Web Siteleri ve Mobil Uygulamalar

Bu bölümde dijital teknolojilerin kullanıcılara sunulduğu ve en yaygın şekilde bu teknolojileri ve aygıtlarını kullanma kanalı olan web siteleri ve mobil uygulamalar hakkında bilgi verilecektir. Özellikle Web 2.0 teknolojilerinin gelişimiyle günbegün ilerleme kaydeden ve kullanıcılarından gelen talepler ve pazar- piyasa ihtiyaçları doğrultusunda çeşitlilik kazanan dijital medya kanallarını kapsayan web siteleri ve mobil uygulamaların bağlantıcılık kuramını temel alarak özellikle yabancı dil alanında kullanım örneklerini veren literatür örnekleri incelenerek, çeviri eğitiminde de bu kanalların kullanılması hakkındaki öneriler sunulacaktır.

Web siteleri

Web sitelerinin genellikle tek bir kişi ya da kuruluşun sahibi olduğu, tek bir konu ya da ilişkili pek çok konuyu bünyesinde bulunduran Dünya Çapında Ağa (World Wide Web) bağlı bir sayfa grubu olarak tanımlandığı görülmektedir65. Diğer bir çevrimiçi kaynakta benzer şekilde web siteleri birlikte gruplandırılmış ve genellikle çeşitli yollarla birbirine bağlanan web sayfaları koleksiyonu şeklinde tanımlanmaktadır. Genellikle "web sitesi" veya sadece bir "site" olarak adlandırılır66.

Diğer bir kaynakta verilen tanım ve örneklere göre, bir Web sitesi, bir ana sayfa adı verilen başlangıç dosyasını içeren World Wide Web (WWW) dosyalarının ilgili bir derlemesidir. Bir şirket veya bir kişi size kendi ana sayfasının adresini vererek kendi Web sitelerine nasıl ulaşılacağını belirtir. Ana sayfadan, sitelerinde bulunan diğer tüm sayfalara ulaşılabilir. Örneğin, IBM için Web sitesi http://www.ibm.com adresinin ana sayfa adresine sahiptir. (Ana sayfa adresi aslında index.html gibi belirli bir dosya adı içerir, ancak IBM'in durumunda olduğu gibi, standart bir varsayılan ad ayarlandığında, kullanıcıların dosya adını girmesi gerekmez.) IBM'in ana sayfa adresi binlerce kullanıcıya ulaşır. Site coğrafi bir yer anlamına geldiğinden, bir Web sitesi bir Web sunucusu ile karıştırılabilir. Bir sunucu, dosyaları bir veya daha fazla site için tutan bir bilgisayardır. Çok büyük bir Web sitesi, farklı coğrafi konumlarda bir dizi sunucuya yayılabilir. IBM iyi bir örnektir; Web sitesi, dünya çapında konumlarda birçok sunucuya yayılmış binlerce dosyadan oluşmaktadır. Ama daha tipik bir örnek vermek

65 Dictionary.com Çevrimiçi Sözlük, “World Wide Web”, (2018, 23 Ağustos). Erişim adresi:

https://www.dictionary.com/browse/world-wide-web?s=t.

gerekirse, whatis.com. Internet sözlükleriyle ilgisi olmayan bir dizi başka siteyle ticari bir alan sağlayıcısının sunucusunda bulunan bir adrestir67.

Herhangi bir İnternet adresinin başlangıcı, bilgisayarı İnternet’in hangi bölümünü kullandığınızı söyleyen protokoldür. Web siteleri için, hemen her zaman, Köprü Metni Aktarım Protokolü anlamına gelen http: // 'yi görülmektedir. Neyse ki, URL’nin bu bölümünü daha yeni bir Web tarayıcısına yazmak gerekmez. Temelde internet adresinin en önemli kısmı kişileri bu alanın sahibi olan şirkete, kuruluşa veya diğer organizasyonlara yönlendirir. Noktadan önceki kısım, genellikle şirketin veya Web sitesinin sahibi olan başka bir varlığın ismine benzemektedir. Noktadan sonraki harfler (genişleme) ne tür bir organizasyon olduğunu belirler. En yaygın uzantılar şunlardır: ticari siteler için .com, üniversite ve eğitim kurumları için .edu, devlet kurumları için .gov, kuruluş ya da örgüt (organizasyon) için .org, bilgilendirme siteleri için .info. Bunların yanı sıra bir web sitesi aşağıdakileri yapmanıza izin verir (Wolfinger, 2007, s. 3-5):

 Ücretsiz bir e-posta adresi alarak kişisel ve iş yazışmalarını ayrı tutmak için bu adres sadece iş aramalarında kullanılabilir.

