D- Analık Sigortasından Sağlanan Edimler
VII- 5510 SK BAKIMINDAN ANALIK SİGORTASI
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile analık sigortasının da içinde bulunduğu kısa vadeli sigorta kolları yeniden düzenlenmiştir. Mülga 506 SK’ daki düzenlemede kısa vadeli sigorta dalları iş kazası ve meslek hastalığı sigortası, hastalık sigortası ve analık sigortası kollarından oluşmaktaydı. Karşılaşılan riskin niteliğine göre sigorta kollarının uygun olanından her türlü gider
335 TUNÇOMAĞ 329
336 OZANOĞLU, 7; GÜZEL/OKUR 321; ÇENBERCİ 329 337 GÜZEL/OKUR, s. 321; ÇENBERCİ, s.329
338 Avrupa’ da bazı ülkelerde bebek maması karşılığı aileye maktu bir ödemede bulunulmaktadır. 339 Emzirme Yardımı 27.5.2003 tarih ve 3–217 Ek Genel ile, 1.6.2003 tarihinden itibaren geçerli
yapılmakta idi. Sigortalının analığı durumunda, sigortalı kanunda belirtilen şartları taşıyor ise, her türlü sağlık edimleri ile parasal “analık sigortasından” karşılanmaktaydı.
5510 SK yürürlüğe girmesi ile birlikte kısa vadeli sigorta kolu tek bir sigorta kolu olarak değerlendirilmiştir. Kısa vadeli sigorta dalları yine iş kazası meslek hastalığı, hastalık hali ve analık hallerinden oluşmaktadır. Ancak farklı olarak iş kazası meslek hastalığı, hastalık hali ve analık halinde parasal edim niteliğindeki
gelir ve ödeneklerin, risk türüne göre ilgili kısa vadeli sigorta dalından
karşılanırken, sağlık edimlerinin genel sağlık sigortası tarafından karşılanması uygun görülmüştür. Yeni düzenlemede analık sigortasının yerine geçen analık hali 5510 SK’ nun 15 vd. maddelerinde düzenlenmiştir. Düzenlemede sadece parasal edimler ve bunlara hak kazanma koşullarına yer verilmiştir.
A- Hak Kazanma Koşulları
Yukarda da değindiğimiz üzere analık halinde kısa vadeli sigorta dallarından sağlanacak edimler parasal edimlerle sınırlı olmaktadır. Sağlanacak olan sağlık edimlerine hastalık sigortasında açıklandığı için tekrardan kaçınmak amacıyla yeniden ele alınmayacaktır. Hak kazanma koşullarına ilişkin esaslar ayrıntılı olarak Kısa Vadeli Sigorta kolları Uygulama Tebliğinde340belirtilmiştir.
1- Sigortalı Olma
Analık sigortasının parasal edimlerinden olan geçici iş göremezlik ödeneğinden yararlanabilmenin ilk koşulu 5510 SK’ nun 4/I-a ve b–1,2,4 maddesi gereği sigortalı sayılmaktır. Yani kadın sigortalının ya hizmet akdiyle ya da kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyor olması gerekmektedir. Bunu dışında ilgili madde kapsamında köy ve mahalle muhtarı olan, ticarî kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olan ve tarımsal faaliyette bulunan kadınlar sigortalı sayılmışlardır. Biz konumuz açısından bütünlük sağlaması amacıyla, sadece hizmet akdiyle çalışan kadınları temel alacağız.
2- Analık Durumunun Ortaya Çıkması
506 SK tarafından açıkça tanımı yapılmayan analık hali için, 5510 sayılı Yasanın 15/II maddesinde “Sigortalı kadının veya sigortalı erkeğin sigortalı olmayan eşinin gebeliğinin başladığı tarihten itibaren doğumdan sonraki ilk sekiz haftalık, çoğul gebelik halinde ise ilk on haftalık süreye kadar olan gebelik ve analık haliyle ilgili rahatsızlık ve özürlülük halleri analık hali kabul edilir.” şeklinde tanım getirilmiştir.
