REALĠZMDE GÜÇ – MĠLLĠ GÜÇ KAVRAMI VE NÜKLEER SĠLAHLARIN ETKĠSĠ
1.3. Tarihsel Süreçte Küresel Güç Algısına Nükleer Silahların Etkis
1.3.3. SSCB’nin Dağılmasından Sonra Küresel Güç Algısı ve Nükleer Silahların Yeri – Önem
Soğuk SavaĢ döneminde hızla artan nükleer silahlanma, uluslararası sistemde önemini korusa da, yerini uluslararası antlaĢmalara bırakmıĢtır. Buna bağlı olarak, devletlerin nükleer silah politikalarında da farklılıklar meydana gelmiĢtir. Hindistan, Pakistan, Ġsrail gibi devletler nükleer güç olma yolunda ilerlerken; Kuzey Kore, Ġran, Libya gibi devletler de nükleer güç olmak istemiĢ, Kazakistan gibi spesifik bir politika izleyen devletler de nükleer silah gücünden vazgeçmiĢtir.
Sovyetlerin dağılması ile birlikte Hindistan, 1998 yılında 6 adet nükleer denemede bulunmuĢtur. Bu altı nükleer denemeyi baĢarılı kabul eden Hindistan, kendisini nükleer güç olarak ilan etmiĢ, ABD de, Hindistan‟ı “Haydut Devlet” sıfatı ile nitelendirmiĢtir. Bu duruma karĢılık, 1990‟lı yıllarda Pakistan da baĢarılı nükleer denemelerde bulunmuĢ, ancak ABD, Pakistan‟ı “Haydut devlet”134 sıfatı ile irdelememiĢtir.135
1990‟lı yılların baĢından itibaren, Ġsrail‟in sahip olduğu nükleer silahların yaklaĢık 200 olduğu belirtilmektedir. 2000‟li yılların devamında ise bu sayının 400‟e ulaĢtığı açıklanmaktadır.136 Ġsrail‟in nükleer çalıĢmalarındaki amaçlar arasında, ülkenin stratejik amacı doğrultusunda, Sovyetler Birliği'ndeki termonükleer silahların füzeleri, geliĢmiĢ uçak sistemleriyle hedefleri vurabilecek güce sahip olması bulunmaktadır.137 ABD, Ġsrail‟e karĢı da “Haydut Devlet” sıfatını kullanmamıĢtır.
Ġran, 1991 yılı itibari ile birlikte nükleer çalıĢmalara önem vermiĢtir. Ġran‟ın elinde nükleer silahların olup olmadığına dair net bir açıklama yer almamaktadır. Ġran Eski BaĢkanı Ahmedinejad‟ın 2010 yılındaki açıklamaları, bu doğrultuda oldukça önemlidir:
“'Bugün hiç kimse, nükleer silahları kullanabilecek güce sahip değildir. ABD'nin nükleer silah depolamasını da yanlıĢ buluyoruz. Amerika için Irak ve Afganistan'dan daha ciddi ve önemli bir konu olmayacak. Peki,
134Amerika BirleĢik Devletleri, 80'li yılların sonundan itibaren “Haydut Devletler Listesi” hazırlamaya
baĢladı. Irak'ın iĢgali ve Libya'nın kitle imha silahlarını yok etmeye karar vermesinin ardından listede yer alan ülke sayısı 5'e indi. Suriye, çeyrek asırdır “Haydut Devletler Listesi”nde yer almaktadır. Küba, 1982 yılından bu yana “Haydut Devlet” olarak tanımlanıyor. Küba'nın diğer “Haydut Devletlere biyolojik silah üretiminde yardımcı olduğu ve dünya genelinde terör faaliyetlerine destek verdiği iddia edilmektedir. DW, “ABD Haydut Devletler Listesini Gözden Geçiriyor” Yayın Tarihi: 27.06.2008, http://www.dw.com/tr/abd-haydut-devletler-listesini-g%C3%B6zden-ge%C3%A7iriyor/a-3442792 EriĢim Tarihi: 30.04.2017.
135 Salih Özgür, “Soğuk SavaĢ ve Sonrası Dönemde Kitle Ġmha Silahları ve Silahsızlanma Çabaları
Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası ĠliĢkiler Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Isparta, 2006, s. 62. (YayımlanmıĢ Doktora Tezi)
136 NTI, “Israel Profile – Nuclear” Yayın Tarihi: Mayıs 2015, http://www.nti.org/learn/countries/israel/
(EriĢim Tarihi: 30.04.2017).
137
31
bu silahlar, ABD'yi zafere ulaĢtırabildi mi? Asla. Nükleer silahlar artık iĢe yaramıyor”138
Bu açıklamalara karĢılık, 2005 ABD istihbarat raporlarında Ġran‟ın nükleer silah üretiminde bulunduğu belirtilmektedir. Ayrıca bu rapor doğrultusunda nükleer silah üretiminde bulunmaya devam edeceği de belirtilmiĢtir.139
ABD ise 1984 yılından bu yana, Ġran‟ı “Haydut Devlet” olarak tanımlamıĢtır.