 Çevrimiçi beyaz sayfalara ve sarı sayfalara bağlantılar aracılığıyla işveren iletişim bilgilerine ulaşılabilir.

 Portallar kişiselleştirilebilir ve kayıt yapıldığında sağlanan demografik verilere ve tercihlere göre haberler, hisse senedi raporları ve daha fazlası sunulabilir.  Arama motoru sayfasında en üstteki başlıkları okuyarak kaçınılmaz iş görüşmesi

için küçük bir konuşma yapılabilir.

 Yerel hava durumu tahminlerini kontrol ederek bir sonraki günün röportajına (ve oraya ne kadar süre izin verileceğine) karar verileceği öğrenilebilir.

Tez kapsamında web sitelerinin tanımlanmaları yapılmış ve ne işe yaradıkları anlatılmaya çalışılmıştır. Web sitelerinin çeviri eğitim materyali olarak kullanılabilirliği hakkında önerilerde bulunulacaktır. Bu bağlamda ele alınması planlanan web siteleri arasında e-ticaret ve e-devlet uygulamaları da yer almaktadır. Pek çok ülkede olduğu gibi Türkiye’de de kurum ve kuruluşların belge yönetimini kolaylaştırmak adına, elektronik belge yönetim sistemi (EBYS) geliştirilmiştir ve halen bu sistem pek çok devlet kurum ve kuruluşu tarafından kullanılmaktadır. EBYS kurumlar içinde belgelerin

67 Whatis.com, “Web Sitesi”, (2018, 23 Ağustos). Erişim adresi:

sürekli bir şekilde üretilmesi, kurum içi ve kurum dışı alınan belgelerin kayıtlarının tutulması, saklanması, dağıtımı, arşivlenmesi, değerlendirmesi ve imha edilmesi gibi işlemlerin gerçekleştirilmesi için gerekli kuram ve uygulamayı kapsayan büyük çaplı bir yapı olarak tanımlanmaktadır (Odabaş, 2008, s. 121-142).

Geniş bir çerçeveden bakıldığında, e-devlet, yönetimde bilişim teknolojilerinin stratejik bir şekilde kullanımıyla beraber, bilgi toplumunun ihtiyaçlarını karşılayabilecek, vatandaşları ve özel ve kamu kurumları ile elektronik ortamlarda iletişimde bulunarak, verimlilik, şeffaflık ve kalkınmayı sağlayacak bir yapılanma modeli olarak tanımlanmaktadır (Kuran, 2005, s. 11). Bugün pek çok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkede olduğu gibi Türkiye’de de sağlık hizmetlerinde, adli süreçlerde, yerel yönetimlerde, sosyal güvenlik sistemlerinde, milli savunmada, ulaşım ve haberleşmede, tüm kamu kurum ve kuruluşlarında, eğitimde e-devlet hizmetleri kullanılmaktadır. Bu hizmetlerin kullanımı hem zamandan hem işgücünden kolaylık sağlarken, evrak kaydının da daha güvenilir bir şekilde yapılması ve uzun yıllar boyunca erişilebilir olmalarını sağlamaktadır. Diğer bir yönden kurumların e-devlet uygulamalarına benzer şekilde ülkelerin büyükelçiliklerinin, konsolosluklarının, çeşitli devlet kuruluşlarının, haber ve spor kanallarının ve benzer web sitesi uygulamalarının yaygın bir şekilde kullanıldığı görülmektedir. Bu tür web sitelerinden diğer ülkelerdeki gelişmeler takip edilebilmekte, yurtdışına çıkmak, iş bulmak ve ikamet edebilmek için gerekli belgeler temin edilmekte, spor, sanat, eğlence, eğitim odaklı konular takip edilebilmektedir. E-devlet uygulamalarının dışında internet kullanıcıları tarafından pratik, hızlı ve pek çok seçeneği aynı anda tecrübe ederek seçim yapabilmeleri sağlanan e-ticaret uygulamalarının da sıklıkla kullanıldığını söylemek mümkündür. Yerli e-ticaret uygulamalarının yanı sıra, yabancı alışveriş sitelerininde kullanıldığı gözlemlenmektedir. Türkmen ve Can tarafından yürütülen “Çevirmenlik Edinçlerini Geliştirme Bağlamında Sosyal Medya ve Dijital Çeviri Araçlarını Kullanmalarına Yönelik Bir İnceleme: Bülent Ecevit Üniversitesi Uygulamalı İngilizce ve Çevirmenlik Programı Örneği” adlı çalışmada yürütülen bir anket doğrultusunda öğrencilerin internet üzerinden uluslararası web sitelerinden alışveriş yapıp yapmadıkları sorulmuştur. Bu soruya verilecek yanıtlar doğrultusunda, katılımcıların öğrendikleri ya da bildikleri yabancı dil aracılığı ile iletişim kurma ve aktif bir şekilde bu dili (dilleri) kullanarak günlük hayatlarını kolaylaştırma ve ilerideki profesyonel iş yaşantılarına dönük de