Buna göre, analık süreci tıpkı 506 SK’ da olduğu gibi gebeliğin başladığı tarih ile doğumdan sonraki ilk sekiz haftalık süredir. Eğer, çoğul gebelik var ise bu süreye iki hafta ilave edilerek doğumdan sonraki ilk on haftaya kadar olan süre olarak değerlendirilmektedir.
Doğum olayında çocuğun, 180 günlük dönemde dünyaya gelmesi “düşük” 180 günlük ya da daha sonra dünyaya gelmesi “doğum” olarak adlandırılmaktadır. Analık halinden bahsedebilmek ve sigorta edimlerinden yararlanabilmek için “doğum” halinin gerçekleşmesi gerekmektedir. Aksi takdirde “düşük” olmasıyla analık hali tamamlanamayacağından analık sigortasından parasal edim alabilmek de söz konusu olamayacaktır. Ancak sağlanacak sağlık edimleri açısından düşükler de artık analık sigortası kapsamında değerlendirilmektedir341.
3- Belli Bir Süre Prim Ödenmiş Olması
Mülga 506 SK’ na göre analık sigortası primi, sigortalının prime esas kazancının %1 idi ve tamamı işveren tarafından ödeniyordu. 5510 sayılı Kanun ile analık sigortasının kısa vadeli sigorta kolu içerisinde “analık hali” olarak değerlendirilmesiyle birlikte kapsam dâhilindeki tüm sigorta dalları için ortak prim oranı belirlenmiştir. Kısa vadeli sigorta kolları prim oranı, yapılan işin iş kazası ve meslek hastalığı bakımından gösterdiği tehlikenin ağırlığına göre % 1 ilâ % 6,5 oranları arasında olmak üzere Kurumca belirlenecektir (5510 SK m.81/c).
Sigortalı kadın işçi açısından analık sigortasında tanınan sağlık yardımları ile emzirme yardımlarından, maktu gebelik ve doğum para yardımlarından yararlanabilme koşulu olarak 506 sayılı Yasanın 48. maddesinin A bendinde
341 UŞAN; 189
doğumdan önceki bir yıl içinde en az 90 gün analık sigortası primi ödenmiş olması koşulu getirilmiştir. Belirlenecek prim miktarının tamamı işveren tarafından ödenecektir.
Sigortalı kadının analık sigortasına ilişkin edimlerden faydalanabilmesi için belli bir süre prim ödemiş ya da bildirmiş olması gerekmektedir. Yeni düzenlemede sağlanacak edimler için farklı prim süreleri öngörülmüştür. Analık halinde sağlanacak parasal edimlerden geçici iş göremezlik ödeneği için, doğumdan önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması gerekmektedir (5510 SK m.18/c). Emzirme ödeneği için doğumdan önceki bir yıl içinde en az 120 gün kısa vadeli sigorta kolları primi bildirilmiş olması şartı aranmaktadır. Sağlık edimlerinden yaralanmak içinse bekleme süresi aranmamaktadır. Geçici iş göremezlik ödeneği açısından mülga 506 SK göre 120 günden 90 güne olumlu yönde bir azalma söz konusudur. Sağlık edimleri açısından ise, bekleme süresinin ortadan kaldırılmış olması olumlu bir gelişmedir. Ancak emzirme ödeneği için aynı şeyi söylemek mümkün değildir.
4- Kuruma Başvuru
Geçici iş göremezlik ödeneği alacak olan sigortalı kadının işverenin SSİY’ nin m.44/9 da belirtilen usulde Kuruma bildirimde bulunması gerekmektedir. Bağımlı çalışan sigortalının;
a) İstirahatlı olduğu dönemde işyerinde çalışıp çalışmadığı,
b) Kazanç hesabına giren döneme ilişkin aylarda, prim, ikramiye ve bu nitelikteki arızi ödemeler,
c) Viziteye çıktığı/istirahatın başladığı tarih itibarıyla prim ödeme hâlinin devam edip etmediği,
ç) Sigortalının PTT bank veya banka hesap numarası ile T.C. kimlik numarasının,
işveren tarafından Kuruma bildirilmesi gerekmektedir. Bu bildirim yazılı olarak yapılabileceği gibi elektronik ortamda da yapılabilecektir.