Ġsrail‟e karĢı caydırıcı bir güç olacağı fikri doğrultusunda, Kral Ġdris Libya‟da nükleer silah alt yapı oluĢturma giriĢiminde bulunmuĢtur. 1969 yılından sonra Libya; SSCB, Mısır, Pakistan ve Çin ile birlikte nükleer silah temin etme ve üretme açısından iĢbirliğinde bulunmuĢtur.140 Bu durum ile birlikte BirleĢmiĢ Milletler de Ģer ekseninde yer almıĢtır. BM‟nin yapmıĢ olduğu ambargolar neticesinde, nükleer silah elde etme çabasından vazgeçmiĢtir. 19.11.2003 tarihinde Kaddafi, Libya‟nın artık nükleer güç peĢinde koĢmayacağını açıklamıĢtır ve Uluslararası Atom Enerji Kurumu‟nu denetim amacı ile Libya‟ya davet etmiĢtir.141
Londra Avam Kamarası tarafından 2016 yılında yayınlanan “Rusya‟nın Ġngiltere ve Savunması Ġçin Etkisi” baĢlıklı raporda, Rusya‟nın nükleer silah politikalarına yer verilmiĢtir. Raporda, Rusya‟nın ham petrol ve doğalgaz üretiminde öncü ülkelerden biri olduğu, G-20 ve G-8‟de de etkili aktörler arasında yer aldığı belirtilmektedir. Ancak rapordaki dikkat çekici diğer bir husus, en büyük nükleer cephaneliğe sahip olduğu ibaresinin yer almasıdır. Fakat raporda yer alan ifadeler arasında, Soğuk SavaĢ‟ın sona ermesinden beri Rus nükleer doktrinin temelde değiĢtiği bulunmaktadır. 1993'te Rusya, Sovyet'in “ilk kullanımdan yoksunluk” taahhüdünü iptal etmiĢtir. Bu geliĢme, "Rusya Federasyonu'nun ulusal güvenliği için kritik durumlarda" konvansiyonel silah kullanan düĢmana karĢılık olarak, nükleer silah kullanma isteğini açıkça ortaya koyarak, 2000 Rus askerinin doktrinde resmileĢtirilmesini sağlamıĢtır. Soğuk SavaĢ boyunca geleneksel üstünlük, Sovyetler Birliği'nin nükleer “ilk kullanımdan yoksun” politikasını izlemesini sağlamıĢ ve NATO üyesi devletler Rusya‟nın NATO'ya uyması için baskı uygulamıĢtır. 2010 yılında ise Rus Askeri Doktrini‟nde, Rusya‟nın nükleer silah politikasındaki; “Konvansiyonel
silah kullanan saldırganlığı caydırmak için nükleer silahları kullanmak için ön Ģartları ayarlayın; bu sadece büyük ölçekli savaĢlar için değil aynı zamanda bölgesel ve hatta yerel savaĢlar için de geçerlidir” ibaresi ile birlikte, olası NATO ile savaĢ
138 NTV, “Ahmedinejad: Nükleer silahların dönemi bitti” Yayın Tarihi: 13.02.2010,
http://www.ntv.com.tr/dunya/ahmedinejad-nukleer-silahlarin-donemi-bitti,KpvL6SBRy0GbrWCcLvep-Q (EriĢim Tarihi: 30.04.2017).
139
Arzu Celalifer Ekinci, “İran Nükleer Krizi” USAK Yayınları, Ankara, 2009, s. 140.
140 Erdem Denk, “Bir Kitle Ġmha Silahı Olarak Nükleer Silahların Yasaklanmasına Yönelik Çabalar”
Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt. 66, Sayı.3, 2011, s. 70
141
Jhon Hart ve Shannon Kile, “SIPRI Yearbokk 2005” Sipri Stockholm International Peace Research
32
durumunda nükleer silah kullanabileceğini ve bu potansiyele sahip olduğunu resmi olarak açıklamıĢtır. Statecraft Enstitüsü'nden David Clark yukarıda yer alan ifadeyi Ģu Ģekilde yorumlamaktadır: 142
“Rusya, bazı durumlarda nükleer tehditleri açıkça ortaya koymaya istekli. Açıkça belirtmek gerekirse, Batı ciddi bir Ģekilde Rusya‟ya müdahale ederse, Ruslar, caydırmak için taktik nükleer silahlar kullanacaklardır.”
Bu açıklamaya karĢı Rusya Savunma Bakanlığı Güvenlik Politikası Genel Müdürü Peter Watkins, Rusya‟nın nükleer silah kullanma politikasının sınırlı olduğunu ve nükleer silah kullanmanın önerilemez olacağını belirtmiĢtir.143
1.3.4. Nükleer Silahlara Dair Uluslararası AntlaĢmalar ve Kurulan Uluslararası