sonuçlarından elde edilen verilere göre hiç te azımsanmayacak bir oranla %40’ının internet üzerinden uluslararası firmalardan alışveriş yaptıkları görülmüştür. Bu bağlamda diğer bir soruda ise özellikle hangi alışveriş sitelerini sıklıkla kullandıkları sorulmuş ve “aliexpress.com, alibaba.com, amazon.com, ebay” yanıtları alınmıştır (Türkmen ve Can, 2017, s. 536).

Bu tez çalışması bağlamında bahsi geçen yabancı kurum ve kuruluşlara ait farklı amaçlara hitap eden web siteleri, e-devlet sistemleri ve e-ticaret web sitelerinin kullanımının çeviri eğitimi açısından önemine değinmek amaçlamıştır. Web siteleri, e-devlet ve e-ticaret sitelerinde bulunan veriler doğrudan çeviri yapmak için ders materyali olarak kullanılabilir. Bunun yanı sıra, içinde bulunduğumuz çağ gereği artık pek çok kurum, kuruluş, şirket ve benzeri organizasyonların evrak işlerini elden, kâğıt üzerinde yapmaktansa tüm kayıtlarını dijital ortamlara aktardıkları görülmektedir. Bu sayede evrak dosyalama, arşivleme ve istenen evraka daha kısa sürede ulaşmak mümkündür. Bahsi geçen web sitelerinin çeviri eğitimi içinde yer alması gerektiği önerilmektedir. Çünkü, ülkemizde Mütercim-Tercümanlık, Çeviribilim Bölümleri ve Uygulamalı İngilizce ve Çevirmenlik Programlarından mezun olan öğrencilerin sadece piyasada çevirmenlik yapmak amacıyla bu bölümlerden mezun olmadıkları görünmektedir. Bu bölüm ve programların mezun öğrencileri için iş imkanları da incelendiğinde, dış ticaret firmalarında, ithalat-ihracat yapan firmalarda, danışmanlık şirketlerinde dil bilen eleman, iletişimci, asistan, danışman ve benzer pozisyonlarda çalışabilecekleri belirtilmektedir. İçinde bulunduğumuz çağın gerekliliklerini karşılayacak şekilde, çevirmenlik mesleği dışında bahsi geçen pozisyonlarda da görev alıp, aktif bir şekilde çalışabilmeleri için, temel düzeyde bilgisayar kullanımından öte, öğrencilerin eğitimleri esnasında e-devlet, e-ticaret ve ilgili web sitelerinin kullanımlarını, internet ve mobil bankacılık işlemlerini yapabilmeleri gerekmektedir. Tez çalışmasının amaçları doğrultusunda bu tür dijital medya araçlarının ve kanallarının bir çevirmenin sahip olması beklenen edinçleri desteklediği ve hatta bu araçları kullanmanın başlı başına bir (alt) edinç olması önerisi sunulmaktadır.

