https://fas.org/nuke/guide/russia/icbm/r-7.htm
(EriĢim Tarihi: 20.03.2017).
131 Fas, “Burya” Yayın Tarihi: 27.10.2010, https://fas.org/nuke/guide/russia/icbm/burya.htm EriĢim
Tarihi: 30.04.2017.
132
Ingemar Lindahl, “The Soviet Union and The Nordic Nuclear Weapons Free Zone Proposal”
MacMillan Press, UK, 1988, s. 160.
133
Jhon Erickson ve E. Feuchtwanger, “The Management of Corprate Aczuisitions”, MAcMillan,
30
1.3.3. SSCB’nin Dağılmasından Sonra Küresel Güç Algısı ve Nükleer Silahların