Mobil Uygulamalar

Mobil uygulamalar akıllı telefonlarda, tabletlerde ve diğer mobil cihazlarda çalışmak üzere tasarlanmış yazılım uygulamalarıdır. Genellikle mobil işletim sisteminin sahipleri tarafından işletilen uygulama mağazaları aracılığıyla kullanılabilir. 2020'ye

gelindiğinde, mobil uygulamaların uygulama mağazaları ve uygulama içi reklamcılık yoluyla yaklaşık 189 milyar ABD doları gelir elde etmesi bekleniyor. En popüler işletim sistemi yerel mağazalarından bazıları Apple App Store, Google Play, Windows Phone Store ve BlackBerry App World'dür. Mart 2017 itibarıyla, Google Play Store'da 2,8 milyon kullanılabilir uygulama ve dünyanın en önde gelen iki uygulama mağazası olan Apple’ın App Store'unda 2,2 milyon uygulama mevcuttur. Mobil uygulamalar başlangıçta takvimler, e-posta ve hava durumu bilgileri gibi verimlilik ve bilgi alma araçları olarak sunulurken, kullanıcıların talepleri ve geliştirici araçlarının kullanılabilirliği nedeniyle pazar hızla genişledi. Apple iOS kullanıcıları arasında en popüler uygulama kategorileri şu şekilde sıralanmaktadır: sosyal paylaşım ağı, fotoğraf, video ve oyunlar. Araçlar, iletişim, video oynatıcılar ve düzenleme, seyahat ise önde gelen Android uygulama kategorileri arasında yer alır. ABD'de, mobil kullanıcılar dijital zamanlarının büyük bir kısmını, mobil müzik uygulamalarıyla birlikte yaş gruplarına göre büyük ölçüde değiştirdi. Anlık mesajlaşma uygulamaları, ABD'deki ikinci en popüler mobil uygulama kategorisidir. Gerçekten de mobil haberci ve sosyal uygulamalar, yalnızca Amerika Birleşik Devletleri'nde değil, aynı zamanda dünya çapında da popülerlik kazanmıştır. Dünyanın önde gelen mobil mesajlaşma uygulaması WhatsApp, 2017 itibariyle 1,2 milyar aylık aktif kullanıcıya sahiptir68.

Web 1.0 ve ardından Web 2.0 teknolojilerinin ve dijital araçlarının gelişmesiyle beraber bu araçların eğitim alanında da sıklıkla yer aldığı ve interaktif eğitimi desteklediği görülmektedir. Yabancı dil eğitimi için geliştirilen ve kimisi üyelik gerektiren ücretli ve ücretsiz versiyonları bulunan çok sayıda web sitesi ilk öğretimden yüksek öğretime kadar her seviyede öğrenciler ve öğreticiler kullanılmaktadır. Tez çalışması kapsamında, yabancı dili geliştirmeye yönelik web sitelerinin aslında çeviri eğitimi alan öğrenciler tarafından da kullanılabilmesi, içerikleri bakımından çeviri eğitimi alan öğrencilerin anadil, yabancı dil, kaynak ve erek kültür edinçlerini ve uzmanlık alan edinçlerini destekleyeceği öngörülmektedir. Ayrıca bahsi geçen e-devlet sitelerini, yerli ve yabancı kamu kurum ve kuruluşlarının web sitelerini, e-ticaret sitelerini kullanabilmenin çeviri eğitimi alan öğrenciler için yine uzmanlık alan bilgilerini destekleyici olacağı öngörülmektedir.

68 Dünya çapında yaygın bir şekilde bilinen ve faydalanılan istatistik web sitesi olan www.statista.com

adresinden elde edilen en güncel veriler, yazar tarafından Türkçe’ye çevrilmiştir. Statista istatistik,

“Mobil uygulama kullanımı”, (2018, 10 Ağustos). Erişim adresi:

Web sitelerinin daha hızlı ve pratik kullanım alanı olan ve akıllı cep telefonları, tabletler gibi taşınabilir teknolojik aygıtlara indirilerek kullanılan mobil uygulamaların aslında web sitelerinden içerik anlamında pek farkı yoktur. Her geçen gün karşı konulamaz bir şekilde ilerleyen ve kullanıcılarını güncellemelerle ve yeniliklerle kendini takip etmek durumunda bırakan mobil uygulamalar akıllı cep telefonu kullanan kişilerin bir nevi asistanı gibidir. Android ve Ios gibi işlemcilerin kapsamında bankalardan, eğitim kurumlarının bilgi sistemlerine, indirilebilen oyun, harita, e-posta, Facebook, Instagram, Twitter, Skype, Whatsapp ve daha pek çok yaygın şekilde kullanılan sosyal ağ uygulamalarına, podcast, video, müzik uygulamalarına, eğitim amaçlı alıştırma, ders notu içerikli uygulamalara, dijital sözlükler, çeviri programları, çevrimiçi doküman yönetim sistemlerine, metin işlemciler ve çevrimiçi not defterlerine kadar pek çok uygulama yer almaktadır.

Yabancı dil geliştirme amacıyla hazırlanan ve tez kapsamında çeviri eğitiminde de yer almasının öngörüldüğü Voscreen uygulaması bir örnek olarak incelenmiştir. Öğrenenlerin öğrenme sürecini hızlandırmak, İngilizce dünyasını herhangi bir zamanda, ortaya çıkarmak için Voscreen geliştirilmiştir. Öğrencilere İngilizce dil becerilerini, dış eğitime duyulan ihtiyaç olmadan, kendi başlarına geliştirmelerine yardımcı olacak son derece yenilikçi bir yoldur. Ayrıca, öğretmenlere öğrencilerin dil becerilerini ilgi çekici, etkileşimli ve zorlayıcı bir şekilde geliştirmek için gerekli araçları sağlayabilir. Voscreen, ana dil öğrenme süreci ve çevresel dil edinimi konusunda titiz araştırmalar yaparak geliştirilen kendi öğrenme yöntemine ve yaklaşımına dayanmaktadır. Bir çocuk kendi dilinde iletişim kurabilmek için gerekli olan dil becerilerini bağımsız olarak edinebilir, her türlü dilin ortaya çıkmasıyla büyürken büyür. Voscreen kullanıcıları, sistematik olarak İngilizce'ye maruz kaldıklarından, benzer bir dil edinimi yaşayabilirler. Anlaşılması kolay, gerçek hayattan kesitler, sinema filmi, animasyon ve dizi sahneleri ile öğrencilerin dikkatini çekmektedir. Farklı seviyelerde hem İngilizce cümlelerin eş anlamlarını hem de çevirilerini alıştırmalar şeklinde uygulatmaktadır69. Diğer bir uygulama örneği ise Duolingo adlı uygulamadır. Voscreen uygulamasından farklı olarak bu uygulamada Rusça, Almanca ve Fransızca versiyonları vardır. Sorulara ve alıştırmalara Okuma, dinleme ve konuşma şeklinde cevap vermek mümkündür. Ayrıca puanlama sistemiyle öğrenenlerin kendilerindeki ilerlemeyi daha iyi takip etmelerini ve motivasyonu sağlar. Mobil uygulamalarla yabancı dil geliştirmek

konusunda kullanıcıların motivasyonlarının yüksek tutulduğu öngörülmektedir. Bu tür uygulamalar taşınabilir cihazlara indirilerek yolda, işte, okulda, boş zamanları değerlendirirken, herhangi bir sınıf ya da okul ortamında bulunmaya gerek kalmadan kullanıma hazırdır. Bir yandan öğretici bir yanda da eğiticidir70.

Gafni ve arkadaşları tarafından yürütülen bir başka araştırmanın bulguları, yabancı dil kurslarına katılan yabancı dil öğretmenlerine ve öğrencilere, yüz yüze kursla, mobil öğrenmeyi birleştirme olasılığını inceleyerek yardımcı olabileceğini göstermektedir. Öğretmenler, öğrencilerin kendi aralarında rekabet etmeleri için cesaretlendirmek ve grupların birlikte çalışabilmeleri için gruplar arasındaki bağlantı olanaklarını kullanmak ve böylece öğrenme sürecini daha keyifli hale getirmek için Mobil Destekli Dil Öğrenme’nin (MALL) oyun yönünü kullanarak yöntemler geliştirebilirler (Gafni vd., 2017, s. 315).

Araştırmacılar tarafından yapılan söz konusu çalışma, dinleme becerilerinin diğer becerilerden daha iyi elde edildiği bulgularını pekiştirmektedir. Yabancı dil öğretiminde kullanılan çok sayıda mobil uygulama okuma ve yazma ve konuşma becerilerine odaklanmaktadır. Bahsi geçen araştırma mobil cihazları, canlı yayınları, İngilizce şarkıları, radyo, İngilizce haberlerini dinleme yoluyla öğrencilerin dinleme becerilerini geliştirmek için bol miktarda kaynak sağladığını göstermektedir (Gangaiamaran ve Pasupathi, 2017, s. 11249).

Dil öğrenimi amacıyla oluşturulan kurslar dil öğrenmeyi kolay erişilebilir ve eğlenceli hale getirmeye çalışmaktadır. Dil öğreniminin farklı yönlerini vurgulayan çalışma materyalleri ile dilbilimsel veya iletişimsel amaçlar doğrultusunda çeşitli yaklaşımlar ve metodolojiler sunarlar. Dijital ortamlarda oluşturulan uygulamaların ve kursların teknolojik alt yapıları farklı geliştiriciler, ses tanıma ve akıllı geri besleme gibi özelliklerle desteklenmektedir. Bazı geliştiriciler ise iletişim ve iş birliğine daha çok önem vermekte ve teknolojik açıdan kurgusal yönleri birleştirmeye çalışmaktadırlar (Andersen, 2013, s. 2)

Türkmen ve Can tarafından yürütülen anket çalışmasında katılımcıların temel İngilizce kavramları, kelime ve cümle yapılarını geliştirmeye ve yapılan yanlışları görüp

düzeltmeye yönelik alıştırma programı olan, çevrimiçi kullanılan Duolingo, Voscreen ve English Central isimli uygulamaları akıllı cep telefonlarına indirerek kullandıklarını belirtmişlerdir. Bu programların ortak özelliği ise yabancı dizi, film ve şov, belgesel, çizgi film programlarından alınan replikler, kısa süreli (cümle) konuşmalar içermesi ve bunları (İngilizce dilbilgisi ve izleme-dinleme) alıştırmalarıyla eğlenceli bir şekilde kullanıcılara sunmasıdır (Türkmen ve Can, 2017, s. 542).

Farklı bir araştırmada yürütülen bir anketin sonuçlarından anlaşılacağı üzere, Mobil Destekli Dil Öğrenimi’nin pedagojik faydaları arasında, özellikle dilbilgisi, kelime edinme, yazılı ve sözlü anlama, telaffuz, kelime bilgisi gibi pasif dil becerilerine uygunluğun bulunduğu vurgulanabilmektedir. Bahsi geçen anket uygulamasına katılan öğrenciler mobil uygulamaların dil öğrenimi açısından kolaylık (her zaman ve her yerde her zaman erişilebilir bir hızlı kontrol edebilme) ve çeşitli diller için kullanabilme (kültürel farklılığı tetikler) özelliklerini pekiştirdiğini belirtmişlerdir. Yabancı dil öğrenirken mobil uygulamaları kullanmanın sınırlı bir süre içinde çok çeşitli konularda eğlenceli ve etkileşimli ilerlemeler sağladığını, anında geri bildirim alabildiklerini ve uygulamalar içindeki hedefleri kendi ilgi ve fikirleri doğrultusunda belirleyerek öğrencilerin kendi kaynaklarındaki sınavlar, oyun puanları ve benzerinin takibini daha kolay yapabildikleri görülmektedir (Nino, 2017, s. 82-83).

Genel olarak web siteleri ve mobil uygulamaların benzer alt yapılarla çalıştığı ve mobil uygulamaların taşınabilir cihazlar aracılığıyla kullanılmaları açısından daha çok tercih edildiği görülmektedir. Tez çalışmasının var olan amaçları doğrultusunda web siteleri ve mobil uygulamaların çeviri eğitiminde eğitim materyali olarak kullanılmasının yapılan literatür taramalarında ve uygulanan anketlerden elde edilen veriler doğrultusunda öğrenciler için hem interaktif hem eğlenceli ve bu sayede de verimli materyaller haline geleceği öngörülmektedir. Tez çalışması kapsamında mobil uygulamalarla bağlantısı olan bilgisayar oyunlarının da çeviri eğitiminde ders materyali, çevirmenin sahip olması gereken edinçler doğrultusunda destekleyici olduğuna ayrı bir başlık altında değinilecektir.